Liệu pháp 4T

Liệu pháp 4T

BS. Quan Vân Hùng

Minh họa: Khều.

(TBKTSG) – LTS: Bài “Chăm sóc sức khỏe bằng y học cổ truyền”, đăng trên TBKTSG số 37, ra ngày 4-9-2008, đã nêu những cảm xúc tâm lý lo – buồn – giận – sợ dẫn đến stress của doanh nhân và liệu pháp “4T” để giảm stress. “4T” đó bao gồm Tinh thần – tâm lý: duy trì tinh thần bình an, thanh thản; Thực phẩm: có chế độ ăn uống “bình quân âm dương axit bazơ”; Tập dưỡng sinh: rèn luyện thân thể bằng cách thư giãn, tự xoa bóp, tập thái cực quyền; Thuốc bổ: dùng Đông dược. Bài viết dưới đây sẽ trình bày liệu pháp “4T” và bàn sâu hơn về phương pháp thư giãn.

Trong 4T thì T1 (tinh thần – tâm lý) là khó thực hiện nhất, bởi nếu “thương trường là chiến trường” thì doanh nhân lúc nào cũng phải chiến đấu, nghĩa là lúc nào cũng đầy stress. Đã chiến đấu thì hoặc thua hoặc thắng. Thua sẽ dẫn đến lo, buồn, giận, sợ. Nếu thắng có thể không phải buồn, giận, nhưng vẫn lo, sợ. Lo sợ đối thủ vừa bị đánh bại sẽ trả thù. Thắng càng lớn thì oán thù, nguy cơ gặp tai họa càng lớn! Doanh nhân không muốn stress chỉ còn cách giải nghệ!

Cái khó thực hiện thứ nhì là T2 (thực phẩm – chế độ ăn uống). Ăn uống là một trong “tứ khoái” của con người. Món ăn cần phải ngon, hấp dẫn, và thường là thịt cá mới khoái khẩu. Thức ăn ngon nên ăn nhiều, ăn không biết chán, ăn không điều độ. Chẳng bao lâu, bệnh béo phì xuất hiện, gây ra đủ thứ bệnh nan y (tiểu đường, cao huyết áp, thoái hóa khớp, ung thư…). Ăn nhiều thịt cá dễ gây mất quân bình axit bazơ (sẽ trình bày chi tiết trong một bài viết khác), dẫn đến nguy cơ dễ mắc bệnh cấp mạn. Do đó, doanh nhân cần ăn uống khoa học, điều độ.

T3 (tập dưỡng sinh) có lẽ tương đối dễ thực hiện nhất. Tập dưỡng sinh là liệu pháp vật lý mà ai cũng có thể tự tập luyện để củng cố, duy trì và phát triển chất lượng sống. Dưỡng sinh, nói cách khác, là tự mình tập cho khỏe. Khỏe là có cảm giác sảng khoái, vui tươi, thích làm việc, ăn uống nghỉ ngơi bình thường, toàn thân dễ chịu, không đau nhức, tê bại.

Tập dưỡng sinh gồm nhiều loại hình: thư giãn chống stress (thư giãn thụ động và chủ động); tự xoa bóp (massage), thúc đẩy lưu thông khí huyết. Chẳng hạn phương pháp “Cốc đại phong” là phương pháp tự xoa bóp toàn thân, làm tăng việc tiết endorphin, có tác dụng tăng miễn dịch, khiến cơ thể sảng khoái, dễ chịu, tăng sức khỏe; tập thái cực quyền. Đây là môn dưỡng sinh rất phù hợp cho người lớn tuổi, sức khỏe kém.

Có hai loại thư giãn: thư giãn chủ động (thư giãn vận động, thư giãn cấp tốc) cần thiết cho những người phải họp liên tục, ngồi lâu, đứng lâu mà không thể đi lại (cán bộ viên chức, thư ký văn phòng, tài xế, thu ngân, bảo vệ…), chỉ cần tạm ngưng công việc khoảng 1-2 phút để tập cho giảm căng thẳng; thư giãn thụ động (thư giãn sau giờ làm việc), cần thiết cho tất cả mọi người sau giờ làm việc, lao động, cần nhiều thời gian và không gian hơn.

Khi bắt đầu làm việc (chân tay hoặc trí óc), bắp cơ toàn thân co rút nhẹ, tạo một sự căng các gân cơ-dây chằng liên tục. Hiện tượng này y học gọi là trương lực cơ. Trương lực cơ luôn được hệ 0trong suốt thời gian lao động. Trương lực cơ có thể tăng nếu cường độ lao động tăng. Do bắp cơ co rút và dây chằng bị căng liên tục, từ từ ta sẽ thấy mỏi mệt toàn thân, cảm giác tê cứng, vận động khó khăn, tay chân tê, trí óc mụ mẫm…

Lúc này, theo nhu cầu tự nhiên, ta muốn nghỉ ngơi thư giãn, nhu cầu này rất chính đáng, cần phải đáp ứng kịp thời, nếu không sức khỏe sẽ suy giảm theo năm tháng. Sức khỏe kém sẽ là điều kiện cho các yếu tố gây bệnh tấn công. Như vậy, nhu cầu lao động-làm việc và nghỉ ngơi-thư giãn phải được cân bằng mọi lúc mọi nơi. Tức là không chỉ thư giãn sau giờ làm việc mà cần thư giãn ngay cả trong giờ làm việc. Thư giãn, nghỉ ngơi sau giờ làm việc là chuyện đương nhiên và có nhiều cách (nằm nghỉ, ngủ, xem phim, nghe nhạc…) mục đích là để cơ bắp nghỉ ngơi, giảm sự co rút gân cơ, dây chằng dãn ra (giảm trương lực).

Trong giờ làm việc, khi cảm thấy mệt mỏi mà muốn được nằm nghỉ, nghe nhạc… e không ổn! Thế nhưng, để bảo vệ sức khỏe thì thư giãn thực sự rất cần thiết sau 1-2 giờ làm việc căng thẳng. Ta có thể thực hiện thư giãn tại chỗ, thư giãn cấp tốc, trong tư thế ngồi hoặc đứng trong vài phút.

Khi đang làm việc, cơ bắp co rút liên tục. Nếu được nghỉ ngơi tuyệt đối, cơ bắp sẽ từ từ bớt co rút, dãn ra, gân dây chằng cũng từ từ duỗi ra, khiến ta cảm thấy khỏe! Đây là thư giãn thụ động, phải cần ít nhất 15-20 phút mới đạt yêu cầu. Muốn quá trình này diễn ra nhanh hơn, ta cần chủ động kéo dãn gân cơ. Thao tác này chỉ cần vài phút là xong, thực hiện trong tư thế ngồi hoặc đứng. Đây chính là thư giãn chủ động, hay còn gọi là thư giãn vận động.

Trên thực tế, ai cũng đã từng thực hiện thư giãn chủ động một cách vô thức. Chẳng hạn, ngồi một lúc thấy mỏi vai, mỏi lưng (ngồi trên xe, khi ngồi làm việc được vài giờ), ta tự động vươn vai, lắc lắc eo, mông… và cảm thấy dễ chịu. Nhưng nếu nhức mỏi toàn thân mà chỉ thực hiện một vài động tác theo thói quen thì kết quả không cao. Muốn đạt hiệu quả cao, ta cần thực hiện thư giãn chủ động toàn thân.

Có một thời gian ngắn, một số cơ quan có tổ chức tập thể dục giữa giờ, đây cũng là một cách để thư giãn, nghỉ ngơi tích cực. Hình thức này có đôi chút bất tiện vì toàn thể nhân viên phải tập trung ở một nơi rộng rãi, có người xướng thứ tự các động tác để mọi người làm theo…

Tuy có cải thiện sức khỏe, tăng năng suất làm việc nhưng vì nhiều lý do, hình thức thể dục giữa giờ đã dần biến mất. Vì thế, tập thư giãn chủ động rất tiện lợi, giờ giấc không hạn chế, khi thấy mệt mỏi thì có thể thực hiện ngay, có thể tập một, hai hoặc ba lần (mỗi lần 1-3 phút). Chắc chắn bạn sẽ thấy khỏe khoắn, tỉnh táo hơn, năng suất làm việc được nâng cao. Đến cuối giờ làm việc, ta có thể thư giãn, nghỉ ngơi bình thường (tại nhà, quán cà phê nhạc, sân vận động…).