Nguyễn Trãi buồn lắm!
(TBKTSG) – Chương trình thời sự tối 21-9 vừa qua của Đài Truyền hình Việt Nam có đưa tin về Lễ hội Lam Kinh do tỉnh Thanh Hóa tổ chức, nhằm tưởng nhớ công lao của Lê Lợi, người có công đánh đuổi giặc Minh, sáng lập nên triều Hậu Lê (1428-1788).
Bản tin có nhắc đến câu “Lê Lợi vi quân, Nguyễn Trãi vi thần” và được anh phát thanh viên giải thích như sau (đại ý): “vi quân, vi thần” có nghĩa là vì nước, vì dân (!).
Thời Lê Lợi khởi nghĩa, trình độ dân trí của nước ta còn thấp kém, tư tưởng mê tín dị đoan, tin vào “số trời”, “điềm trời” của người dân còn nặng. Biết rõ điều này, Nguyễn Trãi đã bày cho Lê Lợi một kế, nhằm tạo dựng niềm tin trong nhân dân rằng “Lê Lợi có số làm vua” để dân ủng hộ.
Kế ấy như sau: Nguyễn Trãi sai một vài người thân tín, nhúng bút vào mỡ (mật ong), viết lên một số lá cây trong rừng tám chữ “Lê Lợi vi quân, Nguyễn Trãi vi thần” (Lê Lợi làm vua, Nguyễn Trãi làm bề tôi). Lũ kiến theo vết mỡ, ăn thủng lá, tám chữ trên hiện ra. Nhân dân cho là “số trời đã định”, đồn đại và từ đó mọi người dốc lòng, dốc sức ủng hộ Lê Lợi.
Nghĩa của câu “vi quân, vi thần” là thế! Còn dịch như biên tập viên đài “vi quân, vi thần” là “vì nước, vì dân” thì nếu Nguyễn Trãi sống lại, chắc ông buồn lắm!
PHAN TRỌNG HIỀN
