Cần 34.000 tỉ đồng ứng phó với hạn hán, xâm nhập mặn

Cần 34.000 tỉ đồng ứng phó với hạn hán, xâm nhập mặn

Thùy Dung

Ông Ma Quang Trung – Ảnh: TDung

(TBKTSG Online) – Hiện tượng El Nino năm nay là chưa từng có trong khoảng 100 năm trở lại đây khiến thời tiết vô cùng cực đoan. Có những nơi cả năm không có một giọt mưa, hay nhiều vùng bị xâm nhập mặn tới 57 km, cao gấp đôi so với mọi năm.

Trao đổi với TBKTSG Online, ông Ma Quang Trung, Cục trưởng Cục Trồng trọt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NNPTNT), cho hay điều cần nhất bây giờ là xây các công trình chống mặn, giữ nước ngọt và chuyển đổi giống cây trồng để thích ứng với biến đổi khí hậu. Số tiền dự kiến có thể lên tới 34.000 tỉ đồng trong khi ngân sách dành cho ứng phó với biến đổi khí hậu là rất hạn hẹp.

TBKTSG Online: Ông có thể đánh giá tình hình, hạn, xâm nhập mặn hiện nay đang diễn biến như thế nào, thưa ông?

– Ông Ma Quang Trung: Từ năm ngoái cho đến năm nay, hiện tượng El Nino đã ảnh hưởng rất lớn tới thời tiết. Trung tâm khí tượng thủy văn Trung ương đánh giá đây là đợt El Nino lịch sử trong khoảng 100 trở lại đây. Do ít mưa như vậy, có những nơi hàng năm trười không mưa nên nước ở các kênh rạch, hồ ao xuống rất thấp, cộng với nước ở đầu nguồn do có một loạt công trình thủy lợi ở bốn nước đầu nguồn sông Mê Kông khiến nước ngọt ít. Điều này khiến nước biển vào sâu.

Năm nay xâm nhập mặn đến trước 1 tháng so với mọi năm. Không những đến sớm, cường độ xâm nhập mặn rất sâu, mọi năm chỉ 20-30 km tại 5 tỉnh ven biển thì năm nay lên tới 57 km, tức gấp đôi. Hơn nữa, nồng độ muối trong nước rất cao, mọi năm chỉ từ 5-7‰, nhưng năm nay phổ biến là 10‰, thậm chí có nơi tới 20‰. Độ mặn cao như vậy đã gây khó khăn rất lớn cho sản xuất.

Vụ Đông Xuân năm nay, toàn vùng  ĐBSCL gieo cấy 1,5 triệu héc ta nhưng đến thời điểm này, diện tích bị hạn nặng (trên 70%) là 150.000 héc ta. Đối với diện tích bị ảnh hưởng từ 30-70% thì có thể vượt 400.000 héc ta. Thiệt hại là rất lớn và đỉnh cao của xâm nhập mặn năm nay vẫn chưa tới, dự báo khoảng giữa tháng 4. Do đó, theo ước tính của Cục Trồng trọt, sản lượng bị thiệt hại do xâm nhập mặn có thể lên tới trên 1 triệu tấn lúa.

Bên cạnh đó, theo thông lệ, sau khi làm vụ Đông Xuân thì sẽ xuống giống luôn vụ Hè Thu nhưng hiện vụ này đang phải dừng lại để đợi mưa thì mới có nước chống hạn và rửa mặn. Điều này sẽ ảnh hưởng tới năng suất và thời vụ của những vụ sau đó.

Vậy đợt hạn, xâm nhập mặn này có ảnh hưởng gì tới an ninh lương thực và những giải pháp mà phía Bộ NNPTNT đưa ra là gì, thưa ông?

– Theo tôi, ảnh hưởng của đợt hạn, mặn này đối với an ninh lương thực trên bình diện cả nước không lớn, vì hàng năm chúng ta vẫn thừa 7-8 triệu tấn để xuất khẩu. Nhưng những hộ bị thiệt hại do hạn mặn sẽ gặp nhiều khó khăn vì không có nguồn thu, đồng thời doanh nghiệp sẽ không còn nhiều nguồn cung gạo để xuất khẩu.

Để giảm thiểu thiệt hại, Bộ NNPTNN đã đưa ra hai nhóm giải pháp: cứng và mềm.

Giải pháp cứng gồm cả trước mắt và lâu dài, ngay lập tức hoàn chỉnh các công trình ngăn mặn. Hơn nữa, theo quy hoạch để chống xâm nhập mặn phải tìm nguồn để xây dựng các công trình ngăn mặn, tích ngọt, số vốn khoảng 34.000 tỷ (1,5 tỷ đô la Mỹ) trong khi hiện nay ngân sách còn rất hạn hẹp.

Song trước mắt phải giải quyết nước cho đời sống nhân dân, nước cho sản xuất và chăn nuôi. Do đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường phải hướng dẫn người dân khoan lấy nước mà không ảnh hưởng tới môi trường. Bên cạnh đó, phải lắp ngay máy bơm tại các hồ chứa nước để đưa về. Đồng thời, bà con phải tích trữ tối đa nguồn nước ngọt.

Về giải pháp mềm, Bộ NNPTNT đã đưa ra một quy trình canh tác lúa và cây ăn trái cho vùng đất bị nhiễm mặn của ĐBSCL cho riêng năm 2016. Ngoài ra, chúng tôi cũng đang xây dựng một gói kỹ thuật để ĐBSCL có thể thích ứng với biến đổi khí hậu cho những năm tiếp theo.

Ngoài ra, bộ cũng đưa ra một loạt giống chống chịu được xâm nhập mặn, có giống chịu được độ mặn 5-7‰, kết hợp với các biện pháp canh tác, phân bón, cung cấp dinh dưỡng cho lúa.

Bộ NNPTNN cũng đã giao Viện Quy hoạch Thủy Lợi phải đưa ra bản đồ xâm nhập mặn, những vùng nào xâm nhập mặn 30 km, những vùng nào 50 km, 70 km… trên cơ sở những kịch bản như vậy để bố trí cây trồng cho phù hợp.

Về lâu dài, khi đã có quy hoạch về xâm nhập mặn, Bộ NNPTNT sẽ đưa ra các giải pháp cây trồng kèm theo. Cục Trồng trọt cũng đang nghiên cứu đề án này, sẽ hoàn thành trong năm 2016.

Những cây trồng nào sẽ được ưu tiên để thay thế cây lúa ở ĐBSCL thưa ông?

– Cây lúa vẫn là thế mạnh của ĐBSCL, do vậy vẫn phải tập trung vào nghiên cứu các giống lúa chịu mặn, hiện giờ đã có giống lúa chịu được độ mặn là 3-4 ‰, nhưng phải nghiên cứu các giống chịu mặn cao hơn nữa để sống chung với mặn.

Chúng tôi đang kết hợp với Viện Lúa ĐBSCL và các trung tâm nghiên cứu phía Bắc, đang nghiên cứu để đưa ra các giống lúa chịu mặn hơn. Còn với những khu vực bị xâm nhập mặn thường xuyên, không giống lúa nào chịu được thì chúng ta sẽ quy hoạch nuôi tôm hoặc một vụ tôm, một vụ lúa.

Ví dụ Kiên Giang đã có kiến nghị về việc trồng một vụ lúa, một vụ tôm, hoặc có thể nuôi các loại thủy sản, gia cầm khác. Với các loại cây dài ngày cũng bị ảnh hưởng, phải tìm những loại cây phù hợp, phải chia ra các vùng độ mặn cao, thấp để tìm những loại cây ăn trái phù hợp. Ngoài ra phải đưa ra các giải pháp kỹ thuật để mặn xâm nhập mà cây vẫn tồn tại được.

Đọc thêm:

Thủ tướng: khẩn cấp xây các công trình chống hạn mặn