(KTSG) - Hai tháng đầu năm 2025, Việt Nam nhận 16 cảnh báo của Liên minh châu Âu (EU) về nông, thủy sản tồn dư hóa chất, kháng sinh, nhiều nhất trong các nước châu Á. Năm 2024, Việt Nam nhận 114 cảnh báo từ EU, tăng 70% so với năm 2023. Đây là thực tế đáng báo động, có nguy cơ gây mất thị phần, thị trường, đặc biệt trong bối cảnh các quốc gia ngày càng siết chặt kiểm dịch thực vật, kiểm tra các hoạt chất cấm.
- Nhiều sản phẩm nông sản và thực phẩm của Việt Nam bị EU cảnh báo
- Tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc) lên kế hoạch hợp tác thương mại điện tử nông sản với Việt Nam
Xuất khẩu càng cao, cảnh báo về tồn dư hóa chất, kháng sinh càng nhiều. Đây là thực tế được đại diện Văn phòng Thông báo và Điểm hỏi đáp quốc gia về vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động, thực vật Việt Nam (SPS Việt Nam) nêu trong hội nghị trực tuyến về tuân thủ quy định an toàn thực phẩm của thị trường EU diễn ra đầu tuần này (24-2-2025).
Theo số liệu của cơ quan hải quan, trong năm 2024, xuất khẩu nông, thủy sản sang EU đạt gần 4,5 tỉ đô la Mỹ, tăng 25% so với năm 2023 và tăng 55% so với năm 2020. Cũng trong năm 2024, Việt Nam nhận 114 cảnh báo từ EU về nông, thủy sản tồn dư hóa chất, kháng sinh, tăng gấp đôi so với năm 2023 - theo Văn phòng SPS Việt Nam. Hai tháng đầu năm 2025, Việt Nam tiếp tục nhận 16 cảnh báo của EU, nhiều nhất trong khu vực châu Á; tiếp theo là Thái Lan với sáu cảnh báo, Indonesia và Hàn Quốc mỗi nước hai cảnh báo.
Văn phòng SPS Việt Nam cho biết, từ năm 2023 tới tháng 2-2025, mối nguy bị cảnh báo hàng đầu là dư lượng hóa chất (thuốc trừ sâu và thuốc thú y) với tỷ lệ cảnh báo trong năm 2023, 2024 và hai tháng đầu năm nay lần lượt là: 38/67 (56,7%); 61/114 (53,5%); 5/16 (31,3%). Trong đó, TPHCM và Hà Nội là hai địa phương đứng đầu về số lượng bị cảnh báo.
Không thể coi xuất khẩu càng nhiều, cảnh báo càng tăng là điều bình thường trong bối cảnh nước ta đang hướng tới đẩy mạnh xuất khẩu và nâng cao giá trị các mặt hàng nông sản, còn các thị trường ngày càng nâng cấp tiêu chuẩn nhập khẩu và siết chặt việc kiểm soát chất lượng sản phẩm. Nói như Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam Đặng Phúc Nguyên, làm ăn không nghiêm túc sẽ ngay lập tức mất thị phần, thậm chí mất thị trường, thiệt hại lớn cho cả doanh nghiệp và nông dân.
Mở cửa thị trường đã khó, giữ vững thị trường và mở rộng thị phần còn khó hơn. Nếu không nhanh chóng thay đổi, làm ăn chỉn chu và nghiêm túc, sẽ xảy ra tình trạng “con sâu làm rầu nồi canh” - vi phạm của một số tổ chức, cá nhân sẽ liên lụy đến hàng triệu nông dân cả nước.
Việc mặt hàng sầu riêng bị “vạ lây” trong những tháng đầu năm nay là một ví dụ. Cuối năm ngoái, cơ quan chức năng Trung Quốc phát hiện lô hàng sầu riêng của Thái Lan có dư lượng chất vàng O (Auramine O - chất có khả năng gây ung thư cao, bị cấm sử dụng trong chăn nuôi và sản xuất, chế biến nông sản). Vì vậy, từ ngày 10-1-2025, Trung Quốc áp dụng quy định các lô hàng sầu riêng của Thái Lan, Việt Nam phải có thêm giấy chứng nhận kiểm định chất vàng O. Các phòng xét nghiệm chất vàng O phải được phía Trung Quốc phê duyệt. Sự thay đổi đột ngột này khiến nhiều doanh nghiệp không kịp thích nghi, đặc biệt ở thời điểm Trung Quốc chưa phê duyệt các phòng kiểm định, xuất khẩu sầu riêng gặp rất nhiều khó khăn.
Tính chung từ đầu năm nay đến giữa tháng 2, xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc chỉ đạt khoảng 3.500 tấn, giảm 80% so với cùng kỳ năm trước. Giá sầu riêng có thời điểm giảm mạnh, từ mức 230.000 đồng/ki lô gam trong mùa trái vụ năm trước xuống còn khoảng 90.000 đồng/ki lô gam trong tháng đầu năm nay. Nhiều container sầu riêng buộc phải “quay đầu” để cấp đông hoặc tiêu thụ nội địa; mỗi container sầu riêng giá trị khoảng 3 tỉ đồng, dẫn tới thiệt hại lớn cho doanh nghiệp.
Cảnh báo ngày càng tăng của EU (và của cả Hải quan Trung Quốc thời gian qua) cho thấy tình trạng nông dân chưa tuân thủ nghiêm ngặt quy định về sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và kháng sinh. Đặc biệt, tình trạng thiếu đồng bộ trong kiểm soát vùng nguyên liệu và giám sát chuỗi cung ứng cũng góp phần gia tăng vi phạm. Công tác quản lý mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói đã được phân cấp về cho địa phương để nâng cao hiệu quả quản lý. Nhưng thực tế, nhiều địa phương, tổ chức và cá nhân chỉ mới tập trung mở rộng diện tích vùng trồng và cơ sở đóng gói mà chưa quan tâm đúng mức đến công tác kiểm tra, giám sát nhằm đảm bảo tuân thủ yêu cầu của nước nhập khẩu.
Sự buông lỏng này sẽ dẫn đến tình trạng kiểm soát không hiệu quả các đối tượng kiểm dịch thực vật mà nước nhập khẩu quan tâm và làm gia tăng số lượng các lô hàng vi phạm quy định. Kéo theo đó, nước nhập khẩu có thể áp dụng các biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt hơn, thậm chí tạm ngừng nhập khẩu một hoặc toàn bộ mặt hàng nông sản Việt Nam; hậu quả lúc này không thể đong đếm hết!
Để tránh xảy ra tình huống này, các tỉnh, thành phố cần bố trí đủ nguồn lực để kiểm tra và giám sát các vùng trồng, các cơ sở đóng gói đã được cấp mã số. Bởi lẽ, việc nông sản từ vùng trồng không đáp ứng tiêu chí chất lượng và kỹ thuật nhưng vẫn được xuất đi và chỉ được phát hiện bởi cơ quan kiểm dịch thực vật nước nhập khẩu cho thấy khâu này chưa “tới nơi tới chốn”. Cùng với đó, tuyên truyền và phổ biến rộng rãi quy định của Trung Quốc, tài liệu hướng dẫn kỹ thuật từ Cục Bảo vệ thực vật để tổ chức và cá nhân tham gia sản xuất và xuất khẩu sang Trung Quốc biết và tuân thủ. Các tỉnh, thành phố có cửa khẩu xuất khẩu cũng cần chỉ đạo các cơ quan chức năng liên quan phối hợp với cơ quan kiểm dịch thực vật tại cửa khẩu kiểm tra chặt chẽ hàng hóa theo quy định của các nước nhập khẩu.
Về phía doanh nghiệp xuất khẩu, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, cần cập nhật kịp thời các tiêu chuẩn mới của nước nhập khẩu, bởi các tiêu chuẩn thay đổi liên tục, nhất là tại thị trường EU. Theo Văn phòng SPS Việt Nam, các doanh nghiệp lớn, nhất là khối có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), đều có bộ phận kỹ thuật chuyên trách nên nhanh chóng tiếp cận với các thông tin thay đổi của thị trường, vì vậy tránh được vi phạm.
Mở cửa thị trường đã khó, giữ vững thị trường và mở rộng thị phần còn khó hơn. Nếu không nhanh chóng thay đổi, làm ăn chỉn chu và nghiêm túc, sẽ xảy ra tình trạng “con sâu làm rầu nồi canh” - vi phạm của một số tổ chức, cá nhân sẽ liên lụy đến hàng triệu nông dân cả nước.
