Không đặt nặng lợi ích nhất thời

Không đặt nặng lợi ích nhất thời

Tâm Dân

(TBKTSG) – Đã đến lúc cần phải cân nhắc triển khai những giải pháp đồng bộ và quyết liệt hơn nhằm bình ổn thị trường tiền tệ, chủ động tránh cho nền kinh tế có nguy cơ rơi vào tình trạng đình đốn vì sức ép lạm phát và lãi suất quá cao.

Nghịch lý lớn đang xảy ra trên thị trường tiền tệ: trong khi tỷ giá đô la Mỹ/tiền đồng tiếp tục xu thế giảm, nguồn cung ngoại tệ của hệ thống ngân hàng tăng lên, kể cả có biểu hiện dư thừa cục bộ, thì ở chiều ngược lại, nguồn vốn tiền đồng hiện vẫn rất “khát”. Đây là lý do giải thích tại sao tình trạng phá rào trần lãi suất vẫn ngấm ngầm diễn ra phổ biến (không dưới 18%/năm), khiến lãi suất cho vay tăng vọt (thậm chí lên đến 26%/năm).

Số liệu từ đầu năm đến nay cho thấy nguồn vốn huy động của hệ thống ngân hàng hầu như tăng không đáng kể, nhưng hiện tượng “rút ruột” lẫn nhau, vốn chạy lòng vòng, khai thác chênh lệch lãi suất cao… đã trở thành căn bệnh “đau đầu kinh niên” không chỉ đối với ngân hàng thương mại mà cả những doanh nghiệp thực sự làm ăn chân chính.

Nhìn nhận dưới góc độ pháp luật, trần lãi suất tiền gửi 14% trên thực tế đã bị vô hiệu hóa. Vô hình trung, việc đánh đồng, xử lý không kiên quyết giữa những ngân hàng chấp hành nghiêm và không nghiêm, dẫn đến thực trạng cạnh tranh không lành mạnh, thiếu bình đẳng, gây rối loạn mặt bằng lãi suất. Nhiều ý kiến phân vân tại sao các ngành pháp luật có thể mạnh tay bình ổn thị trường ngoại tệ tự do nhưng dường như lại có vẻ thờ ơ trước tình trạng phá rào trần lãi suất? Phải chăng Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đang trở nên “đơn thương độc mã” trong tiến trình chống lạm phát?

Gánh nặng đương đầu với lạm phát gần như đang đặt phần lớn trọng trách lên vai chính sách tiền tệ, trong khi sự phối hợp chặt chẽ từ chính sách tài khóa thực sự chưa mang lại những đột phá lớn? Tuy nhiên, xét trên góc độ kinh tế, việc áp đặt trần lãi suất mà không tính toán đầy đủ tác động của kỳ vọng lạm phát cũng như yếu tố tâm lý thị trường tất yếu dẫn đến những tác dụng ngược ngoài mong đợi. Tình huống này đặt NHNN ở vào thế phải lựa chọn: hoặc phải dỡ bỏ trần lãi suất để cung – cầu vốn tự điều tiết theo quan hệ thị trường, hoặc tiếp tục áp đặt những biện pháp hành chính mạnh mẽ hơn nhằm giữ vững sự ổn định như ước muốn?

Thực tiễn điều hành chính sách tỷ giá vừa qua cũng cho thấy, sau khi tích cực bình ổn thị trường tự do, dòng ngoại tệ tự động quay ngược, chảy mạnh vào hệ thống ngân hàng. Điều này chứng tỏ nguồn vốn tiềm ẩn trong xã hội, nhất là nằm trong một bộ phận lớn dân cư (đặc biệt là vàng và đô la Mỹ) thực sự rất lớn.

Hay nói khác đi nguồn vốn tiền đồng hiện không thiếu, có chăng chỉ thiếu những giải pháp đủ mạnh và thông minh để khai thác tốt nhất tiềm năng này.

Cũng cần lưu ý thêm rằng, một khi nguồn cung tiền đồng bị khan hiếm, cung ngoại tệ lại trở nên dồi dào với lãi suất thấp hơn, cho dù các điều kiện vay vốn bị thắt chặt thì nhu cầu vay đô la Mỹ tất yếu sẽ lấn át dần đồng nội tệ. Xu hướng tiêu cực từ thực trạng “đô la hóa”, thay vì bành trướng và thao túng trên thị trường tự do như trước đây, lúc này theo dự báo sẽ tiếp tục chuyển hướng và phình to ra trên bảng cân đối tài sản của hệ thống ngân hàng thương mại…

Đã đến lúc cần phải cân nhắc triển khai những giải pháp đồng bộ và quyết liệt hơn nhằm bình ổn thị trường tiền tệ, chủ động tránh cho nền kinh tế có nguy cơ rơi vào tình trạng đình đốn vì sức ép lạm phát và lãi suất quá cao.

Bên cạnh việc thiết kế chính sách tỷ giá linh hoạt, cần nhất quán quan điểm không đặt nặng lợi ích kinh tế nhất thời mà chủ yếu vì mục tiêu bình ổn vĩ mô, NHNN đồng thời làm tốt vai trò “người mua bán cuối cùng”, tạo điều kiện để hệ thống ngân hàng thương mại mạnh dạn mua bán ngoại tệ, mở rộng thị phần chính thức, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của doanh nghiệp và khách hàng cá nhân, từ đó góp phần tăng mạnh nguồn cung tiền đồng ra thị trường.

Cũng cần lưu ý rằng việc điều hành chính sách tỷ giá hiện nay trước hết phải quán triệt định hướng xuyên suốt đó là khuyến khích xuất khẩu và kiềm chế nhập siêu. Nghĩa là, nếu để tỷ giá xuống quá thấp sẽ thực sự gây nhiều bất lợi cho nền kinh tế. Muốn làm được điều này, một trong những điều kiện tiên quyết là tạo ra những động lực lợi ích cụ thể để quan hệ cung – cầu ngoại tệ gặp nhau, khuyến khích sự sôi động trên thị trường chính thức, lôi cuốn các ngân hàng thương mại nhập cuộc thị trường một cách chủ động và tích cực.

Trong tình thế chưa thể dỡ bỏ ngay thì cần cân nhắc nâng lãi suất cơ bản và trần lãi suất tiền gửi ở mức độ hợp lý trong mối tương quan với mức độ kỳ vọng về chỉ số giá tiêu dùng từ nay đến cuối năm, chủ động giảm nhiệt căng thẳng lãi suất cũng như tình trạng khan hiếm vốn nội tệ trên thị trường. Cần áp dụng chế tài xử lý mạnh những ngân hàng vi phạm trần lãi suất quy định, không để hiện tượng tự phát gây rối, quá thiên về lợi ích cục bộ mà bỏ qua lợi ích chung của toàn bộ nền kinh tế.

Về phía các doanh nghiệp cần chuẩn bị tốt tâm lý, kiên trì chịu đựng, tránh dựa dẫm, nhất là không nên đặt nhiều kỳ vọng vào tiến trình giảm nhanh lãi suất bởi vì chính sách thắt chặt tiền tệ hiện vẫn là ưu tiên hàng đầu, không còn con đường nào khác. Chủ động tính toán cơ cấu lại sản xuất kinh doanh theo hướng căn cơ hơn. Tích cực điều chỉnh quy mô hoạt động, gạt bỏ tư tưởng đầu cơ vào những lĩnh vực nhiều rủi ro, dẫn đến găm vốn bất lợi, trước mắt là bất động sản và đầu tư tài chính. Tập trung cải thiện năng lực quản lý tài chính, đặc biệt là phải phối hợp chặt chẽ với ngân hàng phục vụ và các đối tác chiến lược trong kinh doanh, tạo thế “kiềng ba chân”, tìm ra những đối sách sáng tạo, ứng phó linh hoạt trước tình hình xem ra vẫn còn rất nhiều khó khăn, diễn biến phức tạp trong thời gian đến.