Quốc hội: ba năm phát hiện 71 trường hợp án oan sai
Vân Ly
 |
| Theo báo cáo của Ủy ban thường vụ Quốc hội, trong ba năm có 71 vụ án oan, sai. Ảnh minh họa: Vân Ly |
(TBKTSG Online) – Theo báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tình hình oan, sai trong việc áp dụng pháp luật về hình sự, tố tụng hình sự, trong 3 năm từ năm 2012 đến 2014, các cơ quan tiến hành tố tụng khởi tố, điều tra 219.506 vụ với 338.379 bị can, trong đó có 71 trường hợp bị xử oan, sai, chiếm 0,02%.
Số người bị oan trên chủ yếu thuộc loại án giết người, cướp tài sản, hiếp dâm trẻ em không quả tang mà quá trình điều tra gặp nhiều khó khăn, án về kinh tế…
Án oan sai còn nghiêm trọng
Số liệu trên nằm trong báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tình hình oan, sai trong việc áp dụng pháp luật về hình sự, tố tụng hình sự và việc bồi thường thiệt hại cho người bị oan, được chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Văn Hiện trình bày trước Quốc hội sáng 5-6.
Ông Hiện nói: “Báo cáo cho thấy, về cơ bản hoạt động điều tra, truy tố, xét xử các vụ án hình sự bảo đảm đúng người, đúng tội, đúng pháp luật. Tuy nhiên, so với yêu cầu cải cách tư pháp, yêu cầu của Hiến pháp năm 2013 thì việc phòng chống oan, sai, bỏ lọt tội phạm còn hạn chế, bất cập.”
Theo ông Hiện, trong 3 năm còn để xảy ra 71 người bị oan và một số trường hợp khác có dấu hiệu bị oan đang được xem xét, giải quyết đã cho thấy tình hình làm oan người vô tội trong hoạt động tố tụng hình sự hiện nay còn nghiêm trọng. Các trường hợp bị oan đều nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến danh dự, nhân phẩm, sức khỏe, tài sản của người dân bị oan; có một số vụ đặc biệt nghiêm trọng gây bức xúc trong dư luận, gây mất lòng tin của nhân dân đối với công lý, giảm sút uy tín của cơ quan bảo vệ pháp luật, điển hình như vụ 7 thanh niên bị bắt giam oan trong vụ giết người, cướp tài sản xảy ra năm 2013 tại tỉnh Sóc Trăng.
Báo cáo trên còn nhận định, trong ba năm, tổng số tiền phải bồi thường cho các trường hợp bị oan tuy không lớn (khoảng trên 30 tỉ đồng) nhưng nhiều trường hợp bồi thường còn chậm. Hiện đang có một số vụ người bị oan đề nghị bồi thường với số tiền rất lớn như vụ ông Nguyễn Thanh Chấn (Bắc Giang) hơn 9 tỉ đồng; vụ ông Lương Ngọc Phi (Thái Bình) trên 22 tỉ đồng và kéo dài 9 năm đến nay chưa giải quyết xong.
Theo ông Hiện, tình trạng chậm bồi thường cho người bị oan thuộc trách nhiệm của cơ quan đã gây nên việc làm oan nhưng cũng có nguyên nhân do một số quy định của Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước chưa thật hợp lý, như giao cho cơ quan có thẩm quyền tố tụng đã làm oan có trách nhiệm giải quyết bồi thường; buộc người bị oan phải có đơn yêu cầu mới giải quyết bồi thường; các giấy tờ làm căn cứ xác định bồi thường và thủ tục cấp kinh phí còn phức tạp…
Bên cạnh đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội còn nhận thấy, việc phòng chống oan, sai, chống bỏ lọt tội phạm trong hoạt động điều tra vẫn chưa đáp ứng yêu cầu. Trong ba năm, cùng với việc để xảy ra 15 trường hợp bị oan thuộc trách nhiệm bồi thường của cơ quan điều tra thì hoạt động điều tra còn bộc lộ một số hạn chế, sai phạm. Còn có tới 3,1% số tin báo, tố giác tội phạm quá hạn giải quyết và số vụ tạm đình chỉ điều tra còn nhiều, tiềm ẩn việc bỏ lọt tội phạm; 2,3% số người bị bắt, tạm giữ hình sự sau đó phải chuyển xử lý hành chính; có một số vụ dùng nhục hình nghiêm trọng gây bức xúc dư luận; xảy ra 78 trường hợp tự sát, 6 trường hợp chết do can phạm đánh nhau tại nơi giam giữ…
Do đâu?
Theo ông Hiện, tình hình oan, sai trong trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử chủ yếu do nhiều nguyên nhân. Các nguyên nhân chủ quan gồm: một bộ phận điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán chưa nghiêm túc chấp hành pháp luật; yếu kém về năng lực, trình độ; có biểu hiện bệnh thành tích, nôn nóng trong giải quyết vụ án, quá tin vào lời nhận tội của bị can, bị cáo; việc thu thập, đánh giá chứng cứ chưa thật đầy đủ, khách quan, toàn diện, từ đó có thái độ đối xử với người bị bắt, bị can, bị cáo như là người có tội…
Hồ sơ vụ án hình sự đưa ra tòa có xu hướng nặng về buộc tội và tại phiên tòa kiểm sát viên còn tập trung vào bảo vệ cáo trạng. Quá trình tranh tụng tại nhiều phiên tòa còn hình thức, chủ yếu do lỗi chủ quan của thẩm phán, kiểm sát viên còn coi trọng “án tại hồ sơ”, chưa coi trọng “án tại phiên toà”, từ đó chưa chủ động tranh luận, tích cực làm rõ các tình tiết mới phát sinh tại phiên tòa.
Theo ông Hiện, tình trạng án oan sai còn do những nguyên nhân khách quan như: một số quy định của Bộ Luật Hình sự, Bộ Luật Tố tụng hình sự còn hạn chế, bất cập (như: nguyên tắc suy đoán vô tội, bảo đảm quyền bào chữa của người bị buộc tội, tranh tụng tại phiên tòa…). Điều kiện làm việc, cơ sở vật chất, phương tiện kỹ thuật của cơ quan tư pháp, giám định tư pháp nhiều nơi và trên nhiều lĩnh vực còn thô sơ, lạc hậu…
Ủy ban Thường vụ Quốc hội yêu cầu Bộ Công an sớm hoàn thiện, ban hành hướng dẫn cụ thể về quy trình điều tra các loại án, về khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi, nhất là đối với các vụ án giết người, hiếp dâm không quả tang; tiếp tục nghiên cứu, triển khai áp dụng các biện pháp chống bức cung, nhục hình.
Ủy ban cũng kiến nghị Quốc hội cần sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan của Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự, Luật tạm giữ, tạm giam và Luật trách nhiệm bồi thường Nhà nước, tạo cơ sở pháp lý chặt chẽ để góp phần khắc phục oan, sai và bảo đảm việc bồi thường thiệt hại thỏa đáng, kịp thời cho người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự. Quốc hội cần xem xét ra Nghị quyết về tăng cường các biện pháp phòng, chống oan, sai và bảo đảm bồi thường thiệt hại cho người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự…
Liên quan:
