(KTSG) – “Dường như thiên nhiên đã ban tặng loài chó cho loài người nhằm để bảo vệ họ và tạo niềm vui cho họ. Trong số tất cả các loài động vật, chó trung thành nhất và là bạn tốt nhất của người”.
Câu nói trên được một trang mạng trích dẫn và cho rằng chính Voltaire – bút hiệu của nhà văn, nhà triết học kiêm nhà sử học người Pháp tên thật là François-Marie Arouet (1684-1778) – là tác giả của nó(1). Không rõ Voltaire có thật sự nói điều này không nhưng đối với phần lớn chúng ta – dù có nuôi một con cún hay không – nội dung của lời phát biểu đó là hoàn toàn chính xác. Vì sao chó lại là bạn tốt nhất của người mà không phải là ai khác?
Những con sói thành bạn của người
Trong bóng đêm, một bầy sói hoang lặng lẽ tiếp cận một nhóm người tiền sử sống cuộc đời du mục. Nhưng bọn sói không hề có ý định tấn công người. Trái lại, chúng đã nhận ra rằng chúng có thể lục lọi trong những thứ bỏ đi của bọn người xa lạ này để tìm thứ gì đó hấp dẫn mà không cần phải quá mạo hiểm như lúc săn mồi. Mối quan hệ giữa bầy sói và nhóm người tiền sử này phát triển qua nhiều thế hệ để dần dà sói càng trở nên lành tính hơn và người quan tâm chăm sóc chúng tốt hơn. Đoạn văn này được lược dịch từ một bài đăng trên trang mạng bigthink.com(2).
Đây có thể là một kịch bản khả dĩ hé mở cách thức con người thuần hóa chó sói thành chó nhà. Cho đến nay, không ai biết chính xác thời điểm đó dù các nhà động vật học cho rằng sự thuần hóa xảy ra khoảng từ 10.000-30.000 năm trước đây, nghĩa là có thể trước cả cách mạng nông nghiệp (khi người tiền sử bắt đầu biết trồng trọt, chăn nuôi).
Theo các nhà khoa học, chó nhà có ADN (acid deoxyribonucleic, vật chất di truyền của sinh vật) giống đến 99% so với ADN của sói hoang. Sói và người chia sẻ một đặc tính chung: đều là những động vật sống theo bầy đàn mang tính xã hội. Trong số những con sói tiếp cận đầu tiên với loài người, một số tỏ ra thân thiện nhất được giữ lại và hậu duệ của chúng trở thành người bạn bốn chân của chúng ta ngày nay. Trải qua nhiều ngàn năm, chó giúp người cảm thấy an toàn hơn; đối lại, chúng được chủ nuôi nấng, chăm sóc và mối quan hệ này càng bền chắc theo thời gian.
Vài câu chuyện về người bạn bốn chân trung thành
Có vô số những câu chuyện cảm động về lòng trung thành và sự gắn bó giữa các chú chó và chủ của chúng. Ở đây xin viết lại ba câu chuyện có thật được đăng trên trang mạng pethelpful.com.
Câu chuyện đầu tiên kể về Bobbie, một chú cho lai dòng Collie và chó chăn cừu Anh. Năm 1923, khi gia đình Brazier chở theo Bobbie ghé một trạm xăng, con chó bị một nhóm chó hoang tấn công, rồi lạc mất chủ. Các nỗ lực tìm lại Bobbie sau đó, kể cả đăng quảng cáo với tiền thưởng trên báo, đều hoài công. Sáu tháng sau, khi mọi hy vọng đã tắt, Bobbie đột nhiên xuất hiện trước cửa nhà, gầy gò trơ xương nhưng chủ vẫn nhận ra nhờ các vết thẹo trên người. Bobbie đã vượt quãng đường hơn 4.000 cây số để trở về nhà!
Chuyện thứ hai xảy ra đúng vào ngày 11-9-2001 trong sự kiện khủng bố ở tòa tháp đôi tại thành phố New York, Mỹ. Khi Omar, một người thợ điện khiếm thị, đang làm việc trong tòa tháp, máy bay không tặc đâm vào tầng trên của tòa nhà. Tại thời điểm đó, Omar đang ở cùng với Dorado, chú chó được huấn luyện để dẫn đường cho mình. Cảm nhận được những gì đang xảy ra xung quanh và nghĩ rằng mình sẽ không có thể sống sót, Omar thả dây buộc và bảo Dorado thoát đi một mình. Làm theo lời chủ, Dorado chạy đi, nhưng chỉ ít phút sau nó quay lại. Con chó trung thành và người chủ mù dắt díu nhau tìm cách thoát khỏi địa ngục. Một tiếng đồng hồ sau, Omar và Dorado thoát ra được bên ngoài trước khi tòa nhà sụp đổ.
Ba con chó dòng Labrador – các nhân vật trung tâm trong câu chuyện thứ ba – có tên Golly, Lily và Double. Cô chủ Ogle đang chở cả ba thì xe bị lật. Tai nạn khiến Ogle bị văng khỏi xe, đầu bị thương, bất tỉnh. May mắn thay, cả ba con chó không hề hấn gì. Trong khi Double ở lại cùng với chủ, Lily và Golly chạy đến căn nhà gần nhất cách nơi tai nạn xảy ra khoảng một cây số. Hai con chó đứng trước hiên nhà vừa sủa vừa cào cửa đến cho khi chủ nhà xuất hiện và được chúng dẫn đến hiện trường. Nhờ vậy, người ta cứu sống Ogle. Ba con chó của cô sau đó được vinh danh tại khu tượng đài tại Hội Y sĩ Thú y của bang Wisconsin, Mỹ.
Vì sao chó là bạn tốt nhất của người mà không phải là chính con người?
Mối quan hệ cộng sinh thân thích giữa người và chó đã giúp bọn khuyển trở thành một trong những loài gia súc thành công nhất về mặt phổ biến và số lượng cá thể trong lịch sử nhân loại. Để so sánh, thế giới hiện có khoảng 1 tỉ đầu gia súc lớn có sừng (chủ yếu là bò), 1 tỉ con cừu, 874 triệu con heo; và tám tỉ người đang sống trên quả địa cầu này nuôi khoảng 900 triệu con chó.
Theo trang mạng woofdog.org(3), Trung Quốc là quốc gia nuôi nhiều chó nhất với 110 triệu con, tiếp theo là Mỹ (73 triệu), Ấn Độ (32 triệu) và Brazil (30 triệu). Tuy nhiên, nước Pháp mới là xứ sở của người thương yêu các con cún hàng đầu thế giới với tỷ lệ 100 dân Pháp nuôi 17 con chó. Kế đến là nước Anh với 9 triệu con. Ở gần Việt Nam hơn, người Nhật Bản thuộc nhóm dân tộc yêu chó nhất với 9,5 triệu con. Tương tự, người Philippines cũng yêu chó không kém với 12 triệu con.
Tuy không được trang mạng này đưa vào thống kê của họ, Việt Nam cũng là một “cường quốc” khu vực xét về số lượng chó nuôi. Theo một bài báo đăng trên Tiền Phong online, năm 2013, người Việt nuôi khoảng 10 triệu con chó(4).
Nếu bạn hỏi chủ nhân của một chú khuyển cưng vì sao lại nuôi nó, thì câu trả lời thường thấy nhất là vì chó có lòng trung thành, có khả năng thấu cảm với người và tình yêu không điều kiện đối với chủ nhân của chúng. Trên thực tế, chó đã từ lâu thực hiện nhiều nhiệm vụ, từ bảo vệ, giúp đỡ, cứu hộ, và, quan trọng nhất, là bạn đồng hành của con người(5).
Cách đây hơn 500 năm, chó đã được sử dụng để giúp người khiếm thị, và từ những năm 70 của thế kỷ trước đã tham gia trợ giúp những người khuyết tật khác. Ngày nay, những người bạn bốn chân được huấn luyện để thực hiện nhiều nhiệm vụ phức tạp, chẳng hạn tìm ma túy hay chất nổ, chất cấm buôn lậu trong các kiện hàng, hoặc phát hiện một số bệnh như ung thư. Chẳng phải trong các vụ án nghiêm trọng trên khắp thế giới, chúng ta thường thấy cảnh khuyển sát cánh cùng nhân viên công lực tại hiện trường hay sao?
Trở lại với câu nói được cho là của Voltaire bên trên: chó là bạn tốt nhất của con người. Ai là người đầu tiên phát biểu câu này? Các tài liệu cho thấy một luật sư tên George Graham West đã nêu ý trên lần đầu tiên. Tại một phiên tòa ở Mỹ năm 1870, West biện hộ cho thân chủ của mình có con chó cưng tên Old Drum (Chiếc Trống cũ) bị hàng xóm giết vì tôi xâm nhập bất hợp pháp(6). West cho rằng khi giết Old Drum, người hàng xóm không chỉ đơn thuần là giết một con chó, mà quan trọng hơn, ông ta đã sát hại một thành viên trong gia đình người láng giềng. Và sau đây là bản dịch tiếng Việt của người viết từ câu nói của luật sư West: “Người bạn thực sự và không hề ích kỷ mà con người có thể có được trong thế giới đầy vị kỷ này – người bạn không bao giờ biết đến quên ơn hay phản bội – đó là chính là con chó của thân chủ tôi”.
Nếu đã nuôi một con cún, người chủ chắc hiểu rằng con chó của mình cũng biết tương tác bằng mắt không khác người. Nghĩa là con cún của bạn có thể cảm nhận tâm trạng của chủ – buồn, vui, giận, thương, ghét – mà hành xử theo đó. Thậm chí, dựa trên giọng nói và ngôn ngữ cơ thể của bạn, một con chó sẽ cố làm hết sức bắt chước trạng thái chủ đang có(7). Nếu bạn buồn, nó sẽ nhìn bạn bằng đôi mắt ướt tròn xoe an ủi; nếu bạn giận nó sẽ sủa và gầm gừ nhắm vào đồ vật xung quanh; và trong khi đa số con người ở quanh bạn chẳng đoái hoài gì đến chuyện buồn vui của bạn theo cách bạn muốn, con cún cưng sẽ trung thành ở bên bạn cho dù bạn có sung sướng hay đau khổ đến mấy. Cho nên, khi nói “chó – chứ không phải người – là bạn tốt nhất của người” cũng có lý do của nó.
Cuối cùng, xin nói thêm về số phận có phần nghịch lý của “người bạn trung thành nhất” ở Việt Nam. Một mặt, số người Việt Nam nuôi chó như thú cưng đang tăng lên. Năm ngoái, vnexpress.net đăng bài trích nguồn iPrice cho biết trong chín tháng đầu năm 2021, người Việt Nam đã có 1,9 triệu lượt tìm kiếm nhằm mua thú cưng, nhiều nhất là chó, chỉ đứng thứ hai sau Philippines ở Đông Nam Á – cao hơn so với 1,7 triệu và 1,4 triệu vào năm 2019 và 2018(8). Tuy nhiên, mặt khác, nạn ăn thịt chó còn vẫn tồn tại phổ biến trên đất nước này. Một thống kê không chính thức trước đây cho biết trong số 10 triệu con chó nuôi ở Việt Nam, có đến cả triệu con cho bị giết thịt hàng năm.
Chao ôi! Ai lại nỡ ăn thịt bạn mình?
————–
(1),(5) https://www.theknowledgelibrary.in/why-is-a-dog-mans-best-friend/
(2) https://bigthink.com/neuropsych/dog-mans-best-friend/
(3) https://woofdog.org/how-many-dogs-are-in-the-world/
(4) https://tienphong.vn/thit-cho-viet-nam-trong-mat-nguoi-nuoc-ngoai-post648669.tpo
(6) https://nationalpurebreddogday.com/mans-best-friend-the-origin-of-the-phrase/
(7) https://www.lifehack.org/articles/lifestyle/10-reasons-why-dogs-are-mans-best-friend.html
(8) https://vnexpress.net/nguoi-viet-tang-tim-mua-cho-meo-4387003.html
Chó như người. Nói như vậy đôi khi có thể thất lễ, nhưng thực tế là đúng. Ai cũng công nhận chó là động vật trung thành, nghĩa tử nghĩa tận nhất với chủ nhà. Có một điều rất lạ, chưa thể giải thích được, nếu chủ nhà tính tình hung hãn thì chó cũng như vậy. Ngược lại, chó rất hiền lành dễ mến nếu gia chủ là người thân thiện. Như vậy, có thể kết luận, nếu chó cắn người, trước hết nên xem lại chủ nhà, chứ không nên đổ lỗi cho một con vật vốn dĩ rất quen thân với con người.