Sao đổi ngôi
Vũ Tiến Phúc
 |
(TBKTSG) – Một người bạn cũ của tôi sống ở Hà Nội, không may bị liệt mấy năm nay đi lại rất khó khăn. Ông nhờ tôi đến thăm một người bạn cùng chiến đấu là ông L., sống tại TPHCM, một cán bộ lão thành lừng danh, đã ngoài 90 tuổi nhưng còn minh mẫn tuy bị điếc nặng.
Vì hoàn cảnh như vậy nên cả hai đều không thể gặp hay nói chuyện qua điện thoại từ nhiều năm nay, bạn tôi muốn tôi tìm đến tận nơi thăm hỏi và thông báo tình hình hai bên. Do không rành đường đi, nên tôi thuê xe ôm đi tìm địa chỉ đã cho.
Đây là khu dân cư đông đúc thuộc một quận ngoại thành, có nhiều đường hẻm ngang dọc chằng chịt, số nhà đánh lung tung rất khó xác định. Loay hoay mãi, chúng tôi mới tìm thấy số nhà, nhưng mừng hụt vì đây không phải là nhà ở, mà là quán chơi game!
Nghĩ bạn mình đã nhớ nhầm số, tôi không truy số nhà nữa mà hỏi ông chủ quán có biết ông L. sống ở quanh đây không, ông ta lắc đầu. Tôi liền giải thích lai lịch ông L., nào là một nhân vật nổi tiếng trong cả hai cuộc kháng chiến, nào là người mà cả trong nước lẫn quốc tế đều biết tiếng khi nhắc đến tên ông… Thế nhưng, ông ta vẫn cứ một mực lắc đầu không biết, tỏ ra ái ngại đã không giúp được gì cho tôi.
Đang định quay ra, tôi sực nhớ một chi tiết, tôi hỏi chủ quán có biết “nhà ông nội của hoa hậu H.?”. Ông chủ quán chưa kịp trả lời, thì bà vợ đã lên tiếng, “Nhà ổng ở cuối đường hẻm phía sau kia kìa!”. Mừng quá, tôi vội cám ơn và bảo xe ôm đi tiếp. Nhưng để tìm được nhà ông L., chúng tôi phải dừng lại để hỏi thêm 2-3 người trong hẻm nữa. Rút kinh nghiệm lần trước, tôi không nhắc đến tên ông L., mà hỏi thẳng “nhà ông nội của hoa hậu H.”, nhờ đó cuối cùng chúng tôi đã tìm thấy nhà ông (bạn tôi đã nói sai số nhà, không phải 18, mà là 76).
Trên đường về, người lái xe ôm nói: “Nghe nói hồi xưa ông này làm lớn lắm, vậy mà ổng sống ở căn nhà quá khiêm tốn, tại khu dân cư lộn xộn như vầy. Cũng nhờ ông này có cô cháu gái nổi tiếng, nên hôm nay chúng ta mới tìm ra nhà ổng, nếu không thì bó tay rồi”.
Tôi đem chuyện này kể với mấy người bạn, thì chẳng có ai ngạc nhiên. Mọi người cho rằng trường hợp như ông L. đâu phải cá biệt, nhiều người trước kia nổi tiếng, nay chẳng còn ai biết đến nếu không nhờ danh tiếng của con cháu. Một người bạn nói, nhắc đến GS. Ngô Bảo Châu, người ta sẽ không hỏi: “Anh ấy là con cháu nhà ai?” (theo kiểu “con ông cháu cha”), mà sẽ hỏi: “Ai là bố mẹ, ông bà nội… của nhà toán học người Việt được giải Fields?” (với hàm ý “con khôn nở mặt cha mẹ ”). Nội dung câu hỏi vẫn thế, chỉ đảo vị trí chủ ngữ, thế mà ý nghĩa khác hẳn.
Vậy nên “sao đổi ngôi” là điều cần thiết. Nếu thành tựu ngày nay là nhờ công lao của các thế hệ trước, thì tương lai của các thế hệ sau sẽ tùy thuộc vào thế hệ hôm nay như thế nào. Nó giống như cuộc chạy tiếp sức, nếu chỉ có người chạy chặng đầu rồi thôi, không có người chạy tiếp theo, thì làm sao tới được đích cuối cùng? “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây” là một đạo lý, nhưng người ta không thể cứ ăn bám mãi vào cây quá khứ, mà phải trồng lên những cây mới.
