Nhớ vọng cổ
Lê Phú Cường
 |
| minh họa: Khều. |
(TBKTSG) – Đã nhiều lần tập thưởng thức những bài tân nhạc cho đồng điệu với bạn bè, nhưng mình vẫn bị hút hồn bởi vọng cổ, cải lương. Biết làm sao được khi mình sinh ra ở miền Tây. Hồi đó tối thứ Bảy nào bà con trong xóm cũng rộn rịp đi coi cải lương trên vô tuyến.
Cả xóm chỉ có một nhà sắm được cái ti vi trắng đen, đêm nào cũng chỉnh cây ăng-ten cho hết “hột é”. Có mấy tuồng hát đi hát lại hoài mà mấy bà già lần nào coi cũng lấy khăn lau nước mắt. Thời hoàng kim của cải lương mà, vở Đời Cô Lựu thì chiếu suốt trên truyền hình, Tô Ánh Nguyệt thì phát trên radio. Nhà nào cũng nghe hết tuồng rồi mới chịu ngủ.
Bây giờ không còn cảnh lũ lượt chèo xuồng đi coi gánh hát tới hai ba giờ sáng mới về tới nhà như hồi đó nữa, nhưng hôm nào buồn, mình tìm mấy bài vọng cổ hay, mấy tuồng cải lương cũ ra nghe lại thấy hết buồn, hết mệt. Lâu ngày thấy hiệu quả nên cứ bắt một tuồng nào đó vừa nghe vừa làm việc tay chân hổng thấy mệt chút nào. Nhớ hồi xưa, ở quê người ta chằm lá, đan rổ, hay đi làm vườn cũng mang theo cái radio, vừa nghe vọng cổ vừa làm thì việc gì cũng nhẹ nhàng, thấy cuộc đời thật đáng yêu như cảnh bà mẹ vừa vót nan vừa ru con ngủ. Cuộc sống thật yên bình.
Xóm có đám tiệc thì nhất định phải thuê dàn cổ nhạc về để thi nhau hát, xem ai hát mùi nhất. Vọng cổ phải mùi mẫn mới hay, ăn chơi “mút mùa Lệ Thủy”. Nhiều người mê nhau qua giọng hát mà thành tri kỷ. Có người vì mê đào kép quá mà khăn gói theo đoàn cải lương. Vọng cổ trở thành thứ nghệ thuật dân gian đẹp đẽ, gần gũi và có ý nghĩa nhất trong đời sống của người miền Tây, nơi nó được sinh ra. Nhưng vọng cổ được tôn vinh và tỏa sáng lại ở miền Đông, ở Sài Gòn. Ngày nay vẫn còn nhiều nhà hát ở các quận trung tâm thành phố như nhân chứng của một thời huy hoàng của môn nghệ thuật này. Có bao tên tuổi đã lên đỉnh vinh quang và để lại những vở diễn kinh điển, nhiều bài hát để đời cho nhiều thế hệ về sau thưởng thức và học hỏi.
Không hay sao được khi người ta bày tỏ nỗi lòng với nhau bằng thứ ngôn ngữ thơ ca và bằng giọng điệu ân cần, chân tình của những cuộc chia ly, sự đợi chờ, cả nỗi đắng cay, hay niềm nhớ thương, hạnh phúc. Bên cạnh lời lẽ trữ tình là làn hơi và diễn xuất của đào, kép, và tiếng đàn đặc thù của từng loại nhạc cụ riêng biệt nâng giọng hát lên cao, giúp lột tả những cung bậc cảm xúc. Tất cả hòa quyện thành một thứ nghệ thuật tuyệt vời khi người nghệ sĩ thăng hoa, người ta gọi là “nhập vai”, để khóc để cười với từng hoàn cảnh, để gửi gắm lòng người một cách thiết tha, sâu đậm. Nó thật hay làm sao, hướng thiện làm sao!
Bây giờ sân khấu nhà hát đã mai một. Có lần, tôi ôm giấc mộng như vầy: Mình sẽ cố làm kiếm đủ tiền để mở một nhà hát, phục hưng lại những tuồng cải lương đúng phong cách cũ. Tôi mê trọn gói nghệ thuật đó, từ soạn giả, đạo diễn, mà hay nhất là nghệ sĩ đã đạt đến đỉnh cao nghệ thuật nên nhả từng lời, từng tiếng đầy cảm xúc đẹp của nhân vật.
Một lần, vào một Chủ nhật buồn tình, tôi rủ bạn đi Tiền Giang chơi. Mải chơi, chiều tối chúng tôi mới qua được cù lao, nhóm đờn ca đã về nhà, vậy mà nghe nói có người muốn nghe vọng cổ, họ lại gọi điện thoại cho nhau và tụ tập đầy đủ ban nhạc gần chục người chỉ để phục vụ cho ba người khách. Thật cảm động vì sự hiếu khách của những nghệ sĩ miệt vườn này. Người bạn quê Hải Phòng, nghe đờn ca tài tử cứ xuýt xoa khen. Họ mời chúng tôi hát giao lưu, tôi mê đứt ruột nhưng hồi nào giờ hát có ăn dây đờn đâu mà dám hát, mặc dù mấy bài đó tôi thuộc nằm lòng, ai hát trật một chữ là biết liền. Vậy là họ hát theo yêu cầu. Tôi yêu bài Chợ Mới quá đi. “Ơi dòng sông, mang nước đi nơi nào, có về quê em, ghé thăm đôi điều rằng anh nhớ thương em nhiều…”. Trong ban đờn ca tài tử đó, có người con gái giống người xưa của mình ở xứ An Hữu quá, làm lòng nhói đau nhớ kỷ niệm xưa. “Có ai biết được tấm lòng của tôi với cô gái mỹ miều trên kinh Ngã Bảy?”…
Mỗi lần tình cờ nghe một bài vọng cổ hay một vở cải lương, tôi dừng tất cả mọi công việc để lắng lòng, để thả hồn vào không gian dạt dào tình cảm yêu thương, hờn giận, để rồi thấy yêu hơn cuộc sống xung quanh. Lòng tôi còn thiết tha nên tôi vẫn mong thứ nghệ thuật mình yêu rồi sẽ phục hưng và tiến những bước cao xa hơn nữa. Và tôi tin mình sẽ mãi là người hâm mộ vọng cổ, cải lương. Cũng có thể tôi sẽ là một ông bầu thực hiện giấc mơ phục hưng cải lương bằng tất cả sự đam mê.
