Để giữ nóng cho đường dây nóng
Nguyễn Vạn Phú
(TBKTSG Online) – Năm nay lại rộ lên chuyện lãnh đạo một số tỉnh, thành, một số bộ ngành công khai đường dây nóng với mong muốn được trực tiếp lắng nghe người dân phản ánh các vấn đề trong địa phương hay trong ngành. Liệu việc vận hành những đường dây nóng như thế có đáp ứng mong muốn này không?
Trước hết tạo lập một đường dây nóng thì dễ nhưng duy trì nó không đơn giản chút nào. Với một địa phương lớn, cần một bộ máy ít nhất 5, 7 người để trực tiếp nhận thông tin một cách nghiêm túc. Đó là lý do vì sao trước đây nhiều nơi cũng công bố đường dây nóng nhưng chỉ duy trì trong một thời gian ngắn, sau đó thành đường dây nguội, thậm chí thành đường dây lạnh.
Nhưng sự vất vả của bộ máy tiếp nhận chưa bằng một phần khối lượng công việc của bộ máy xử lý thông tin theo đúng bài bản. Lấy ví dụ, đường dây nóng một địa phương mới đây nhận một cuộc gọi của phụ huynh than phiền trường ép học sinh mua vé xem xiếc giá cao.
Chừng đó thôi nhưng để tìm hiểu thực hư câu chuyện lãnh đạo địa phương này sẽ phải cử cán bộ của mình đi kèm người của Sở Giáo dục và Đào tạo, rồi người của Phòng Giáo dục và Đào tạo về đến trường gặp người này, người khác để hỏi cho ra chuyện.
Ít nhất cũng mất hai ngày chỉ để đi đến kết luận không hề có chuyện ép học sinh vì trường thông báo rõ học sinh nào muốn xem xiếc thì đăng ký… Hai ngày công của biết bao nhân sự quan trọng chỉ để làm rõ một chuyện có thể xảy ra ở bất kỳ trường nào vào bất kỳ thời điểm nào, liệu hiệu quả có tính được chăng?
Cứ như phản ánh của báo chí, một đường dây nóng thật sự nóng trong vài ba ngày có thể tiếp nhận cả ngàn cuộc gọi. Cứ cho là bộ lọc được thiết kế tốt chỉ còn 100 cuộc gọi phải xử lý theo kiểu tìm hiểu thực hư như trên, liệu bộ máy nào làm cho nổi, duy trì được trong bao lâu? Bộ máy nhà nước liệu có được thiết kế để hoạt động theo kiểu đối phó như thế chăng?
Nhưng trong tình hình hiện nay sự hiện diện của đường dây nóng hay một hình thức tương tự là rất cần thiết chứ không phải không. Nó cần thiết không phải để lãnh đạo lắng nghe được tiếng nói của xã hội mà thật ra để xã hội có một kênh nói lên những bức xúc, những vấn đề, những trăn trở, những điều trái tai gai mắt…
Quan trọng hơn, sự tồn tại của đường dây nóng như một nhắc nhở cho bộ máy bên dưới, rằng đừng có mà làm bậy, làm ẩu, có gì người dân sẽ mách đến tai người cần mách. Ví dụ một tờ báo mà đăng công khai một số điện thoại nóng, nói bất kỳ doanh nghiệp nào bị phóng viên hù dọa cứ gọi phản ánh thì phóng viên báo đó ắt cũng thận trọng lời ăn tiếng nói chứ không dám hoạch họe khi tiếp xúc với doanh nghiệp.
Nhưng, để đóng trọn vai trò đó, xã hội đã thiết kế sẵn các công cụ mà nước nào cũng đang dùng chứ không phải đường dây nóng như ở Việt Nam. Rõ nhất là báo chí. Nếu báo chí đóng đúng vai trò của mình, đó là nơi người dân gởi gắm mọi vấn đề của họ và báo chí có nhiệm vụ sàng lọc để ưu tiên đưa lên mặt báo những vấn đề ảnh hưởng đến nhiều người nhất, cấp bách nhất. Ví dụ nếu chuyện vé xem xiếc mà cao thật, học sinh bị ép mua thật, chắc chắn báo chí sẽ vào cuộc.
Nếu người dân đã đánh mất lòng tin vào sự chính trực của báo chí, không thèm coi đó là kênh phản ánh thông tin thì đó là lỗi của báo chí và môi trường hoạt động báo chí. Để chấn chỉnh, không còn cách nào khác hơn là ngăn chặn sự độc quyền trong thông tin và tạo ra sự cạnh tranh trong đưa tin bởi cạnh tranh sẽ sàng lọc để chỉ còn thông tin đúng đắn được xuất hiện.
Ở quy mô nội bộ, thay vào đường dây nóng, làm sao để mọi cơ quan, mọi quy trình hành chính liên quan đến người dân đều có điều khoản "khiếu nại công bằng". Tức cơ quan nhà nước các cấp có nghĩa vụ công khai chuyện họ bị buộc phải thiết lập cơ chế để người dân một khi không hài lòng về bất kỳ điều gì liên quan đến quy trình đều có thể gọi hay gởi thư đến một nơi cao hơn cơ quan đó một cấp để phản ánh, khiếu nại và được cam đoan sẽ được hồi âm. Đó mới là đường dây nóng đúng nghĩa và có hiệu quả lâu dài.
