Rào cản T+4
 |
| Quy trình T+4 đang là một rào cản làm hạn chế tính thanh khoản của thị trường chứng khoán -Ảnh: LÊ TOÀN |
(TBKTSG) – Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã đề nghị Bộ Tài chính lùi thời hạn áp dụng thuế thu nhập cá nhân đối với chứng khoán, vì chứng khoán vẫn đang trong thời gian điều chỉnh, hầu hết các nhà đầu tư đều không có lời, đánh thuế chứng khoán lúc này sẽ không khuyến khích nhà đầu tư tham gia thị trường.
Chưa thấy Bộ Tài chính có ý kiến trả lời. Nhưng xem ra việc trì hoãn thuế đối với lĩnh vực này trong khi vẫn áp dụng với những lĩnh vực khác có vẻ không công bằng. Dù sao trong số những nhà đầu tư chứng khoán đang “bám” sàn, vẫn le lói những tia hy vọng!
Trước mắt, suy cho cùng, thuế không phải là lực đẩy giúp chứng khoán phục hồi. Cơ sở cho sự phục hồi là lòng tin, mà không thể đòi hỏi nhà đầu tư có lòng tin ngay bây giờ khi nền kinh tế còn nhiều khó khăn. Tuy nhiên, có những vấn đề khác, mang tính kỹ thuật, trong tầm tay giải quyết của Ủy ban Chứng khoán, mà ủy ban lại bỏ qua. Đấy là thời hạn thanh toán tiền giao dịch chứng khoán T+3 và thời gian cổ phiếu về tài khoản T+4 kể từ ngày mua, bán.
Đến nay, để mua được cổ phiếu niêm yết, nhà đầu tư phải có 100% tiền ký quỹ trong tài khoản. Nếu khớp lệnh, tiền sẽ được phong tỏa và “cắt” chuyển khỏi tài khoản của nhà đầu tư ngay trong ngày. Nhưng phải đến chiều ngày thứ ba sau ngày mua, cổ phiếu mới về tài khoản và đến sáng ngày thứ tư nhà đầu tư mới có thể giao dịch số cổ phiếu đã mua. Chỉ có một ngoại lệ, trên sàn Hà Nội, nếu giao dịch thỏa thuận số lượng lớn, từ 100.000 cổ phiếu trở lên, nhà đầu tư có thể có cổ phiếu trong tài khoản sau một ngày, tức T+1. Tương tự với người bán, sau khi khớp lệnh, cổ phiếu được chuyển đi trong ngày, nhưng ba ngày sau tiền mới về tài khoản. Những người muốn có tiền ngay, phải tạm ứng và trả phí, thường là 0,055-0,06%/ngày tổng giá trị tạm ứng.
Điều đáng nói là quy trình thanh toán T+3 và T+4 này tồn tại đã nhiều năm, ngay từ phiên giao dịch đầu tiên của chứng khoán năm 2000 và đến nay vẫn không hề thay đổi (ban đầu thanh toán tiền về cũng là T+4, sau giảm xuống T+3). Lúc đầu, có thể do điều kiện công nghệ, kỹ thuật hạn chế nên nhà đầu tư chấp nhận. Song đã tám năm trôi qua, nó vẫn không được nâng cấp, cải tiến. Ở các nước, một khi mua bán, nhà đầu tư nhận được tiền, cổ phiếu ngay và họ có thể giao dịch ngay sau đó nếu cần. Ở ta, T+3 và nhất là T+4 (nhà đầu tư không thể tạm ứng cổ phiếu) đã và đang khiến cho tiền, hàng “nằm chết” một chỗ.
Nó là rào cản nhà đầu tư tham gia và là bức tường chắn những cơn sóng tạo nên thanh khoản cho thị trường – điều mà thị trường đang rất cần để tạo ra đà phục hồi. Nhiều nhà đầu tư phàn nàn, dù biết mười mươi hôm sau cổ phiếu tăng giá so với hôm nay, họ cũng không dám mua, vì ai đảm bảo đến khi về đến tài khoản sau bốn ngày, cổ phiếu còn tăng giá, hay chỉ tăng một phiên, sau đó là giảm. Hoặc có người mua cổ phiếu hôm nay, ngày mai thấy giá xuống, và nhìn thấy xu hướng giá còn xuống tiếp, họ muốn bán để cắt lỗ 5% (biên độ giao dịch ±5%/ngày đối với sàn TPHCM), nhưng làm sao có cổ phiếu ngay để bán? Khi cổ phiếu về tài khoản, mức lỗ có thể lên tới 15-20%, không còn là 5% nữa.
Ngay cả những “tay lướt sóng” giàu kinh nghiệm cũng đang chọn giải pháp đứng ngoài quan sát thị trường vì cơ hội kinh doanh cổ phiếu cực ngắn hầu như không có. Tất nhiên, đầu cơ không nên được khuyến khích, nhưng đầu cơ là một trong những bản chất của chứng khoán và trong những thời điểm thị trường khó khăn như hiện tại, đầu cơ không phải không mang lại những lợi ích nhất định. Ít nhất là nó duy trì “lửa nhiệt tình” nơi nhà đầu tư, nuôi dưỡng dự định ở lại thị trường lâu dài của họ. Và nó tạo thanh khoản cho thị trường!
Vì sao cho đến nay quy trình T+4 không được cải thiện? Phải chăng chỉ là yếu tố kỹ thuật? Mọi giao dịch hiện nay đều thực hiện bằng máy móc, tiền và cổ phiếu chỉ cần ghi có hay nợ trên tài khoản, không qua khâu thủ công, nên khó có thể nói rằng nó chậm vì lưu chuyển. Có chăng là những thủ tục quá nhiều tầng nấc, nơi mà sự quản lý của con người chưa theo kịp với sự phát triển công nghệ, nên người ta cố tình duy trì sự thanh toán giao dịch một cách chậm trễ? Và vẫn còn đâu đó những ý kiến chống đối đầu cơ, những e ngại không kiểm soát được đầu cơ. Mà một khi không kiểm soát được thì tốt nhất là loại bỏ nó. Vì sợ đứt tay, tốt nhất không dùng dao sắc!
Ở các nước, nhà đầu tư có thể mở nhiều tài khoản tại nhiều công ty môi giới, mua bán cổ phiếu ngay trong ngày, thậm chí mua đi bán lại một loại cổ phiếu nhiều lần trong ngày. Do thị trường chứng khoán của ta sinh sau đẻ muộn, vừa làm vừa nghiên cứu, nên ở một mức độ nào đó, nhà đầu tư chấp nhận chỉ được mở một tài khoản, mua phải có đủ tiền, bán phải có cổ phiếu trong tài khoản, nhưng liệu họ có thể “chịu đựng” lâu hơn nữa rào cản T+4 đã có thâm niên tám tuổi?
Trước mắt cơ quan quản lý thị trường nên rà soát lại công nghệ, quy trình này để giảm xuống T+3, rồi tiến tới T+2 và T+1. Cả Sở Giao dịch chứng khoán TPHCM và Trung tâm Giao dịch chứng khoán Hà Nội đang thử nghiệm và sắp áp dụng giao dịch không sàn. Lẽ nào, T+4 vẫn đứng nguyên ở thời giao dịch không sàn?
HẢI LÝ
