Người ơi thương lấy gan cùng!
BS.Lương Lễ Hoàng (*)
(TBKTSG) – Việc lạm dụng rượu bia, dược phẩm, hay ngộ độc hóa chất sẽ khiến tế bào bị tổn thương, giúp chất béo có cơ hội tích lũy trong nhu mô gan, dẫn đến gan nhiễm mỡ. Tình trạng gan nhiễm mỡ có thể dẫn đến xơ gan và ung thư gan nếu không được điều trị kịp thời.
Thống kê của các hãng bảo hiểm y tế ở châu Âu cho thấy không dưới một phần ba cư dân bên đó đang mang lá gan nhiễm mỡ! Bên mình khỏi cần “nghiên cứu” cũng thừa biết không thua xứ người. Ai chưa tin cứ thử xem kết quả khám sức khỏe ở một doanh nghiệp nào đó. Dễ gì tìm được kết quả siêu âm cho thấy gan chưa nhiễm mỡ!
Gan tất nhiên phải có mỡ mới nhiễm mỡ. Nhưng nếu tưởng gan nhiễm mỡ chỉ vì gia chủ béo phì thì sai. Nếu tưởng gan nhiễm mỡ là vấn đề chỉ có ở người vô tình hay cố ý tăng thu nhập chất béo qua chế độ dinh dưỡng thì lầm. Chuyên gia bệnh gan mật đã phát hiện ngay cả đối tượng mình hạc xương mai, thậm chí người ăn uống tiết độ, người ăn chay trường cũng bị gan nhiễm mỡ. Lý do rất đơn giản. Bất cứ nguyên nhân nào gây rối loạn biến dưỡng chất béo trong cơ thể khiến chất béo tích lũy trong gan thay vì được tiêu dùng đều khiến nhu mô gan hóa mỡ!
Một trong những công việc thường ngày của gan là tổng hợp chất béo nên trong gan bao giờ cũng có chút mỡ. Nếu vì lý do nào đó tiến trình tổng hợp chất béo bỗng gia tốc dù không ai cần như trong bệnh tiểu đường, rối loạn chức năng tuyến giáp, thận hư biến mỡ…, trong khi tế bào gan lại bị tổn thương, chẳng hạn vì viêm gan do siêu vi, rượu bia, ngộ độc hóa chất, lạm dụng dược phẩm…, thì chất béo sẽ tích lũy trong nhu mô gan. Khi đó gan sẽ bị nhiễm mỡ.
Tuy nhiên, phải nói ngay để đừng quá lo khi nhận kết quả siêu âm là gan nhiễm mỡ. Tình trạng này chỉ gọi là bệnh khi phân nửa số tế bào gan bị tế bào mỡ trám chỗ.
Tình trạng gan nhiễm mỡ nếu không được điều trị kịp thời sớm muộn cũng là đòn bẩy của xơ gan và ung thư gan! Đáng thương cho lá gan vì gan có khả năng chịu đựng ghê gớm. Bằng chứng là gan cả đời phải tiếp xúc với độc chất nhưng không hề ngã bệnh trong ngày một ngày hai. Gan chỉ bệnh khi gia chủ trước đó đã đối xử quá tệ bạc với lá gan.
Đáng nói hơn nữa là khi gia chủ tiếp tục thờ ơ sau khi gan đã tìm cách báo động qua các dấu hiệu như mệt mỏi vô cớ, lúc nào cũng buồn ngủ, nhất là sau bữa ăn; đầy hơi sau khi thức dậy dù trong đêm không hề ăn; biếng ăn, dù có cảm giác đói cồn cào nhưng đến giờ ăn mới ăn một chút bỗng no ngang; sụt cân trong thời gian ngắn dù không có dấu hiệu bệnh lý nào đi kèm; vòng bụng tăng nhanh; ngứa ngáy ngoài da không thuyên giảm với các loại thuốc chống dị ứng; dễ bị xuất huyết như chảy máu khi đánh răng, chảy máu cam khi thay đổi thời tiết, rong kinh ngoài kỳ kinh; đã có lần bị vàng da, vàng mắt; giảm khả năng sinh dục cả về tần suất cũng như cường độ; đãng trí hơn trước, nhất là khả năng tập trung khi cần học tập; có chế độ dinh dưỡng vừa thất thường, vừa đơn điệu; phải dùng không dưới bốn loại thuốc đặc hiệu mỗi ngày; đã được phát hiện bị sỏi túi mật qua siêu âm; trước đây đã có lần xâm mình, truyền máu, châm cứu…; có thân nhân trực hệ đã bị bệnh gan; đã được phát hiện viêm gan B, viêm gan C, viêm tụy, tiểu đường.
Có một điều chắc hơn đinh đóng cột là tỷ lệ gan nhiễm mỡ ở xứ mình sở dĩ cao đến thế là do tình trạng viêm gan do rượu bia. Độc chất trong rượu bia, cụ thể là tập hợp ethanol, trên nguyên tắc không thể làm hại gan nếu các chất này được đào thải khỏi cơ thể trước khi kịp ra tay phá hoại. Muốn được vậy cơ thể phải trông mong vào khả năng giải độc của gan.
Khổ nỗi là khả năng của gan có hạn. Nếu hàm lượng ethanol trong máu quá cao vì gia chủ mỗi lần ngồi vào bàn đều hồ hởi đốn ngã cả mấy chai rượu mạnh, cả két bia thì gan có gồng mình cách mấy cũng làm việc không xuể. Lượng ethanol còn thừa trong máu vì gan chưa kịp xử lý khi đó thảnh thơi xơi tái tế bào gan để ổ viêm tấy sớm muộn cũng thành vùng hóa mỡ! Thảm trạng này càng nhanh chân hơn nữa nếu thực khách chỉ uống rượu bia mà không ăn trong bữa cơm chiều vì chức năng của lá gan, do ảnh hưởng của nhịp sinh học, giảm gần phân nửa sau 7 giờ tối.
Với người vì giao tiếp, vì quan hệ xã hội nên không thể nói không với độ cồn thì giải pháp khả dĩ là kịp thời tiếp hơi cho lá gan sao cho rượu kia bia nọ nếu có thăm gan cũng nhanh chân ra đi, càng sớm càng tốt.
Nếu có cách nào an toàn để ethanol trong rượu bia tuy đằng nào cũng phải thẩm thấu vào máu nhưng với vận tốc hòa hoãn hơn để gan đừng ngộp; để ethanol trong rượu bia được khẩn trương bài tiết qua đường tiết niệu thay vì thong thả dạo chơi trong máu; giúp tiến độ bài tiết mật trong gan được gia tốc để gan nhờ đó kéo theo độc chất trong rượu bia xuống ruột trước khi chúng kịp gặm nhấm tế bào gan; chủ động bảo vệ tế bào gan trước tác hại gây gỉ sét của các chất thuộc nhóm oxy-hóa đầy trong rượu bia.
Giải pháp nằm trong tầm tay nếu “ẩm khách” đừng quên các cây thuốc khắc tinh của độ cồn như a-ti-xô, linh chi, bồ công anh… sau mỗi lần túy lúy. Quả thật không quá khó để gan thảnh thơi giải độc nếu gia chủ biết cách hà hơi tiếp sức cho lá gan qua cây thuốc giải độc cho chính lá gan!
Gan không dễ nhiễm mỡ nếu gia chủ đừng quên hai chuyện tương đối đơn giản là thỉnh thoảng cho gan nghỉ ngơi, thay vì bắt gan kéo cày đến cháy máy vì ngày nào cũng ướp gan bằng rượu bia, tẩm gan bằng khói thuốc lá; và bảo vệ tế bào gan bằng cách vận dụng các cây thuốc trời cho dành cho gan qua tác dụng nhuận gan lợi mật.
___________________________________
(*) Trung tâm Điều trị oxy cao áp, TPHCM
