Chi phí phi chính thức vẫn nặng nề
 |
| Ngoài những khoản thuế theo quy định, 30% các khoản dành cho thuế là các khoản chi phí phi chính thức mà doanh nghiệp vừa và nhỏ phải chịu – Ảnh: caicachhanhchinh.gov.vn |
(TBKTSG Online) – Viện nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương (CIEM) vừa công bố kết quả điều tra doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN) lần thứ 5. Theo đó, chi phí phi chính thức vẫn đang ảnh hưởng đến doanh nghiệp, dù có dấu hiệu giảm dần.
Bản công bố thông tin về môi trường kinh doanh ở Việt Nam của CIEM đưa ra hôm 15-1 là kết quả của cuộc điều tra, thu thập thông tin lần thứ 5 (hai năm/lần) từ 2.492 doanh nghiệp sản xuất ngoài quốc doanh trong năm 2007, tiến hành ở 3 thành phố (Hà Nội, Hải Phòng và TPHCM) cùng 7 tỉnh nông thôn (Hà Tây, Phú Thọ, Nghệ An, Quảng Nam, Khánh Hòa, Lâm Đồng và Long An). Theo kết quả điều tra, thuế và chi phí phi chính thức mà các doanh nghiệp phải chịu cho đến hết năm 2007 còn là một gánh nặng.
Các khoản thuế chính mà doanh nghiệp hiện phải trả là thuế lợi tức, thuế giá trị gia tăng và thuế tài sản/doanh nghiệp (hay còn gọi là thuế môn bài) là những khoản thuế theo quy định. 30% khoản thuế của doanh nghiệp còn có tên là “thuế khác”. “Những loại thuế này được trả cho khoản mục nào và cho ai không được nêu rõ trong sổ sách kế toán của doanh nghiệp”, theo kết quả điều tra của CIEM.
CIEM cũng phân tích rằng: phi chính thức, quy tắc có quan hệ mật thiết với quan chức nhà nước và thuế liên quan chặt chẽ với hối lộ, tham nhũng. Đây cũng chính là những thành phần dễ thấy của “môi trường kinh doanh” ở một nước đang phát triển. Họ nói, những khoản phải thanh toán phi chính thức mà theo quan điểm của doanh nghiệp như một hình thức đánh thuế gián tiếp.
Kết quả điều tra của năm 2007 cho thấy có 27% doanh nghiệp có chi phí phi chính thức so với 41% tỷ lệ này của năm 2005. Các doanh nghiệp trẻ (thành lập sau năm 2002) sử dụng các khoản chi này thường xuyên hơn các doanh nghiệp lâu năm và được coi như một phần trong quá trình khởi sự doanh nghiệp. Năm 2007, chi phí này được CIEM tính ra là 0,67% tổng doanh thu một doanh nghiệp (so với 0,5% của năm 2005). Các doanh nghiệp càng lớn thì càng có tỷ lệ chi phí phi chính thức cao hơn.
Bản điều tra công bố, để tiếp cận dịch vụ công, 16% doanh nghiệp dùng chi phí phi chính thức, tỷ lệ có giảm xuống so với 36% số doanh nghiệp áp dụng hình thức tương tự của năm 2005. Khoảng 20% chi phí này để làm việc với thuế và nhân viên thu thuế. Trong khi đó để có điều kiện ưu đãi hơn trong đấu thầu một hợp đồng của nhà nước có 16% doanh nghiệp phải dùng chi phí phi chính thức và tỷ lệ giữ nguyên cũng so với 2 năm trước đó.
Các số liệu điều tra cũng cho thấy có mối quan hệ thuận rõ ràng giữa chi phí phi chính thức và nhận các hỗ trợ từ quan chức nhà nước.
Ở một góc độ khác, CIEM còn phản ánh rằng, số lượng các doanh nghệp chi trả cho “lý do khác” mà thực tế là các chi phí phi chính thức vẫn tăng mạnh nhưng không dễ nói qua các dữ liệu điều tra .
CIEM khuyến nghị, với những con số được công bố riêng phần điều tra này, thì việc gia tăng mức độ Chính phủ điện tử và cải thiện đấu thầu điện tử có thể là một lối thoát tốt cho một vài vấn đề của môi trường phi chính thức, gia tăng điều kiện kinh doanh thuận lợi cho doanh nghiệp vừa và nhỏ.
NGỌC LAN
