Sống sao với thời của hung tin?
Nguyễn Huệ Nghi
 |
| Những tin xấu về nghi án tham nhũng hiện đang gây bức xúc trong dư luận. Ảnh: Huệ Nghi |
(TBKTSG Online) - Không ngày nào đọc báo, xem tivi mà không gặp tin dữ. Tai nạn thảm khốc, án mạng dã man, nhũng nhiễu tràn lan, an sinh nhiều bất cập… Làm sao để có thể lạc quan mà sống?
Có người nói rằng, những chuyện đó chẳng lạ gì, nó là muôn thuở, chỉ khác nhau ở chỗ ngày xưa công nghệ truyền thông chưa phát triển, nên chúng ta không biết nhiều như bây giờ. Biết nhiều khổ nhiều. Chung quy lại là muốn sống thanh thản lạc quan thì hãy hạn chế cái biết, ít xem báo, nghe đài, lướt mạng hay "Facebooking" đi.
Cũng là một ý hay.
Nhưng lại có một cách nghĩ ngược lại: hiểu biết thực tế đời sống chung quanh là nhu cầu muôn thuở, chẳng bao giờ đủ với mỗi con - người - xã - hội. Những gì chúng ta biết được qua truyền thông chỉ là phần nổi của tảng băng cuộc sống, nào có thấm tháp chi, thế nên cần đối diện với cái dã man, kinh khủng, bi đát càng nhiều càng tốt để biết cách chủ động đề phòng, tránh xa, không để cái ác, cái xấu vận vào mình, người thân yêu của mình.
Mỗi hướng nghĩ kéo theo một lối hành xử khác nhau với công nghệ, với truyền thông.
Nhưng phải nhìn nhận rằng, dù với quan niệm nào, chống hay theo, thì truyền thông cũng đang góp phần quan trọng kiến tạo đời sống con người trong kỷ nguyên này.
Tại Việt Nam, tâm lý tiếp nhận những hung tin tạm chia ra ba mục đích chính: thứ nhất, thỏa mãn tò mò; thứ hai, tìm hiểu để cảnh giác, phòng tránh và thứ ba, tìm hiểu chỉ để chuẩn bị tâm thế chấp nhận và đón nhận.
Thực tế đời sống truyền thông thời gian qua cho thấy, dạng thông tin giúp người đọc tìm hiểu để cảnh giác và có thể tránh dường như đang nghèo nàn hơn hai mảng thông tin còn lại. Những vụ giết người, tai nạn dã man mà ai cũng có thể là nạn nhân, những tệ nhũng nhiễu trong bộ máy hành chánh trở thành bất trị ai cũng cần phải nắm bắt tình hình để thích nghi cho được việc, mạng lưới giáo dục, y tế đầy rẫy bê bối ảnh hưởng đến sinh mạng và tương lai của mỗi người thì biết đấy để xoay sở chứ không hy vọng thay đổi được gì… thuộc vào diện thông tin biết để thỏa tò mò và phần nào, chỉ để tìm cách đối diện, xoay xở, sống chung.
Sự đánh mất hy vọng cải biến thực tế trước những thông tin xấu phản ánh một điều rằng, những cá thể đang chấp nhận bị chi phối bởi khung cảnh sống xã hội nói chung và tìm cách lách qua những tác động xấu của nó để tồn tại khi quyền lực của cái xấu, cái ác đang chi phối mạnh mẽ đời sống.
Hãy nhìn cái cách những dự án lớn, giáng vào tương lai những gánh nợ khổng lồ đột ngột ra đời bất chấp tình trạng kinh tế đất nước đang chưa thoát khỏi cuộc khủng hoảng, cỗ xe giáo dục, y tế lọc cọc vô hướng khiến cả xã hội quay cuồng với những đổi thay xoành xoạch ngớ ngẩn… Rõ ràng, ta đọc và biết tin xấu loại này lắm khi chỉ để bức xúc và bất an hơn là có thể nắm bắt và cải biến. Nói cách khác, đọc là cách chứng kiến và cảm nhận niềm tin vào điều tốt đẹp đang bị xói mòn từ bên trong mình.
Tâm trạng xã hội, căn cứ trên mật độ hung tin hằng ngày trên cách báo, đang rất xấu. Điều đó đâu phải bởi truyền thông cũng không bởi nhu cầu đại chúng. Chẳng ai muốn ngày này qua tháng khác chỉ nói về sự xuống cấp trong mọi mặt đời sống mà mình đang can dự, cũng chẳng ai đi xem, đọc để chỉ chuốc đầy bất an, bức xúc vào mình.
Vậy thì phải làm sao? Người đưa tin phải thuộc nằm lòng câu “đời thối phải nói là thơm” (như cách nói của Trang Thế Hy) hay người đọc phải học cách bịt mắt “không thấy không nghe không biết”?
Nếu vậy thì còn gì để nói ở đây!
