(KTSG Online) – Các nhà đầu tư “gà mờ” đang trở thành …“gà quay” sau các đợt “lửa táp” dữ dội khi cổ phiếu chào bán đợt đầu (IPO) lao dốc xuống dưới mức giá các phiên khai mạc. Chỉ riêng năm ngoái, có một triệu người tham gia thị trường chứng khoán Indonesia lần đầu tiên. Các nhà đầu tư cá nhân chiếm 59% giá trị giao dịch sàn của IDX, tăng mạnh từ con số 39% của năm 2019 – theo số liệu của Sở giao dịch chứng khoán Indonesia (IDX).
Càng nhiều F0, càng rủi ro
IDX luôn mong muốn có nhiều nhà đầu tư cá nhân hơn nữa tham gia thị trường nhằm tăng tính thanh khoản. Tuy vậy, sự tràn ngập nhà đầu tư mới tham gia (F0) mang lại nhiều rủi ro cho thị trường và cả các nền tảng giao dịch mới nổi. Bởi nhà chức trách Indonesia một mặt muốn phát triển các thị trường vốn, mặt khác cũng muốn cung cấp kiến thức, cảnh báo cho họ về các cạm bẫy trên thị trường.
Hôm 6-8 vừa rồi khi Bukalapak tạo kỷ lục vụ IPO lớn nhất ở Indonesia, mạng xã hội nước này tràn ngập các lời bình luận đầy tiếc rẻ của những người bị vuột mất cơ hội. Nhưng chỉ sau hai ngày liên tục giá cổ phiếu luôn đà lên đỉnh, cổ phiếu của Bukalapak trở chứng quay đầu, trượt đáy. Sau đó, các chuyển động lướt đáy cũng nhiều lần diễn ra.
“Kể từ vụ niêm yết của Bukalapak, thị trường thật sự trở nên xấu, rất xấu. Tốt nhất là nên đóng công ty phát hành này”, một F0 phát biểu. Người này đã phủ định ý nghĩa thật sự của từ Buka, trong tiếng Bahasa Indonesia có nghĩa là “mở”. Riêng một người khác lại viết: “Cám ơn Bukalapak. Tôi đã khôn ra khi đầu tư cổ phiếu. Mua 30 lot vào đỉnh điểm thị trường và giờ đây thì mắc kẹt. Thật sự đau đầu”.
Cổ phiếu Bukalapak hiện thấp hơn 20% so với phiên cuối ngày mở bán và tương đương với giá chào bán IPO. Không chỉ vậy, cổ phiếu của các công ty mới IPO khác cũng chịu số phận tệ hơn, bao gồm hãng khai thác nickel PAM Mineral và hãng thiết bị khai mỏ Ulima Mitra.
Các nhà phân tích nói nhà đầu tư cá nhân đang tạo sóng “điên” đối với cổ phiếu các hãng mới IPO. “Đó là tâm lý bầy đàn hay tâm lý đám đông, kiểu như sợ mình bỏ lỡ cơ hội kiếm tiền – tức hội chứng FOMO. Sự hiện diện của các ứng dụng và nền tảng công nghệ giúp các nhà đầu tư F0 giao dịch trực tiếp. Điều này dẫn đến xu hướng tạo nên hiện tượng FOMO như vậy”, nhà nghiên cứu trưởng Alfred Nainggolan của hãng chứng khoán Praus Capital nhận định.
Rảnh rỗi sinh nông nổi
Các ứng dụng giao dịch giống như ứng dụng Robinhood ở Mỹ cũng góp phần cho “sự sinh sôi” các nhà đầu tư non nớt ở nhiều nước, bởi các ứng dụng này tạo ra các nền tảng giao dịch có hoa hồng thấp hơn so với các hãng chứng khoán thông thường.
Dịch Covid-19 là một trong những tác nhân thúc đẩy F0 bùng phát trên sàn chứng khoán. Nhiều người ở nhà, rảnh rỗi, có tiền tiết kiệm chưa xài đến và họ không biết làm gì với số tiền đó… Ảo tưởng kiếm tiền dễ dàng và nhanh chóng đã thôi thúc họ lên sàn.
Các app giao dịch ở Indonesia đã phát triển mạnh mẽ với dòng tiền do các nhà đầu tư toàn cầu bơm vào. Chẳng hạn, Ajaib có một đội quân chống lưng gồm quỹ đầu tư SoftBank của Nhật Bản, Stockbit thì có quỹ đầu tư Sequoia Capital đứng sau. “Chúng tôi ghi nhận sự tăng trưởng kỷ lục số tài khoản đăng ký trong năm nay, cùng lúc với trào lưu tăng vọt nhà đầu tư lẻ trên toàn cầu. Chúng tôi có hàng trăm ngàn nhà đầu tư mới toanh”, CEO Anderson Sumarli của Ajaib nói với Nikkei Asia.
Chỉ mới đầu tư cổ phiếu từ năm 2018, nhà tư vấn công nghệ thông tin Aris Muhammad, 29 tuổi được xem là nhà đầu tư theo mùa. Và anh quyết định trở thành người giữ cổ phiếu của công ty đại chúng mình yêu thích một cách dài hơi hơn, không ham lướt sóng.
“Khi cổ phiếu của Bukalapak chạm giới hạn đỉnh, tôi dường như không kềm giữ được ý nghĩ bung hàng. Nhưng tôi lại lạc quan cho rằng, thương mại điện tử vẫn còn không gian rất lớn để tăng trưởng”, anh kỹ sư trẻ nói.
Nhưng Muhammad nhanh chóng nhận ra sai lầm. “Tôi quên mất mình đã thua lỗ thế nào, bởi tôi đã trầm cảm và tự thấy xấu hổ khi đầu tư bết bát. Tôi chỉ đầu tư vào cổ phiếu loại đỉnh ngày hôm trước, và chỉ một hôm thôi cổ phiếu đó lại lao dốc. Giá cổ phiếu chả bao giờ vượt mốc mà tôi đã mua. Rất mau chóng tôi quyết định rời sàn”.
Nhiều nhà đầu tư non nớt cũng có những trả giá tương tự. Giá cổ phiếu của 26 trong 38 vụ IPO trong năm nay đã đạt đỉnh trần trong ngày giao dịch đầu tiên, nhưng 7 trong số đó được giao dịch dưới giá đóng phiên ngày khai trương trong vòng một tuần sau đó, bao gồm Bukalapak. Cuối tháng 9 vừa rồi, giá cổ phiếu của 10 công ty IPO đã thấp hơn giá đóng cửa ngày đầu.
Trả đũa “nhà cái” và KOL
Thất vọng vì sự trồi sụt “đáng ghét” của cổ phiếu Bukalapak, nhiều nhà đầu tư đã vào Google Play Store “quậy tưng” với bão đánh giá 1 sao, khiến ứng dụng này tụt hạng.
“Hãy quan tâm tới giá cổ phiếu trước. IPO chỉ làm các ông chủ giàu hơn. Sau khi giá cổ bắt đầu trượt nhiều ngày, kéo luôn các loại cổ xanh. Tôi tiếc là mình đã tải ứng dụng này về”, một người viết. Người khác thì nói là “Bukalapak phá hủy nền kinh tế Indonesia”.
Các nhà đầu tư tay mơ tìm kiếm các ý tưởng giao dịch từ các nhân vật có ảnh hưởng đến công chúng (KOL) trên YouTube, TikTok hay Twitter. Một vài KOL những lời khuyên chân thành, xác tín sau khi đã nghiên cứu kỹ các triển vọng và nguy cơ của công ty IPO. Nhưng không phải tất cả sẽ làm như vậy.
“Có rất nhiều KOL, đặt biệt trên YouTube, nói rằng cổ phiếu chỉ là tiền và lợi nhuận”, theo lời Maximulianus Nico Demus, phó giám đốc của hãng chứng khoán Pilarmas Investindo Sekuritas.
Một kiến nghị trên Chang.org đã thu thập hơn 6.600 chữ ký, kêu gọi nhà chức trách Indonesia trấn áp các KOL đưa ra thông tin chứng khoán sai lệch hay đề cao loại chứng khoán mà họ nói chính họ đã mua, mà không có bất cứ cơ sở hay phân tích nào.
Tiến thoái lưỡng nan
“Giáo dục về chứng khoán không hề dễ dàng, và quá trình này thì khá dài. Mặt khác, IDX đặt mục tiêu là tăng số nhà đầu tư càng nhiều càng tốt và nhắm vào những người trẻ, vốn rành công nghệ và cũng muốn kiếm tiền nhanh và ngay lập tức. Đây là tình trạng tiến thoái lưỡng nan”, Demus của hãng Pilarmas nhận định.
Trong khi đó, giám đốc phát triển Hasan Fawzi của IDX nói rằng sở giao dịch đang làm việc để “bảo đảm có đủ thanh khoản cho một loại chứng khoán chuyên biệt và xóa bỏ hoạt động thao túng thị trường, càng nhiều càng tốt”.
Fawzi cũng nói rằng các khoảng dao động giá là quan trọng “cho phép nhà đầu tư có đủ thông tin về một loại chứng khoán và hành động hết sức bình tĩnh và tự tin”. IDX cũng đang phát triển “một cơ chế mới về giờ đóng cửa giao dịch”. Theo đó, hệ thống sẽ ngẫu nhiên chọn giờ đóng cửa trong hai phút cuối trước khi thị trường đóng cửa, nhằm ngăn chặn thao túng – Fawzi nói.
Các nền tảng giao dịch cũng nói rằng họ đang thực hiện các bước giáo dục nhà đầu tư, cung cấp thông tin thường xuyên để thuyết phục các F0 từ bỏ thói quen giao dịch như đánh bạc.
“Chúng tôi liên tục cung cấp thông tin và báo cáo phân tích, nhắc nhở người dùng rằng họ cần phải hiểu sản phẩm họ sắp đầu tư”, ông Sumarli của Ajaib nói. Qua các nền tảng mạng xã hội, Ajaib cung cấp các tài liệu về phân tích chứng khoán, cập nhật tin thị trường, quả trị tài chính và rủi ro cho những người mới học đầu tư.
Người phát ngôn William Ndut của Stockbit nói rằng nền tảng này cũng hành động tương tự. “Chúng tôi cố gắng sử dụng ngôn ngữ của thế hệ thiên niên kỷ. Chúng tôi có những chương trình đào tạo phù hợp với thói quen sử dụng mạng xã hội của giới trẻ”.
“Luôn có những người nghĩ rằng họ có thể làm giàu tức thì bằng cách tham gia thị trường tài chính. Chúng ta vẫn chưa đạt được trạng thái là 100% người chơi có đủ thông tin và đầu tư một cách chừng mực, đúng đắn”, Ndut nói.
