Nội địa hóa trong ngành sản xuất ô tô mới chỉ ở săm lốp, ghế ngồi, gương…

Nội địa hóa trong ngành sản xuất ô tô mới chỉ ở săm lốp, ghế ngồi, gương…

Lan Nhi

(TBKTSG Online) – Dù ngành công nghiệp sản xuất và lắp ráp ô tô Việt Nam phát triển mạnh trong 2 năm gần đây nhưng tỉ lệ nội địa hóa đối với xe cá nhân đến 9 chỗ ngồi hiện nay bình quân mới đạt khoảng 7-10%.

Không phải cứ có tiền là có công nghiệp ô tô

Lắp ráp ô tô: ở lại hay ra đi?

Thị trường ô tô trong nước vài năm gần đây tăng trưởng tốt hơn kỳ vọng. Ảnh minh họa Thành Hoa

Vẫn chưa phải là nước sản xuất ô tô thực sự

Các thông tin nêu trên được đưa ra trong báo cáo của Bộ Công Thương gửi Quốc hội về tình hình và kết quả thực hiện nghị quyết của quốc hội về chất vấn và trả lời chất vấn.

Theo Bộ Công Thương, mục tiêu đề ra tỉ lệ nội địa hóa đối với xe cá nhân đến 9 chỗ ngồi phải đạt 40-60% vào năm 2010. Nhưng sau 9 năm trễ hẹn hiện mới đạt bình quân khoảng 7-10%. Trong đó Thaco đạt 15-18%, Toyota Việt Nam đạt 37% đối với riêng dòng xe Innova. Những con số này đều thấp xa mục tiêu đề ra.

Các sản phẩm đã được nội địa hóa mang hàm lượng công nghệ rất thấp như: săm, lốp ô tô, ghế ngồi, gương, kính, bộ dây điện, ắc-quy, sản phẩm nhựa… Có tới 80-90% nguyên liệu chính cho sản xuất linh kiện như thép hợp kim, hợp kim nhôm, hạt nhựa, cao su kỹ thuật cao hiện phải nhập khẩu. Vật liệu làm khuôn mẫu chủ yếu cũng phải nhập khẩu. Hàng năm, các doanh nghiệp phải nhập khẩu khoảng 2-3,5 tỉ đô la Mỹ các linh kiện, phụ tùng phục vụ cho sản xuất lắp ráp và sửa chữa xe.

Hiện nay, tỉ lệ nội địa hóa của các nước trong khu vực trung bình đã đạt được 65 – 70%, Thái Lan đạt tới 80%. Như vậy, nếu các nhà sản xuất ô tô trong nước không sớm có giải pháp hữu hiệu nâng cao tỷ lệ nội địa hóa, chắc chắn sẽ khó lòng cạnh tranh với thị trường khu vực khi Hiệp định thương mại tự do ASEAN (AFTA) có hiệu lực.

Bộ Công Thương thừa nhận rằng: Ngành công nghiệp ô tô của Việt Nam hiện mới chỉ tham gia vào phân khúc thấp của chuỗi giá trị ngành ô tô; phụ thuộc lớn vào sự phân công sản xuất của các tập đoàn ô tô toàn cầu, chưa làm chủ được các công nghệ cốt lõi như động cơ, hệ thống điều khiển, hệ thống truyền động…

Ngành này vẫn chưa đạt được tiêu chí của ngành sản xuất ô tô thực sự; chưa tạo được sự hợp tác – liên kết và chuyên môn hoá giữa các doanh nghiệp trong sản xuất – lắp ráp ô tô và sản xuất phụ tùng linh kiện; chưa hình thành được hệ thống các nhà cung cấp nguyên vật liệu và sản xuất linh kiện quy mô lớn.

Do đó, giá bán xe vẫn ở mức cao so với các nước trong khu vực. Chất lượng xe sản xuất, lắp ráp trong nước mặc dù đã được cải thiện nhưng vẫn chưa bằng chất lượng xe nhập khẩu.

Tuy nhiên, ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đã phát triển khá nhanh trong 2 năm trở lại đây. Một số loại sản phẩm đã xuất khẩu sang thị trường Lào, Campuchia, Myanmar, Trung Mỹ…

Tính riêng theo số liệu của Cục Đăng kiểm Việt Nam, sản lượng ô tô sản xuất, lắp ráp trong nước là 258.116 xe (2018), 6 tháng đầu năm 2019 là 131.089 xe (số liệu này tính cho loại hình sản xuất, lắp ráp từ linh kiện rời, không bao gồm loại hình sản xuất, lắp ráp từ xe sát xi cơ sở hoặc xe mới khác đã được chứng nhận).

Hiện nay, trong nước có khoảng hơn 40 doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ô tô, với tổng công suất lắp ráp thiết kế khoảng 680.000 xe/năm. Có nhiều hãng lớn có hoạt động sản xuất, lắp ráp trong nước.

Ở phân khúc các chủng loại xe tải, xe khách từ 10 chỗ ngồi trở lên, xe chuyên dụng sản xuất trong nước đã đạt tỷ lệ nội địa hóa cao, đạt mục tiêu đề ra đáp ứng về cơ bản thị trường nội địa (xe tải nhỏ đến 7 tấn đáp ứng khoảng 70% nhu cầu, với tỷ lệ nội địa hóa trung bình 50%; xe khách từ 10 chỗ ngồi trở lên, xe chuyên dụng đáp ứng khoảng 90% nhu cầu, với tỷ lệ nội địa hóa đạt từ 45% đến 50% vượt chỉ tiêu so với quy hoạch).

Trong danh sách các nhà sản xuất ô tô nội địa phát triển nhanh trong hai năm gần đây có nhà máy VinFast (Tập đoàn Vingroup) đã chính thức khánh thành và bước vào giai đoạn sản xuất hàng loạt, chỉ sau 21 tháng xây dựng. Giai đoạn 1, nhà máy sẽ sản xuất ô tô con với công suất dự kiến khoảng 250.000 chiếc/năm. Bên cạnh đó, Vinfast cũng xây dựng các nhà máy sản xuất linh kiện phụ trợ cho ngành công nghiệp ô tô trong tổ hợp nhà máy.

Nhập siêu ngành ô tô năm nay sẽ đạt mức kỷ lục 3,4 tỉ đô la

Bộ Công Thương cho rằng do quy mô thị trường ô tô Việt Nam còn quá nhỏ, trong khi ngành công nghiệp ô tô phát triển dựa vào lợi thế quy mô; số lượng doanh nghiệp sản xuất lắp ráp ô tô quá nhiều so với quy mô thị trường.

Mặt khác, GDP bình quân đầu người giai đoạn vừa qua chưa đủ để đa số người dân có thể sở hữu ô tô. Năng lực công nghiệp trong nước (đặc biệt là ngành công nghiệp hỗ trợ) chưa phát triển khiến các doanh nghiệp khó có thể tăng cường tỷ lệ nội địa hoá để cắt giảm chi phí sản xuất.

Các loại thuế, phí đối với sản phẩm ô tô chưa thực sự hợp lý, chưa tạo thuận lợi cho đa số người dân sở hữu ô tô. Các chính sách liên quan đến ngành chậm ban hành so với các nước trong khu vực làm mất cơ hội thu hút đầu tư. Bên cạnh đó, chính sách trong nước chưa ổn định và đồng bộ, do đó chưa tạo được bước đột phá cho việc phát triển ngành.

Song thị trường ô tô trong nước vài năm gần đây tăng trưởng tốt hơn kỳ vọng. Với tốc độ tăng trưởng ổn định của thị trường xe con dưới 9 chỗ như hiện nay (trung bình 20-30%/năm), đến năm 2020, Việt Nam sẽ sớm vượt Philippines cả về sản xuất và bán hàng.

Tiềm năng phát triển công nghiệp ô tô phụ thuộc vào 3 yếu tố: quy mô và cơ cấu dân số, mức thu nhập bình quân đầu người và số xe trung bình/1.000 dân. Tại Việt Nam, xu thế ô tô hóa (motorization) dự báo sẽ diễn ra trong thời gian tới, khi GDP bình quân đầu người vượt 3.000 đô la và số xe trung bình trên 1.000 dân đạt 50 xe.

Bên cạnh đó, Việt Nam đang trong giai đoạn dân số vàng, với sự gia tăng nhanh chóng của tầng lớp trung lưu, là khách hàng tiêu dùng lớn tiềm năng của xe cá nhân. Dự kiến nhu cầu tiêu thụ ô tô sẽ bùng nổ trong giai đoạn đến năm 2025.

Nhưng ô tô sản xuất nội địa sẽ vấp phải sự cạnh tranh gay gắt từ các sản phẩm nhập khẩu (đặc biệt là ô tô từ các nước ASEAN như Thái Lan, Indonesia) và trong vòng 7-10 năm tới là các sản phẩm ô tô từ các quốc gia thành viên của Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định thương mại Việt Nam – EU (EVFTA).

Theo số liệu của Cục Đăng kiểm Việt Nam, tính đến 30-6 năm nay, nhập khẩu ô tô đạt 75.438 chiếc trị giá 1,68 tỉ đô la, tăng 513% về số lượng và tăng hơn 413% về trị giá so với cùng kỳ năm 2018. Trong đó, ô tô từ 9 chỗ ngồi trở xuống đạt 54.927 chiếc, tăng 539,7% so với cùng kỳ năm 2018.

Dự kiến nhập siêu ngành ô tô năm nay sẽ đạt mức kỷ lục hơn 3,4 tỉ đô la. Trong những năm tiếp theo, kim ngạch nhập khẩu ô tô sẽ tiếp tục tăng theo nhu cầu sử dụng ngày càng cao trong nước, ảnh hưởng nghiêm trọng đến ngành sản xuất ô tô nội địa và cán cân thương mại.

Một số quốc gia trong khu vực như Indonesia và Thái Lan đang là điểm đến hấp dẫn của các nhà sản xuất ô tô lớn trên thế giới, từ đó cơ hội thu hút các hãng ô tô đầu tư sản xuất lớn ở Việt Nam sẽ gặp nhiều khó khăn.

Ngoài ra Việt Nam sẽ còn phải chịu sự cạnh tranh từ sự phát triển của nhiều nước khác trong khu vực như Myanma, Lào, Campuchia…

Mời xem thêm:

Xe hơi ngoại ồ ạt nhập về, xe lắp ráp lại gặp khó