Dân làng nghề tổn thọ
Thành Trung
 |
| Một người thợ ở làng ngề chạm bạc Đồng Xâm, tỉnh Thái Bình – Ảnh: Thành Trung |
(TBKTSG) – Cùng sống tại huyện Ý Yên, Nam Định, nhưng người dân làng nghề đúc cơ khí Tống Xá có tuổi thọ trung bình thấp hơn tới 10 năm so với người dân Yên Phong, một làng thuần nông của tỉnh. Số liệu đáng lo ngại trên vừa được Bộ Tài nguyên – Môi trường công bố trong báo cáo môi trường quốc gia về “Môi trường làng nghề Việt Nam”.
Tống Xá (xã Yên Xá) không phải là trường hợp cá biệt. Cũng thuộc Nam Định, dân làng nghề cơ khí Vân Chàng còn… đoản thọ hơn, với tuổi thọ trung bình 55, chưa tới ngưỡng “lên lão” như lệ làng quy định là 60 tuổi.
Sinh ra và lớn lên ở làng, nhà có nghề đúc nhôm gia truyền nên Lê Công Thọ, 30 tuổi, thấm thía quy luật nghiệt ngã này. Tình cờ gặp trên phố Hàng Thiếc, Hà Nội, Thọ bảo, sinh nghề tử nghiệp thì chịu thôi, chả cưỡng lại được. Cả làng sống chết với nghề từ bao đời nay rồi, biết độc hại đấy nhưng bỏ nghề lấy gì mà sống.
“Tôi là dân Vân Chàng, tôi hiểu chứ. Cứ hít toàn khói than, CO2, bụi thì phổi nào chịu được, nguồn nước lại ô nhiễm nặng. Làng có nhiều người ốm đau bệnh tật lắm, đến thanh niên trai tráng như bọn tôi còn viêm phế quản, bệnh ngoài da nữa là phụ nữ với trẻ em”.
Trong hoạt động sản xuất ở các làng nghề, than, hầu hết có chất lượng thấp, là loại nhiên liệu chính được sử dụng. Việc đốt than gây phát sinh một lượng lớn bụi và các khí ô nhiễm nên khí thải ở làng nghề chứa nhiều thành phần các chất ô nhiễm không khí như CO2, CO, SO2… Quá trình tái chế và gia công kim loại cũng tạo ra lượng khí rất độc hại cho sức khỏe con người, như kiềm, hơi axit, ôxit kim loại (PbO, ZnO).
Đáng chú ý, các ngành tái chế kim loại tại nhóm làng nghề tái chế có thải lượng ô nhiễm lớn nhất do sử dụng than, chẳng hạn như Vân Chàng. Số liệu do Bộ Tài nguyên – Môi trường công bố cho biết, làng nghề này đốt tới 42.280 tấn than/năm, (chỉ sau làng Đa Hội, Bắc Ninh – 270.000 tấn/năm, trong nhóm làng nghề tái chế) và thải ra tới 384,75 tấn bụi; 12,68 tấn CO; 453,2 tấn SO2 một năm…
Các bệnh phổ biến của nhóm làng nghề này chủ yếu là về hô hấp, bụi phổi và thần kinh. Nguyên nhân chính gây bệnh do sự phát thải khí độc, nguồn nhiệt cao và bụi kim loại từ các lò đúc, nấu kim loại trong quá trình sản xuất.
Có bốn loại bệnh có tỷ lệ mắc cao tại nhóm làng nghề tái chế kim loại là bệnh phổi thông thường, bệnh tiêu hóa, mắt và phụ khoa (đối với phụ nữ), ung thư phổi (chiếm 0,35-1%) và lao phổi (0,4-0,6%). Nhóm nghiên cứu của bộ cho biết, tại bảy làng nghề của tỉnh Hà Nam được điều tra đều xuất hiện các trường hợp bị ung thư phổi, trong đó tỷ lệ mắc bệnh và chết cao nhất là ở hai làng Vân Chàng và Tống Xá (với tỷ lệ 13,04 và 9,8% tương ứng).
Theo số liệu tại Trạm Y tế xã Yên Xá, trong vòng sáu năm (2000-2006), tổng số người dân Tống Xá đã chết là 102 người, ngoài 27,4% số người chết do tuổi già, thì số ca tử vong do các loại ung thư phổi, gan, dạ dày chiếm tỷ lệ cao nhất (25,5%), tiếp theo là bệnh tai biến mạch máu não (19,6%) và đa số các ca trẻ sơ sinh tử vong là do bị dị tật bẩm sinh hoặc sinh non.
Trong những năm gần đây, tương ứng với sự gia tăng các làng nghề, tỷ lệ người dân làng nghề mắc bệnh (nhất là nhóm người trong độ tuổi lao động) có xu hướng tăng cao. Các kết quả điều tra chỉ ra tuổi thọ trung bình của người dân tại các làng nghề ngày càng giảm đi, chỉ còn 60 tuổi, thấp hơn 10 tuổi so với tuổi thọ trung bình của cả nước. So sánh với các làng thuần nông khác, tỷ lệ này cũng thấp hơn từ 5-10 năm.
Hiện trạng ô nhiễm môi trường làng nghề đang gây tác hại rất xấu tới sức khỏe người lao động, làm tăng chi phí khám chữa bệnh, giảm năng suất lao động và ảnh hưởng lớn đến thu nhập gia đình, sự phát triển kinh tế cộng đồng và toàn xã hội.
Theo kết quả khảo sát ở làng nghề Tống Xá, tổng chi phí thiệt hại trung bình do bệnh tật vào khoảng 1,3 tỉ đồng/1.000 dân/năm, cao hơn nhiều so với làng Yên Phong (không bị ô nhiễm), 800 triệu đồng/1.000 dân/năm.
