Tranh chấp đất lâm nghiệp ngày càng gay gắt
Thùy Dung
 |
| Trong khi người dân thiếu đất sản xuất thì các lâm trường lại quản lý và sử dụng diện tích đất lớn nhưng không hiệu quả – Ảnh minh họa: TL. |
(TBKTSG Online) – Theo báo cáo số 595 ngày 17-5-2012 của Tổng cục Lâm nghiệp, tổng diện tích đất tranh chấp, lấn chiếm của các công ty lâm nghiệp trong cả nước hiện hơn 7.000 héc ta.
>> Một nửa số lâm trường quốc doanh làm ăn thua lỗ
>>Hàng trăm ngàn hộ dân tộc thiểu số thiếu đất
Tuy nhiên, đây chỉ là phần nổi của tảng băng chìm khi thực tế cho thấy, tranh chấp đất lâm nghiệp diễn ra ở khắp nơi và mâu thuẫn giữa người dân với lâm trường quốc doanh (LTQD) ngày càng gay gắt.
Thông tin trên được nêu trong báo cáo nghiên cứu mới nhất của Viện tư vấn phát triển (CODE) và tổ chức Forest Trends thực hiện năm 2012 về những mâu thuẫn đất đai giữa các công ty lâm nghiệp và người dân tại 4 địa điểm: Công ty Lâm nghiệp Đông Bắc; Công ty Long Đại; Công ty M’Đrăk và Công ty Lộc Bắc.
Không chỉ 7.000 héc ta
Theo báo cáo, riêng Công ty lâm nghiệp Đông Bắc quản lý gần 22.000 héc ta đất rừng. Theo quy định, công ty dự kiến phải trả về cho địa phương gần 13.000 héc ta nhưng vẫn chưa thực hiện được. Thực tế, công ty mới trả cho tỉnh Bắc Giang 1.516 héc ta, chiếm chưa đến 12% diện tích cần phải trả và diện tích này vẫn chưa giao lại cho người dân. Trong khi đó, người dân sống ở khu vực này chủ yếu là các hộ nghèo, thiếu đất sản xuất nông nghiệp.
Mâu thuẫn đất đai giữa công ty và các hộ dân xảy ra tất cả các thôn nơi công ty được giao đất lâm nghiệp để sử dụng và quản lý. Diện tích đất bị các hộ dân lấn chiếm lên tới 17.095 héc ta, chiếm 78,2% diện tích đất công ty đang quản lý và cao hơn 2,5 lần con số 7.000 héc ta đất tranh chấp trên cả nước mà Tổng cục Lâm nghiệp báo cáo.
Mâu thuẫn đất đai diễn ra rất gay gắt khiến ông phó chủ tịch xã Tân Thành, người phụ trách về vấn đề đất đai tại địa bàn này cho hay, thời gian dành cho việc giải quyết tranh chấp đất đai giữa các hộ dân và công ty chiếm tới khoảng 70% quỹ thời gian làm việc của ông và hàng năm có hàng trăm vụ tranh chấp đất đai được kiến nghị lên xã.
Ông Tô Xuân Phúc, đại diện tổ chức Forest Trends cho biết, tranh chấp đất đai xuất phát từ việc bất bình đẳng trong sử dụng đất. Các lâm trường đang sử dụng nhiều đất, một số nơi cho hiệu quả thấp, trong khi người dân lại thiếu đất sản xuất.
Thậm chí, chính quyền một số nơi còn cắt đất từ các lâm trường và đem giao cho các công ty tư nhân để phát triển cây công nghiệp thay vì chia đất cho dân nhằm thoát nghèo.
Sự bất bình đẳng còn thể hiện khi lâm trường trao hợp đồng khoán và bảo vệ rừng cho người ngoài cộng đồng, thông thường là những người giàu, mà không giao cho người dân tại chỗ, điều này làm mất cơ hội về thu nhập và việc làm cho những người dân nghèo.
Công khai, minh bạch thông tin
Theo ông Phạm Quang Tú, Phó viện trưởng Viện CODE, cơ chế giải quyết mâu thuẫn đất đai giữa lâm trường và người dân tại nhiều địa phương thường lâm vào thế bế tắc.
Nguyên nhân chủ yếu do thiếu cơ sở pháp lý như chưa có sự phân định ranh giới đất đai rõ ràng trên thực địa, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất chồng chéo và thiếu nguồn nhân lực cần thiết nhằm giải quyết tranh chấp.
Tại các địa bàn nghiên cứu, chính quyền vẫn chưa thực sự vào cuộc trong xử lý tranh chấp. Thêm vào đó, khung pháp lý hiện còn hạn chế quyền của của chính quyền xã trong xử lý mâu thuẫn.
Ông Tú cho hay, muốn giải quyết vấn đề, trước tiên cần thực hiện tổng điều tra đánh giá, rà soát lại một cách nghiêm túc, kỹ lưỡng về sử dụng đất của lâm trường, từ đó xác định rõ diện tích đất giữ lại cho các lâm trường, các công ty lâm nghiệp. Sau đó, rà soát tình trạng thiếu đất của các hộ dân và đánh giá nhu cầu đất canh tác tối thiểu của các hộ; bóc tách các phần diện tích đất đang tranh chấp, lấn chiếm trả lại cho chính quyền địa phương làm cơ sở giao cho các hộ dân nhằm bảo đảm đủ diện tích đất canh tác; tạo quỹ đất dự phòng cần thiết cho cộng đồng…
Đối với phần đất của lâm trường, ông Tú cho rằng, phải tiến hành thực hiện cho thuê đất trên cơ sở cạnh tranh bình đẳng giữa các nhóm đối tượng nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của đất và rừng.Bên cạnh đó các thông tin có liên quan đến thay đổi sử dụng đất và tài nguyên rừng (ví dụ như khoán, bảo vệ rừng) cần phải được công khai, minh bạch đặc biệt đối với người dân.
Ngoài ra, người dân tại chỗ cần ưu tiên đối với nguồn tài nguyên đất, rừng trước khi thực hiện việc giao, khoán cho các đối tượng bên ngoài cộng đồng.
