Chơi nhưng đừng phơi mình!

Chơi nhưng đừng phơi mình!

Chí Thịnh

(SGTT) – Sự cố khai thác dữ liệu người dùng trên Facebook vừa qua là vấn đề không mới, song ít nhiều cũng đã khiến nhiều người giật mình khi đang tham gia vào các mạng xã hội và các diễn đàn. Một số người lo lắng tìm chuyên gia tư vấn bảo vệ thông tin cá nhân, thậm chí một số người đang nghĩ đến việc “đóng cửa”, rời sân chơi có nhiều niềm vui nhưng cũng lắm lời thị phi này.

Dữ liệu cá nhân ở Việt Nam trong vòng xoáy Facebook – Analytica

Vận hạn của Facebook

Phó mặc cho người khác

Ảnh: Minh Khuê.

Trên thực tế, có những lúc người dùng bất cẩn, vô tình “dâng” hết thông tin cá nhân cho tội phạm mạng (hacker), hoặc đơn giản hơn là cung cấp toàn bộ lý lịch trích ngang cho các đơn vị cung cấp ứng dụng mang tính giải trí, chẳng hạn như ứng dụng đố vui, bói toán.

Ông Võ Đỗ Thắng, Giám đốc Trung tâm an ninh mạng Athena, cho biết các nhà phát triển ứng dụng trên nền tảng mạng xã hội, chẳng hạn như Facebook, sẽ được cấp quyền khai thác dữ liệu của người dùng. Do đó, nếu như người chơi cứ vô tư cung cấp thông tin cá nhân lên mạng sẽ dẫn tới nguy cơ bị các ứng dụng này khai thác dữ liệu (thông tin cá nhân, hình ảnh).

Diệu Hiền, 28 tuổi, đầu bếp chính của một công ty tại TPHCM, cho biết cô dùng mạng xã hội từ năm 2011 đến nay, xem Facebook như một kênh liên lạc với bạn bè ở quê cũng như mở rộng thêm các mối quan hệ xã hội. “Còn chuyện bảo vệ dữ liệu cá nhân phải do Facebook lo chứ vì tôi dùng dịch vụ của họ mà!”, Diệu Hiền nói.

Cô gái người Đồng Tháp này cho biết thêm, thỉnh thoảng cô cũng chơi các trò đổi avatar theo nhân vật, chẳng hạn như Võ Tắc Thiên, hay click vào trò chơi Bạn trông như thế nào… Với cô, tất cả chỉ để cho vui, chẳng việc gì phải suy nghĩ sâu xa cho mệt đầu, những gì cô đăng trên trang thường là những dòng tâm trạng vu vơ, ảnh đi chơi với bạn bè. “Bản thân tôi là người bình thường, có phải người nổi tiếng đâu mà sợ”, Diệu Hiền nói.

Nam Khôi, 18 tuổi, sinh viên trường Đại học Sư phạm kỹ thuật TPHCM, cho rằng việc dùng mạng xã hội là một nhu cầu tất yếu của xã hội ngày nay. Đó là nơi mọi người có thể chia sẻ hình ảnh, nhắn tin, hay đơn giản chỉ là để cập nhật tin tức từ bạn bè. Thi thoảng anh cũng đổi ảnh đại diện theo một sự kiện hay trào lưu nào đó. “Vì đây là dịch vụ mạng xã hội, nên vấn đề bảo mật mình cũng không quan tâm lắm, cứ để cho Facebook “lo” thôi!”, Nam Khôi nói.

Cũng có người cho rằng, chức năng bảo mật trên mạng xã hội có thể bảo vệ tài khoản không bị người ngoài xâm nhập nếu người chơi làm theo đầy đủ các bước bảo mật và thường xuyên kiểm tra email thông báo đăng nhập. Vấn đề là, chính mạng xã hội thiếu tôn trọng người chơi, mang thông tin người dùng cho bên thứ ba. Nói như Tuấn Cường, 27 tuổi, lập trình viên, thì chuyện này đâu phải bây giờ mới diễn ra.

Tuy nhiên cũng có những người dùng mạng xã hội khá thận trọng, chẳng hạn như Bích Diệp, 25 tuổi, chuyên viên tài chính ngân hàng. Cô chơi Facebook, cũng làm đủ các bước bảo mật của mạng xã hội này, mặc dù ít đổi mật khẩu. “Tôi không lo lắng nhiều về chuyện bảo mật vì tôi cực kỳ hạn chế đưa thông tin cá nhân. Theo tôi, đó là chốn công khai, thị phi, nên cách tốt nhất là giữ kín những thông tin cá nhân quan trọng như ngày sinh, địa chỉ thư điện tử (email) và số điện thoại”, Bích Diệp cho biết.

Hay tự bảo vệ?

Anh Lê Bảo Long, quản trị diễn đàn công nghệ VOz, cho rằng không phải người dùng không quan tâm tới việc bảo mật, nhưng phần đông là do sự hiểu biết của họ về việc bảo vệ thông tin cá nhân trên mạng có giới hạn. Thậm chí có người còn chưa hiểu rằng việc bảo mật thông tin cá nhân quan trọng như thế nào. Với những người rành kỹ thuật, có hiểu biết công nghệ thì đơn giản, còn người dùng bình thường chỉ quan tâm đến thao tác sử dụng như thế nào thôi.

Ông Thắng của Athena ví von, việc này giống như sự cố cháy chung cư Carina (quận 8, TPHCM) vừa rồi. Lúc xảy ra chuyện người ta mới nháo nhào, đổ xô đi học các kỹ năng thoát hiểm, tự trang bị các công cụ bảo vệ mình. Sự cố rò rỉ thông tin cá nhân trên mạng xã hội vừa qua cũng như vậy, do người dùng chưa thực sự có đầy đủ kỹ năng bảo mật thông tin cá nhân, chưa ý thức rằng thông tin có giá trị như thế nào nên họ không quan tâm đến việc này.

Theo các chuyên gia, chiếc điện thoại thông minh (smartphone) lưu trữ các loại tài khoản nên phải “ôm” khư khư bên mình. Người dùng không chỉ cài mật khẩu đăng nhập mà còn phải tính đến việc đăng nhập bằng vân tay, mống mắt… Người dùng nên cẩn trọng khi tham gia các trò chơi (game) giải trí theo lời mời của bạn bè trong danh sách liên hệ trên mạng xã hội. Các game này thường yêu cầu cho phép truy cập, sử dụng danh sách bạn bè để tiếp tục phát tán lời mời chơi game. Đặc biệt, cần lưu ý tới việc tải về các ứng dụng hoặc tiếp nhận các lời cảnh báo trên trang web… Có khi ứng dụng tải về không có mã độc, sau đó người dùng mới bị “dính” mã độc do hacker gửi kèm qua các thông tin cảnh báo.

Trên thực tế đã xảy ra trường hợp tấn công thông qua việc tải ứng dụng di động. Kịch bản tấn công như thế này: đầu tiên, hacker đưa các ứng dụng sạch kiểu như lịch vạn niên, đèn pin, la bàn… lên kho ứng dụng để mọi người tải về. Sau đó, ứng dụng này sẽ phát ra cảnh báo an ninh như điện thoại bị nhiễm mã độc hoặc tốc độ điện thoại bị chậm… kèm theo hướng dẫn. Theo chuyên gia bảo mật, thực chất đây là những cảnh báo giả mạo. Nếu người dùng làm theo, điện thoại sẽ nhiễm virus, bị chiếm quyền điều khiển và bị ăn cắp mật khẩu tài khoản mạng xã hội.

Do đó, nếu không quá cần thiết phải cài đặt các ứng dụng giải trí thông qua mạng xã hội, người dùng nên hạn chế cung cấp thông tin cá nhân cho các ứng dụng này. Về mặt tương tác trên mạng xã hội cũng thế, không nên “chất” những thứ riêng tư lên mạng (hình ảnh gia đình, ảnh chụp thẻ ngân hàng, hộ chiếu…) hoặc chia sẻ rộng rãi các thông tin cá nhân qua mạng xã hội. Để an toàn trên không gian mạng, người dùng nên sống “khép mình” một chút, chỉ nên chia sẻ thông tin cá nhân qua mạng xã hội nếu thực sự cần thiết.