Kế toán, kiểm toán và cuộc “tiến hóa” để thích nghi với không gian Fintech
VIệt Dũng
(TBKTSG Online) – Doanh nghiệp đang chuyển mình rất nhanh trong không gian Fintech, điều này đòi hỏi hệ thống kế toán, kiểm toán đứng trước một thách thức là phải “tiến hóa” để tương thích với sự chuyển đổi ở tốc độ cao này.
 |
| Các diễn giả chia sẻ tại hội thảo Việt Nam về kế toán, kiểm toán (VCAA) năm 2019. Ảnh: VD |
Đây là ý kiến của nhiều chuyên gia tại hội thảo Việt Nam về kế toán, kiểm toán (VCAA) năm 2019 được Đại học Kinh tế TPHCM tổ chức ngày 14-12 tại TPHCM. Các chuyên gia cho rằng khi công nghệ đang thay đổi đáng kể các mô hình kinh doanh thì sẽ ảnh hưởng rất lớn đến phương thức kiểm toán hiện nay. Những tác động này mang tính tích cực trong dài hạn song cũng tạo ra nhiều thách thức điều chỉnh trong ngắn hạn và trung hạn.
Những thay đổi đầu tiên của kiểm toán trong thế giới số là sự gia tăng về khối lượng dữ liệu. Uớc tính rằng 90% dữ liệu trên thế giới đã được tạo ra từ năm 2016. Kiểm toán viên ngày càng phụ thuộc vào công nghệ để đối phó với sự gia tăng này. Sức ép lên hệ thống kế toán, kiểm toán ngày một lớn khi tốc độ ứng dụng công nghệ của doanh nghiệp ngày một lớn và lan tỏa.
Bà Hà Trịnh, cựu Giám đốc Tài chính của Be Group cho biết, kiểm toán viên thường nghĩ những thách thức kiểm toán phức tạp xuất hiện từ các công ty đa quốc gia lớn, nhưng ngay cả các công ty khởi nghiệp nhỏ cũng có thể có một mô hình kinh doanh dựa trên công nghệ phức tạp. Vì vậy, cho dù họ có bị ràng buộc bởi quy định hay không, kiểm toán viên cần điều chỉnh quy trình của họ để có thể hiểu được công nghệ phía khách hàng.
“Khách hàng đã áp dụng các công nghệ tiên tiến như blockchain và phân tích dữ liệu ngày càng tinh vi. Để có được sự hiểu biết rõ ràng về doanh nghiệp, kiểm toán viên cần phải hiểu các nền tảng và xu hướng công nghệ đằng sau đó”, bà Hà cho hay
Một yếu tố tác động không nhỏ của sự thay đổi là là động lực hướng tới quy trình kiểm toán chủ động và hướng tới tương lai nhiều hơn. Công nghệ hứa hẹn sẽ giúp tạo ra mô hình kiểm toán có khả năng giải quyết được thách thức này. Cũng có thể hiểu là kỳ vọng của cộng đồng từ một cuộc kiểm toán. Ví dụ như việc ngăn chặn sự sai sót của công ty và giao thêm trách nhiệm cho kiểm toán viên để xác định và báo cáo gian lận.
Những kỳ vọng như vậy ngụ ý sự cần thiết của một kiểm toán trong tương lai; và việc mở rộng trong ứng dụng công nghệ có thể bằng cách nào đó đáp ứng được nhu cầu này.
Ngoài ra, sự chuyển đổi tài liệu tốt sang tự động hóa trong hoạt động tài chính ở phía khách hàng cũng mang đến những tác động tích cực. Tự động hóa có thể giúp loại bỏ các nhiệm vụ lặp đi lặp lại và tốn thời gian, giúp kiểm toán viên để tập trung vào các vấn đề đòi hỏi tính phán đoán nhiều hơn.
Theo bà Trần Thị Thanh Trúc, Phó tổng giám đốc Công ty PwC Việt Nam, phân tích dữ liệu là công nghệ được khuyến khích sử dụng trong công việc kiểm toán và có đóng góp đáng kể cho ngành này, nó cho phép phân tích toàn bộ bộ dữ liệu mà không cần lấy mẫu. Hơn hết sẽ tạo ra các cuộc nghiên cứu chính xác và chuyên sâu giúp xác định các ngoại lệ, tất nhiên chỉ có thể xem xét trong phạm vi bộ dữ liệu.
Tại Việt Nam, công tác kế toán, kiểm toán hiện nay đang trong quá trình chuyển đổi từ hồ sơ, giấy tờ sang các bộ dữ liệu điện tử. Do vậy, về lâu dài nếu kế toán viên không am hiểu về công nghệ, sẽ khó khăn trong thực hiện các phần hành công việc. Công tác đào tạo cũng chỉ mới dừng lại ở việc truyền thụ kiến thức nền, chưa chuyên sâu, đa ngành, nhất là đối với những kiến thức mang tính đặc thù công nghệ, bảo mật và trí tuệ nhân tạo…
Các công nghệ khác nhau sẽ có tác động khác nhau đến kiểm toán. Trong đó, trí tuệ nhân tạo (AI) và máy học (machine learning) là hai khái niệm được đề cập đến thời gian gần đây được cho là có tác động quan trọng đối với kiểm toán trong tương lai. Điều này đòi hỏi hoạt động kiểm toán cần nhận thức rõ những thách thức để bước “tiến hóa” phù hợp.
Tuy nhiên, ông Phó Đức Giang – Giám đốc Công ty PwC Việt Nam cho rằng, công nghệ làm thay đổi hành vi hướng đến sự chính xác và tiện ích nhưng lại tiềm ẩn nhiều rủi ro. Khi tỷ lệ dữ liệu được số hóa ngày càng cao thì nguy cơ đến từ các cuộc tấn công mạng là rất lớn và thiệt hại của doanh nghiệp sau những cuộc tấn công này là không thể đo đếm. Nhu cầu của thị trường về kiểm toán viên sẽ vẫn tồn tại, vì kỹ năng phán đoán của kiểm toán viên vẫn được đánh giá cao, yếu tố con người trong kiểm toán sẽ khó bị loại bỏ.
