Các liên minh, tổ chức khoa học: ‘Việt Nam là một trong sáu nước ‘có kế hoạch’ phát triển điện than lớn nhất thế giới’

(KTSG Online) – Các liên minh, tổ chức đại diện cho hơn 200 nhà khoa học Việt Nam công tác trong lĩnh vực năng lượng, môi trường, sức khoẻ cộng đồng và chống biến đổi khí hậu vừa có thư gửi Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính. Trong đó, nhấn mạnh dự thảo Quy hoạch điện VIII khiến Việt Nam trở thành một trong sáu quốc gia “có kế hoạch” phát triển điện than lớn nhất thế giới.

• Trung Quốc không đầu tư dự án nhiệt điện than mới, nguồn tài chính cho dự án tại Việt Nam sẽ đóng lại?
• Đưa thêm điện than vào quy hoạch, chuyên gia lo ngại ô nhiễm và tụt hậu
• Tăng điện than, giảm năng lượng tái tạo: bước đi ‘thụt lùi’?
• Có thật tro xỉ nhiệt điện than không đáng lo ngại?

Trong thư gửi Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, các liên minh, tổ chức bày tỏ lo ngại về việc thiếu rõ ràng và minh bạch tại Tờ trình 6277-TTr/BCT kèm dự thảo quyết định để trình Thủ tướng phê duyệt Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2045 (Quy hoạch điện VIII).

Trong thư, các liên minh, tổ chức dẫn phát biểu của Thủ tướng Phạm Minh Chính tại diễn đàn “Tuần lễ năng lượng Nga” rằng: “Việt Nam sẽ tích cực giảm và hầu như không phát triển thêm nhà máy nhiệt điện than mới… và nâng tỷ trọng năng lượng sạch đạt ít nhất 20% vào năm 2030 và 30% vào năm 2045”.

Tuy nhiên, các liên minh, tổ chức dẫn dự thảo Quy hoạch điện VIII vừa được Bộ Công Thương trình Chính phủ phê duyệt cho rằng, Bộ Công Thương sẽ tăng thêm khoảng 20.000 MW điện than mới vào năm 2030, nâng công suất điện than từ khoảng 21.000 MW hiện nay lên 40.899 MW và tiếp tục tăng thêm khoảng 10.000 MW trong giai đoạn tới 2045. Trong khi đó, sản lượng điện sạch chỉ đạt 13,5% vào năm 2030.

Với lộ trình nêu trên, năng lượng hóa thạch sẽ chiếm khoảng 68% trong tổng sản lượng điện quốc gia vào năm 2030. Kịch bản phát triển này đưa Việt Nam trở thành một trong sáu quốc gia có kế hoạch phát triển điện than lớn nhất toàn cầu. “Dự thảo này gần như không có gì thay đổi so với các bản trước đây, thậm chí còn kém chất lượng hơn bản trình tháng 3-2021 vốn đã không được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại thời điểm đó”, thư của các liên minh, tổ chức viết.

Ngoài ra, các liên minh, tổ chức cũng cho rằng, bản quy hoạch này đi ngược xu thế chuyển dịch năng lượng đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu.

Theo đó, trước thềm hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26), nhiều quốc gia chuẩn bị đưa ra cam kết mạnh mẽ về hành động khí hậu; dừng xây dựng thêm các nhà máy điện than và mở rộng quy mô phát triển năng lượng tái tạo, hiệu quả năng lượng, phát triển tích trữ năng lượng và điện hóa giao thông. Thậm chí, những quốc gia có nền kinh tế phụ thuộc lớn vào nhiên liệu hóa thạch như Nga, Thổ Nhĩ Kỳ và Các Tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất cũng cho biết họ có thể sẽ đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào trước năm 2060.

Trong khi đó, bản quy hoạch hiện tại thiếu vắng những giải pháp đột phá mà Nghị quyết 55 (Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị về chiến lược phát triển năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045 – PV) yêu cầu. Đồng thời, bỏ qua vấn đề tích trữ năng lượng cũng như chưa có lộ trình “khơi thông” dòng vốn tư nhân đang sẵn sàng vào phát triển ngành năng lượng sạch ở Việt Nam.

Các liên minh, tổ chức e ngại rằng Việt Nam sẽ bị “lẻ loi” trong cộng đồng quốc tế, nếu dự thảo Quy hoạch điện VIII hiện tại được phê duyệt. Bởi, thế giới đang trong quá trình chuyển dịch năng lượng một cách mạnh mẽ và tích cực (sang năng lượng tái tạo – PV).

“Như vậy, về mặt ngoại giao quốc tế sẽ rất bất lợi cho đoàn Việt Nam tại diễn đàn COP26 năm nay cũng như trên trường quốc tế những năm sau này khi các nước đánh thuế carbon gây bất lợi cho hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam…”, thư của các liên minh, tổ chức viết.

Thư của các liên minh, tổ chức gửi Thủ tướng Chính phủ cho rằng với bản quy hoạch này thì giá điện và an ninh năng lượng quốc gia sẽ “bập bềnh” theo các yếu tố có nhiều biến động, nằm ngoài tầm kiểm soát (giá than và khí nhập khẩu có dao động lớn và ngày càng đắt đỏ do nguồn cung đang bị thu hẹp theo chuyển dịch năng lượng).

Cụ thể, cuộc khủng hoảng năng lượng ở Trung Quốc và châu Âu đang cho thấy rủi ro của nền kinh tế phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Điều này có thể tạo ra những hệ lụy có hại cho chính ngành điện, người tiêu dùng và quốc gia.

Các liên minh, tổ chức cho rằng bối cảnh quốc tế thời điểm hiện nay có nhiều cơ hội thuận lợi cho Việt Nam để phát triển đột phá theo hướng bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu, nhưng vẫn đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

Cụ thể, Trung Quốc tuyên bố sẽ gia tăng hỗ trợ cho đầu tư phát triển các loại năng lượng phát thải thấp tại các nước đang phát triển, dừng xây dựng điện than mới ở nước ngoài. Trong khi đó, các đối tác phát triển như Liên minh châu Âu (EU), Hoa Kỳ, Ngân hàng Thế giới (WB)…, cũng cam kết hỗ trợ Chính phủ Việt Nam huy động nguồn lực cho chuyển dịch năng lượng.