Tìm công bằng khi chia “chiếc bánh” ngân sách
Tư Hoàng
 |
| Nhiều địa phương muốn chi tiêu ngân sách cao để giải quyết cơ sở hạ tầng. Ảnh TL |
(TBKTSG Online) – Kiểm toán Nhà nước (KTNN) đang tìm cách nâng cao vai trò của cơ quan này trong quá trình xây dựng dự toán ngân sách nhà nước (NSNN) hằng năm và tìm cách giải quyết các vấn đề liên quan đến việc thu và chi NSNN.
Dự toán NSNN hiện nay đang được cho là còn nhiều bất cập và không sát với thực tế, trong khi các bộ, ngành, địa phương nào cũng muốn có mức ngân sách cao hơn để chi tiêu trong khi nguồn lực NSNN có hạn.
Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Lê Hoàng Quân nhận xét rằng dự toán ngân sách chưa phản ánh đúng nhu cầu thu và chi của một số khoản; một số khoản chi mang tính chất bao cấp, không phù hợp với cam kết gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) nhưng chưa được xoá bỏ triệt để như chi hỗ trợ vốn cho các doanh nghiệp nhà nước (DNNN), chi sự nghiệp cho các tổng công ty nhà nước.
Ông Quân nói cơ chế lập dự toán như hiện nay luôn có sự mâu thuẫn giữa các bộ ngành, địa phương. Ông nói: "Bộ, ngành nào, địa phương nào cũng muốn có mức ngân sách cao hơn để chi tiêu trong khi nguồn lực NSNN luôn có hạn.”
Vì lẽ đó, ông Quân nói việc lập và giao dự toán thu thường thấp hơn khà năng thu và dự toán chi luôn cao hơn so với khả năng đảm bảo của ngân sách. Phát biểu tại hội thảo “Vai trò của KTNN trong việc hỗ trợ Quốc hội, hội đồng nhân dân quyết định dự toán NSNN hàng năm” mới đây tại Hà Nội, ông Quân cho rằng những sai sót và rủi ro trong dự toán mà Chính phủ trình Quốc hội là khó tránh khỏi.
Vụ trưởng Vụ NSNN – Bộ Tài chính Đào Xuân Tuế không phủ nhận điều này khi cho rằng công tác lập, trình dự toán ngân sách nhà nước hàng năm còn có một số “hạn chế” đặc biệt thu và chi ngân sách dự toán không sát với tình hình thực tế.
Về thu NSNN, kết quả thực hiện thường vượt xa so với dự toán đã được cấp có thẩm quyền quyết định (năm 2007 vượt 20,5% so với dự toán, năm 2008 vượt 26,8%, năm 2009 vượt 16,6%, năm 2010 đánh giá vượt 21,2%).
Lý giải một trong những nguyên nhân của tình trạng này, ông Tuế nói: “Do cục bộ địa phương, nên có địa phương giấu nguồn thu, hoặc đánh giá kết quả thu năm trước làm cơ sở cho việc xây dựng dự toán ngân sách năm sau còn thiếu tích cực, thấp xa so với thực tế thực hiện”.
Trong khi đó, về chi ngân sách, ông Tuế cho rằng, số chuyển nguồn ngân sách lại đang có xu hướng “tăng về quy mô” và “năm sau cao hơn năm trước”.
Một trong những nguyên nhân làm khó làm dự toán ngân sách được Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách Quốc hội TS. Bùi Đặng Dũng lý giải: “Về mặt pháp lý, Quốc hội quyết định phân bổ ngân sách trung ương, trong đó có dự toán chi cho từng bộ, ngành nhưng Chính phủ lại quyết định giao khoán kinh phí cho một số cơ quan thuộc các bộ, ngành với mức chi cao hơn so với định mức phân bổ ngân sách chung. Điều này dẫn tới biểu hiện không công bằng vừa về thu nhập, vừa về nguồn lực của các cơ quan trong cùng một hệ thống, một bộ, ngành.
Ông Dũng cho rằng, việc quyết định dự toán NSNN và phân bổ ngân sách trung ương của Quốc hội còn một số tồn tại do thời gian thẩm tra còn ít, báo cáo thông tin tài liệu các cơ quan Chính phủ gửi sang còn chậm; trong khi đội ngũ chuyên gia, cán bộ giúp việc còn mỏng và hạn chế.
Ông Dũng đồng ý cần tăng cường vai trò của Kiểm toán Nhà nước trong việc hỗ trợ Quốc hội quyết định dự toán NSNN và phân bổ ngân sách trung ương hàng năm. Ông cho rằng Tổng Kiểm toán Nhà nước cần tiến tới trình bày ý kiến của mình trước Quốc hội, trước khi Quốc hội thảo luận hoặc biểu quyết thông qua dự toán NSNN, phân bổ ngân sách trung ương hoặc thông qua quyết toán NSNN.
Ông Quân cho biết là cơ quan chuyên môn về lĩnh vực kiểm tra tài chính Nhà nước do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, Kiểm toán Nhà nước muốn tăng cường phối hợp với Quốc hội và Hội đồng Nhân dân trong trong quá trình lập dự toán ngân sách nhà nước.
