Trung Quốc với tham vọng lật đổ sự thống trị của đồng đô la
Chánh Tài
 |
| Các bồn trữ dầu tại một nhà máy của Tập đoàn hóa chất và dầu khí Trung Quốc ở tỉnh An Huy. Ảnh: Reuters |
(TBKTSG Online) – Trung Quốc đang muốn lật đổ sự thống trị của đồng đô la Mỹ trong hệ thống tài chính toàn cầu và bước đi đầu tiên nhằm thực hiện tham vọng này là giới thiệu chỉ số chuẩn cho các hợp đồng dầu thô tương lai dựa trên đồng nhân dân tệ (NDT), theo CNBC.
Định giá dầu thô bằng nhân dân tệ
Dự kiến vào cuối năm nay, Sàn giao dịch năng lượng quốc tế Thượng Hải (INE), có trụ sở đặt ở khu thương mại tự do Thượng Hải, sẽ chính thức ra mắt chỉ số chuẩn dầu thô được định giá bằng đồng NDT. Để có được quyền định giá dầu dựa vào đồng NDT, Bắc Kinh đã có quá trình chuẩn bị kéo dài nhiều năm.
Năm 2013, Trung Quốc chi 5 tỉ NDT (hơn 700 triệu đô la Mỹ) để thành lập INE như là một đơn vị trực thuộc Sàn giao dịch tương lai Thượng Hải.
Mãi đến tháng 12-2014, Quốc vụ viện Trung Quốc mới chính thức chấp nhận cho phép niêm yết các hợp đồng dầu thô tương lai được định giá bằng đồng NDT trên INE.
Theo kế hoạch, INE sẽ khai trương giao dịch các hợp đồng dầu thô tương lai được định giá bằng NDT trong năm 2015 nhưng kế hoạch này bị gác lại vì nhiều lý do, bao gồm thiếu sự quan tâm của nhà đầu tư nước ngoài và nền kinh tế Trung Quốc chững lại.
Tháng 6-2017, INE ra thông báo cho biết bắt đầu tiếp nhận đơn xin đăng ký giao dịch hợp đồng dầu thô tương lai được định giá theo đồng NDT từ các khách hàng.
Các tập đoàn dầu khí lớn toàn cầu như Exxon Mobil và BP dự kiến sẽ tham gia giao dịch trên INE nhưng mức độ quan tâm của họ vẫn chưa rõ.
Nếu chỉ số dầu thô dựa vào đồng NDT được chấp nhận rộng rãi như Trung Quốc kỳ vọng, điều này sẽ đánh dấu một bước đi quan trọng hướng đến mục tiêu lật đổ vị thế thống trị của đồng bạc xanh với tư cách là tiền tệ quyền lực nhất thế giới.
Trong nửa đầu năm nay, Trung Quốc vượt qua Mỹ, trở thành nước nhập khẩu dầu thô lớn nhất thế giới với mức trung bình 8,5 triệu thùng/ngày so với mức nhập khẩu 8,1 triệu thùng/ngày của Mỹ. Với tư cách là nước nhập khẩu dầu lớn nhất thế giới, Bắc Kinh cho rằng việc sử dụng đồng NDT để định giá dầu thô, loại hàng hóa quan trọng nhất toàn cầu, là điều hoàn toàn hợp lý.
Hơn nữa, giảm phụ thuộc vào đồng bạc xanh nhằm hạn chế các rủi ro tiền tệ liên quan đến đồng đô la Mỹ và các lệnh trừng phạt của Mỹ là ưu tiên chiến lược của những nước như Trung Quốc và Nga, Iran. Chẳng hạn, Nga và Iran có thể né các lệnh trừng phạt của Mỹ bằng cách giao dịch dầu với Trung Quốc bằng đồng NDT. Sau đó, nếu muốn, Nga và Iran có thể quy đổi NDT sang vàng trên các sàn giao dịch ở Thượng Hải và Hồng Kông.
Thị trường dầu sẽ nghi ngờ
 |
| Trung Quốc muốn lật đổ sự thống trị của đồng đô la Mỹ bằng cách ra mắt chỉ số chuẩn cho các hợp đồng dầu thô tương lai dựa trên đồng nhân dân tệ. Ảnh minh họa: Reuters |
Kế hoạch của Trung Quốc là định giá dầu thô bằng NDT dựa vào hợp đồng tương lai được bảo đảm bằng vàng song con đường phía trước sẽ còn dài và nhiều khó khăn. “Chỉ số dầu thô bằng đồng NDT chưa thể thay đổi cuộc chơi, ít nhất là vào thời điểm hiện tại nhưng đây là một chỉ báo cho sự khởi đầu của tiến trình suy thoái của đồng đô la Mỹ”, Gal Luft, đồng Giám đốc Viện Phân tích an ninh toàn cầu, có trụ sở ở Washington, Mỹ, nhận định.
Bắc Kinh sẽ đối mặt với nghi ngờ từ các thị trường dầu toàn cầu và các cảm nhận toàn cầu cho rằng nước này kiểm soát nền kinh tế quá mức. Các yếu tố đó sẽ gây cản trở cho tham vọng xây dựng một chỉ số định giá dầu thô hiệu quả có thể cạnh tranh với các chỉ số dầu thô lâu đời khác được định giá bằng đồng đô la Mỹ như Brent hay WTI. Dầu thô được định giá bằng đô la Mỹ trong hơn bốn thập kỷ qua. Nỗ lực thu hút sự quan tâm của các khách hàng ở thị trường dầu ở châu Âu, Mỹ và Trung Đông, nơi định giá 2/3 sản lượng dầu thô thế giới bằng đồng đô la Mỹ, là một thách thức lớn khác đối với Trung Quốc.
“Rất nhiều chỉ số dầu thô tương lai đã được thiết lập vì chúng khá hợp lý theo quan điểm thị trường và cũng nhận được nhiều sự quan tâm nhưng rồi sau đó, chúng “chết yểu” vì thiếu thanh khoản”, Jeff Brown, Chủ tịch Công ty tư vấn năng lượng quốc tế FGE, nói.
Một cản trở khác cho tham vọng định giá dầu thô bằng đồng NDT là chính bản thân đồng NDT. Đồng tiền này không được tự do chuyển đổi hoàn toàn, tỷ giá của nó được ấn định mỗi ngày và có thể bị nhà nước Trung Quốc can thiệp cũng như bị ảnh hưởng bởi các quy định kiểm soát vốn của nhà nước.
Với cơ chế kiểm soát tiền tệ chặt chẽ như vậy, giới đầu tư trên toàn cầu cho rằng chỉ số dầu thô định giá bằng NDT cũng sẽ bị đặt dưới sự kiểm soát gắt gao của Bắc Kinh.
“Các nghi ngại lớn nhất của tôi là vai trò của chính quyền trung ương Trung Quốc, nguy cơ can thiệp từ nhà nước và xu hướng ưu ái cho các công ty Trung Quốc”, John Driscoll, Giám đốc Công ty dịch vụ năng lượng JTD ở Singapore, nói.
“Liệu chỉ số dầu thô mới này có tạo ra được sân chơi công bằng? Thách thức lớn nhất trên thị trường dầu toàn cầu có lẽ là việc bảo đảm không nước nào hay một tổ chức nào giành được lợi thế thống trị. Trung Quốc có thể là nước tiêu thụ năng lượng lớn nhất thế giới nhưng chính quyền trung ương ở Bắc Kinh đang nắm giữ vai trò kiểm soát trong ngành năng lượng”, Driscoll nói tiếp.
Thuyết phục Ả rập Saudi
Pan Gongsheng, Giám đốc Cơ quan quản lý ngoại hối nhà nước Trung Quốc, cho biết định giá dầu thô bằng đồng NDT là bước khởi đầu của một phần chiến lược rộng lớn hơn nhằm thúc đẩy định giá và thanh toán bằng đồng NDT đối với các giao dịch hợp đồng hàng hóa tương lai.
Trung Quốc có khả năng sẽ tiếp cận các nhà cung cấp dầu thô lớn ở Nga, Trung Đông và châu Á, nơi một số nước đã chấp nhận sử dụng đồng NDT làm phương thức thanh toán, để định giá dầu thô của họ theo chỉ số mới của Trung Quốc.
Trung Quốc đang thương lượng với Ả rập Saudi nhằm thuyết phục nước này chấp nhận thanh toán tiền bán dầu bằng đồng NDT.
Yuqing Xing, giáo sư kinh tế ở Viện Đào tạo sau đại học về nghiên cứu chính sách ở Tokyo, nhận định: “Đây có thể là đòn giáng nặng nề đối với Mỹ và đồng đô la Mỹ vì tất cả dầu trên thế giới hiện nay đều giao dịch bằng đồng đô la Mỹ. Một khi Ả rập Saudi đồng ý, các nước còn lại ở Trung Đông cũng sẽ theo chân”.
Bước đầu, Bắc Kinh có khả năng sẽ dựa vào các công ty dầu nhà nước để phổ biến rộng rãi các hợp đồng dầu thô định giá bằng đồng NDT trong nỗ lực đẩy mạnh các giao dịch để tạo ra thanh khoản đầy đủ, yếu tố sống còn cho bất kỳ công cụ tài chính nào. Song cho dù quy mô giao dịch mà các công ty này mang lại lớn như thế nào đi nữa, tính chất nhà nước của chúng sẽ khiến các nhà đầu tư bên ngoài không muốn tham gia giao dịch ở INE.
Tuy vậy, Bắc Kinh vẫn thúc đẩy kế hoạch ra mắt chỉ số dầu thô định giá bằng đồng NDT. Để hỗ trợ chỉ số dầu mới, Trung Quốc đã mở hơn 6.000 tài khoản giao dịch hợp đồng dầu tương lai tính đến tháng 7-2017, trong đó, 75% số tài khoản thuộc về các nhà đầu tư cá nhân.
