Hành trình tìm diện mạo mới cho hồ tiêu Việt

Hành trình tìm diện mạo mới cho hồ tiêu Việt

Khánh An

(SGTT) – Mặc dù đứng đầu về doanh số xuất khẩu hồ tiêu Việt Nam trong nhiều năm, CEO công ty Phúc Sinh – anh Phan Minh Thông – đến tận 2019 vẫn đang tiếp tục nghiên cứu để… khởi nghiệp.

Phan Minh Thông tốt nghiệp Đại học Ngoại thương Hà Nội. Sau hai năm kinh qua nhiệm vụ phát triển mảng xuất nhập khẩu hàng nông sản cho một công ty lớn của Nhà nước, anh bắt đầu khởi nghiệp với 60 triệu đồng tiết kiệm. Với khả năng thuyết phục khách hàng quốc tế của mình, anh Thông đã khiến họ chấp nhận trả trước cho công ty, qua đó giảm áp lực nguồn vốn và triển khai những đơn hàng đầu tiên.

Mười tám năm lăn lộn trên thương trường, anh Thông nói điều cơ bản nhất của khởi nghiệp với đại đa số vẫn là vấn đề vốn liếng, còn với anh đó là sự tự tin và thậm chí là sự liều lĩnh, là khả năng thuyết phục và trước hết là chính mình. Anh Thông từng tự mình xông vào gặp người đại diện Ngân hàng Nhà nước để được hỗ trợ vay vốn kinh doanh nông sản, từng năm lần bảy lượt đi thuyết phục Vietcombank để được ngân hàng này cho phép triển khai nghiệp vụ chuyển khẩu. Theo anh, sự minh bạch là điều kiện quý giá đầu tiên và cần có để một công ty khởi nghiệp có thể xây dựng uy tín với bạn hàng và các ngân hàng.

Nhờ đòn bẩy uy tín mà sau mấy năm đầu thành lập, Phan Minh Thông có vốn liếng đầu tư nhà máy gia vị đầu tiên. Đến nay, hệ thống Phúc Sinh có sáu nhà máy ở tại Bình Dương, Đắk Lắk và Sơn La, chuyên sản xuất nông sản gồm tiêu và cà phê cùng các sản phẩm gạo, quế, điều, ớt… và nhiều loại gia vị khác.

Theo thống kê của Bộ Công Thương, từ năm 2006 đến nay, Phúc Sinh của anh Thông có 12 năm đứng số 1 về doanh số xuất khẩu tiêu với 8% thị trường toàn cầu. Ở vị trí đó, “vua hồ tiêu” nói, mỗi năm đi ra nước ngoài tham dự các hội chợ quốc tế lớn, anh đều rất buồn khi nhận thấy dù Việt Nam đứng số 1 về hồ tiêu, số 2 về cà phê trên toàn thế giới, nhưng thương hiệu Việt Nam vẫn chưa thật sự chắc chắn trên bản đồ nông sản toàn cầu. “Tôi quyết tâm đi vào làm sản phẩm có thương hiệu, từ chính nguồn nguyên liệu nông sản dồi dào và ngon nhất, mang đến những sản phẩm sạch, ngon và an toàn cho người tiêu dùng trong nước”.

Anh Thông ra mắt K Coffee từ năm 2015. Kế đó đầu tư 100 tỉ đồng giai đoạn 1 cho nhà máy cà phê Blue Sơn La chuyên sản xuất Arabica – vốn đã có từ hàng chục năm về trước, nhưng vẫn đang bị “ngủ quên”. Có thể nói Phan Minh Thông đã chính thức có thêm một lần khởi nghiệp mới – khởi nghiệp cùng FMCG trong nước.

Song đầu tư FMCG là một cuộc chơi quá nhiều thách thức. Đối với hàng hóa cà phê, Việt Nam đã có nhiều doanh nghiệp đi trước chiếm giữ thị phần. Cũng có hàng trăm hộ kinh doanh gia đình, các nhà rang xay tự cung tự cấp. Đối với cà phê chuỗi, sự bùng nổ của nhu cầu thị trường 96 triệu dân cũng đã thu hút không thiếu mặt anh tài nào trong ngành bán lẻ đồ uống quốc tế tham gia vào Việt Nam. Lại đã có những ông lớn ngã ngựa, rời đi, nhiều doanh nghiệp thất thu, phá sản dù đi cả “hai chân” cung ứng – bán lẻ. Trước áp lực đó, chọn cho mình phân khúc ngách, khó nhằn: cà phê 100% nguyên chất – anh Thông chọn thay đổi tư duy, nhận thức của người dùng khi lựa chọn các thức uống ngon và an toàn cho sức khỏe.

Lần này khó khăn không còn là vốn liếng hay uy tín, Phúc Sinh đã có cả hai. Nhận thức người dùng cũng được anh Thông xác định trước là “mưa dầm thấm đất” – phải vất vả nhiều năm. Lửa cạnh tranh trên thị trường FMCG với vị CEO trẻ là vấn đề con người – người quản lý, người vận hành, phát triển hệ thống. Năm 2019, nhìn lại một năm, Thông thừa nhận nhiều thất bát với Phúc Sinh ở mảng cà phê khi không ít vị quản lý dưới anh trong ba năm qua khi được giao phát triển mảng này, đều có “mẫu số chung” là làm ăn thiếu trách nhiệm, đề cao tinh thần… biển thủ. Tuy nhiên, cuối 2019, qua ERP và KPI, anh Thông cùng các nhà điều hành Phúc Sinh đã ra quyết định rằng chính anh sẽ trực tiếp vận hành mảng FMCG. Hy vọng đó là “cái được” của Phúc Sinh cho dài hạn.

Ngành hồ tiêu Việt Nam đạt đỉnh cao về giá từ khoảng trước 2014. Đến 2016, giá hồ tiêu xuất khẩu bắt đầu có tín hiệu xuống dốc và từ đó đến nay đã về đáy thấp với các nguyên do biến đổi thời tiết, sâu bệnh, nguồn cung với diện tích trồng ngày càng lớn, sự cạnh tranh cũng ngày càng nhiều khi Brazil với đầy đủ kinh nghiệm làm cà phê cũng tham gia “sân chơi” hồ tiêu.

Trong suốt quãng thời gian biến động của ngành hồ tiêu Việt, với những đỉnh cao và vực sâu có thể đẩy nhà bán hàng thành tỉ phú hoặc phá sản trong một đêm, anh Thông luôn nghĩ chuyện làm thế nào để tăng thêm giá trị gia vị tiêu trong chuỗi cung ứng. Nhân một chuyến tham gia hội chợ tại Đức, nhìn thấy những hủ tiêu ngâm giấm giòn tan của người Đức bán trong siêu thị, anh đặt bài toán cho mình: bạn bè quốc tế làm được, tại sao mình không làm được? Thế là bắt đầu hành trình khởi nghiệp… lần thứ ba.

Trở về Việt Nam, Phúc Sinh ra quyết định định đầu tư 50 tỉ đồng cho Nghiên cứu & Phát triển. Mẻ nước sốt tiêu đầu tiên không thành. Mẻ thứ hai không thành. Thứ ba không thành… Nhưng anh Thông không nản. Mỗi một đợt ra sản phẩm để có nước sốt tiêu màu xanh tươi nguyên có thể dùng ngay trên bàn ăn, anh Thông nói, quy trình phải mất sáu tháng.

Nhưng sau hai tháng ở mẻ thứ n, sản phẩm vô cùng tươi ngon, anh Thông đã bán sạch theo một đơn hàng quốc tế. Chỉ có điều anh cùng các cộng sự phòng nghiên cứu, sản xuất tính toán chưa đủ thời gian lên men vi sinh. Mẻ tiêu lên men trắng bám thành chai. Toàn bộ sản phẩm phải thu hồi. Anh Thông cùng bạn hàng đều “đỏ mắt” vì mất tiền đau đớn. Bài học khởi nghiệp lần ba với chế biến sâu hồ tiêu của Phúc Sinh trở thành kỷ niệm đáng nhớ.

Phúc Sinh sau đó đã hoàn thiện nghiên cứu, công nghệ và quy trình sản xuất, và trong suốt năm 2018 đã xuất nhiều container cả tiêu sấy lạnh K Pepper và nước sốt tiêu vào châu Âu – khu vực khó tính nhất về vấn đề an toàn thực phẩm. Đây là đà phóng để anh đưa sản phẩm ra thị trường nội địa, bổ sung cho khát vọng làm tròn đầy những phân khúc ngách của ngành công nghiệp gia vị Việt Nam.

Ba năm phát triển mảng FMCG trong thị trường nội địa, Phúc Sinh đã có gần 50 sản phẩm khác nhau trong mặt hàng cà phê và gia vị. Bước khởi nghiệp mới ở thị trường sân nhà của vua xuất khẩu hồ tiêu như vậy cũng đã có được những thành tựu nhất định để chuẩn bị cho những bước nhảy cao hơn, xa hơn.