Các chiêu cai thuốc lá
Bác sĩ Lê Hùng (*)
 |
| (minh họa: Khều) |
(TBKTSG) – Có rất nhiều lý do để những người nghiện thuốc lá luôn phải “phì phèo” điếu thuốc trên môi: uống cà phê, nhậu nhẹt, trước hoặc sau những buổi họp căng thẳng, đàm phán ký hợp đồng với đối tác, những lúc chờ đợi, soạn bài, những lúc sáng tác… Thế là người ta cứ vô tư hút thuốc mặc dù trên bất kỳ bao thuốc nào cũng in dòng chữ “Hút thuốc lá có hại cho sức khỏe”.
Cho đến một ngày cơ thể suy nhược dần, chán ăn, sụt cân, đau ngực, ho húng hắng… mà không hiểu tại sao. Đi khám bệnh, bác sĩ cho làm một số xét nghiệm cùng một vài kỹ thuật chẩn đoán. Và tai họa có thể xảy ra, bệnh nhân bị hụt hẫng, thảng thốt, không tin vào tai mình, cả đất trời dường như đổ sập xuống khi nghe bác sĩ thông báo có một khối u ác tính ở phổi! Sau đó là cả một quá trình điều trị gian nan, khổ sở, đau đớn vì những phản ứng phụ của thuốc, phẫu thuật, xạ trị… (gây rụng tóc, xuất huyết…), lại vô cùng tốn kém và đa số chỉ có thể kéo dài mạng sống thêm vài tháng hoặc tối đa là một vài năm mà thôi!
Ngoài ung thư phổi, hút thuốc lá còn gây nhiều bệnh lý mãn tính nặng nề và các dạng ung thư khác. Tại sao thuốc lá gây hậu quả khủng khiếp như vậy mà người ta vẫn “vô tư” hút?!
Lý do đơn giản là chất nicotin có trong thuốc lá gây nghiện, rất khó từ bỏ hẳn. Vì thế vấn đề đặt ra cho những người nghiện thuốc lá là hãy từ bỏ thuốc lá ngay để tự cứu bản thân và gia đình (người thân trong gia đình hít phải khói thuốc lá thụ động cũng có hại như hút thuốc lá chủ động).
Cai nghiện thuốc lá bao gồm hai giai đoạn: tự cai nghiện và cai nghiện có sự trợ giúp của thầy thuốc. Trong bài viết này, chúng tôi chỉ trình bày phương pháp tự cai nghiện thuốc lá.
Muốn tự cai nghiện thuốc lá đòi hỏi phải có quyết tâm và lòng tự giác cao độ mới có thể thành công. Trước khi quyết định cai nghiện thuốc lá, chúng ta phải có sự chuẩn bị chu đáo. Bởi nếu đã hạ quyết tâm mà không làm được, bản thân sẽ bị mất niềm tin vào chính mình. Điều này khiến những lần cai nghiện về sau sẽ càng khó khăn hơn.
Vì vậy phải đề ra một chương trình cụ thể, chi tiết và cố gắng thực hiện theo đúng trình tự như vậy. Cần đặt ra một số nguyên tắc và phải nghiêm chỉnh thực hiện. Bên cạnh đó cần nhờ gia đình và bạn bè tốt hỗ trợ thêm để có đủ nghị lực vượt qua khoảng thời gian ban đầu (giai đoạn khó khăn nhất).
Phải định ngày để quyết tâm bỏ thuốc lá. Từ thời điểm nghĩ về chuyện cai nghiện thuốc lá đến ngày quyết tâm cai thuốc lá nên kéo dài 10-15 ngày. Đừng cai thuốc lá ngay lập tức khi không được chuẩn bị trước vì sẽ rất dễ thất bại. Trong khoảng thời gian 10-15 ngày, phải tuân theo những yêu cầu sau: Không nên để thuốc lá trong túi áo hay để sẵn trong nhà. Mỗi khi thèm hút thuốc, ta nên suy nghĩ về những hình ảnh đặc biệt hay làm một công việc gì đó để quên cảm giác này đi, bởi chỉ cần 5-10 phút cố gắng chống lại cảm giác thèm hút thuốc, nhu cầu này sẽ biến mất.
Khi thèm hút thuốc, nên tự hỏi những câu hỏi sau để thấy sự vô nghĩa của nó. Tại sao tôi phải hút điếu thuốc này? Hút thuốc lá có nguy cơ bị ung thư phổi rất cao cùng với những bệnh lý nguy hiểm khác, vậy hút thuốc để làm gì? Tại sao thuốc lá nguy hại như vậy mà mình lại hút? Tại sao lại tự hủy hoại sức khỏe của mình, của người thân trong gia đình và những người xung quanh? Không những sức khỏe bị hủy hoại mà còn phải tốn tiền, hãy để dành tiền cho những việc cần thiết và có lợi cho sức khỏe hơn! Con cái đang nhìn chúng ta, chúng sẽ bắt chước và bị nghiện thuốc lá, lúc ấy chúng ta sẽ hối hận đến mức nào?!
Khi không còn chịu nổi cảm giác thèm hút thuốc, nên đi mua thuốc hút và chỉ nên mua một điếu thôi. Cố gắng kéo dài thời gian giữa hai lần hút thuốc càng lâu càng tốt. Trong thời gian này, có thể thay thế việc hút thuốc bằng cách nhai kẹo cao su, hay ngậm một số loại dược thảo thích hợp (vài mẩu đinh hương) để làm mất cảm giác thèm thuốc lá. Có thể trộn một số hóa chất thích hợp vào điếu thuốc để khi hút có cảm giác khó chịu, từ đó không còn thích hút thuốc lá nữa.
Đến ngày trọng đại “quyết tâm cai thuốc lá”, nên tổ chức một buổi tiệc cho người thân trong gia đình và bạn bè tâm giao để tuyên bố rằng đây là ngày ta sẽ từ bỏ thuốc lá và nêu ra những yêu cầu cần giúp đỡ. Đề nghị mọi người không nên hút thuốc trước mặt mình, đồng thời chú ý nhắc nhở nếu mình vi phạm, động viên tinh thần để mình vượt qua những khi xuất hiện cơn thèm thuốc.
Ngoài ra, cần loại bỏ tất cả những gì có thể làm cho mình nhớ đến chuyện hút thuốc lá (thay đổi cảnh vật nơi mình thường hút thuốc lá, vứt bỏ gạt tàn thuốc…). Thay đổi những thói quen thường thực hiện kèm theo việc hút thuốc lá như uống cà phê, uống rượu bia… Nên tránh gặp mặt những người bạn hay người quen thường hút thuốc lá chung với mình.
Nên tập thể dục thường xuyên, có thể bắt đầu bằng cách đi bộ trong vòng 30 phút đến 1 giờ (giúp tiêu hao bớt nặng lượng thừa có thể gây ra béo phì sau khi cai nghiện thuốc lá). Tập thể dục, đi bộ, tập thái cực quyền, khí công, thiền định, thư giãn đều đặn hàng ngày sẽ giúp cơ thể thoát khỏi sự lệ thuộc đối với thuốc lá, rượu và ngay cả với ma túy nữa.
Nếu vẫn xuất hiện cảm giác thèm thuốc, hãy thực hiện những bước sau để dập tắt ngay ngọn lửa thèm muốn đó: Hít một hơi thật sâu như khi bạn đang hút thuốc lá, nín hơi càng lâu càng tốt. Sau đó uống một ngụm nước (hay có thể uống nhiều ngụm liên tục), uống nhiều nước còn giúp thải nhanh lượng nicotin ra ngoài cơ thể, ngậm một miếng quế nhỏ, một mẩu đinh hương hay nhai kẹo cao su…
Kế đến tập một bài tập khí công ngắn phù hợp hoặc đi dạo một vòng quanh nhà hay trong công viên (tập trung vào từng bước chân và cố gắng đừng suy nghĩ gì cả). Hoặc có thể chơi đàn, vẽ tranh, viết thư pháp… Nói chung nên kiếm một việc gì đó để làm cho khuây khỏa sự thèm muốn hút thuốc lá. Nếu vẫn không thể chịu nổi cảm giác thèm thuốc, nên dùng liệu pháp thay thế bằng một viên kẹo cao su có chất nicotin, hay băng keo dán trên da có chứa nicotin (điều này cần có sự tư vấn của thầy thuốc).
Cuối cùng, nếu đã quyết tâm cai nghiện thuốc lá mà không thể tự mình thực hiện được, hãy tìm đến những trung tâm tư vấn và điều trị nghiện thuốc lá, các chuyên gia sẽ giúp bạn thực hiện ước mơ này bằng cách kết hợp nhiều phương pháp khác phức tạp hơn. Chúc bạn thành công.
___________________________________________________
(*) Nguyên Phó viện trưởng Viện Y dược học dân tộc TPHCM.
