Mua ít và không mua
Hải Lý
(TBKTSG Online) – Liệu giới đầu tư có quan tâm mua cổ phần của những đơn vị sự nghiệp công lập có thu (SNCLCT) nếu chúng được cổ phần hóa?
Không muốn dính líu
“Nếu là nhà đầu tư, bạn có mua cổ phần của những đơn vị SNCLCT?” – chúng tôi đặt câu hỏi này cho gần 30 người thuộc nhiều thành phần xã hội. Khoảng 20% trả lời có, 60% trả lời không.
Giám đốc đầu tư của một công ty quản lý quỹ nói: “Mối quan tâm hàng đầu của chúng tôi là lợi nhuận. Lợi nhuận của các đơn vị SNCLCT có thu chắc chắn không thể ở mức kỳ vọng. Hơn nữa, chúng tôi không đủ trình độ chuyên môn ngành như các nghệ sĩ, kỹ sư, tiến sĩ để kiểm soát hoạt động của những đơn vị đó”.
Viện phó một viện nghiên cứu kinh tế nửa đùa nửa thật: “Viện tôi bán cổ phần à? Cho cả bà bán rau ngoài chợ? Bà ấy sẽ can thiệp vào các vấn đề nghiên cứu của tôi? Vậy tôi phải chạy đua làm các bản nghiên cứu, khảo sát cho các đối tượng trả chi phí cao à?”. Những câu hỏi khó tìm lời giải.
Với những đặc thù ngành nghề và mang tính xã hội cao, các đơn vị SNCLCT không thể vận hành như một doanh nghiệp, lấy lợi nhuận làm đầu. Đặc biệt việc quản trị, điều hành bộ máy nơi mà nhân sự là giới trí thức như các giáo sư, tiến sĩ, nhà khoa học với các công trình nghiên cứu không thể nào tuân theo phương cách quản trị một doanh nghiệp sản xuất kinh doanh.
Ở một công ty, đại hội cổ đông và hội đồng quản trị có thể giao cho ban giám đốc mức doanh thu, lợi nhuận phải đạt hàng năm. Liệu có thể đòi hỏi doanh thu và lợi nhuận cụ thể từ một đơn vị SNCLCT sau cổ phần hóa? Một khi giới đầu tư đã bỏ vốn mua cổ phần, sẽ khó đề nghị họ giảm lợi nhuận để đáp ứng những nhu cầu mang tính xã hội. Ở những đơn vị như vậy, Nhà nước phải là nhà đầu tư tuyệt đối.
Mua vì đất?
Vẫn có những nhà đầu tư quan tâm mua cổ phần của đơn vị SNCLCT. Một viên chức, xuất thân từ một nhà khoa học, có bằng tiến sĩ, suy nghĩ một cách sâu xa: “Các viện nghiên cứu khoa học có nhiều bằng sáng chế, phát minh. Có những bằng, công trình nghiên cứu hiện tại chưa thể đánh giá hết được. Sau này, chúng có thể trở thành vô giá, có ích cho con người. Mua cổ phần của những đơn vị ấy, nắm giữ lâu dài, biết đâu có ngày…”.
Tài sản của đơn vị SNCLCT, kể cả bằng phát minh, sáng chế, công trình khoa học phải được phân loại, đánh giá theo thực trạng để xác định giá trị doanh nghiệp một cách chính xác. Nhưng đánh giá như thế nào đây là một vấn đề vô cùng nan giải. Một bằng phát minh có thể có giá trị thấp bây giờ, song có thể có giá trị cao gấp 10 lần trong tương lai và ngược lại. Ai biết?
Một nhà đầu tư khác tỏ ra thực tiễn: “Tôi đã quan sát kỹ. Các đơn vị SNCLCT thường nằm ở những vị trí đất đẹp, các đường phố lớn, mua cổ phần của họ là mua cổ phiếu… đất!!!”. Tuy nhiên, việc xác định giá trị quyền sử dụng đất vào giá trị doanh nghiệp của đơn vị SNCLCT cũng không có gì mới hơn so với quy định cổ phần hóa chung hiện nay.
Đơn vị SNCLCT được quyền lựa chọn hình thức thuê đất hoặc giao đất theo quy định của Luật Đất đai. Nếu giao đất thì phải tính giá trị quyền sử dụng đất vào giá trị phần vốn nhà nước tại đơn vị đó. Còn thuê đất thì tiền thuê hàng năm không tính vào giá trị phần vốn nhà nước. Nhìn nhận như nhà đầu tư nói trên, cái lợi có chăng là quyền được thuê dài hạn (hàng chục năm) những mảnh đất đẹp ở những vị trí thuận tiện kinh doanh. Xét cho cùng lợi thế là ở giá thuê.
Từ những góc nhìn có thể dẫn đến hành động không mua hoặc mua cổ phần của các đơn vị SNCLCT nói ở trên, việc thí điểm chuyển các đơn vị đó thành công ty cổ phần không hề là chuyện đơn giản.
