(KTSG Online) - Chính phủ Mỹ vừa thông báo rút khỏi Đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP), một liên minh tài chính khí hậu đang hỗ trợ các nước đang phát như Indonesia, Nam Phi và Việt Nam chuyển đổi từ than đá sang các năng lượng sạch hơn.
- Các đối tác cam kết hỗ trợ Việt Nam 15,5 tỉ đô la Mỹ cho chuyển đổi xanh
- Thỏa thuận hợp tác chuyển dịch năng lượng công bằng (JETP) mang lại lợi ích gì?
Tờ Financial Times hôm 7-3 dẫn các nguồn thạo tin cho biết, trong thư gửi tới các nước tham gia JETP vào tuần trước, chính phủ Mỹ cho biết sẽ rút khỏi các chương trình JETP với Indonesia, Nam Phi và Việt Nam. Động thái này diễn ra sau khi một sắc lệnh hành pháp của Tổng thống Donald Trump kêu gọi đặt nước Mỹ lên hàng đầu trong các thỏa thuận quốc tế.
Một bức thư ngắn gọn dài một trang được Đại sứ quán Mỹ tại Nam Phi gửi tới Bộ trưởng Năng lượng Nam Phi giải thích rằng, sắc lệnh lệnh này đã hủy bỏ kế hoạch tài chính khí hậu quốc tế của Mỹ.
Dana Brown, đại biện lâm thời Mỹ tại Nam Phi, cho biết điều này có nghĩa là tất cả các cam kết tài chính liên quan cũng bị rút lại đồng thời các dự án tài trợ đã thực hiện trước đây và đang trong giai đoạn lập kế hoạch hoặc triển khai đều bị hủy bỏ.
JETP là một cơ chế hợp tác tài chính quốc tế nhằm hỗ trợ các nước đang phát triển phụ thuộc nhiều vào than chuyển đổi sang năng lượng sạch một cách công bằng và bền vững. JETP được thiết kế để giúp các nước này giảm dần việc sử dụng than, phát triển năng lượng tái tạo, đồng thời đảm bảo rằng quá trình chuyển đổi không làm tổn hại đến người lao động và cộng đồng phụ thuộc vào ngành công nghiệp nhiên liệu hóa thạch.
JETP được công bố lần đầu tiên tại hội nghị thượng đỉnh khí hậu COP26 của Liên hợp quốc ở Glasgow, Scotland vào năm 2021. Có 10 nhà tài trợ chính của JETP gồm Mỹ cam kết cung cấp vốn dưới dạng trợ cấp, khoản vay ưu đãi, hoặc đầu tư để tài trợ cho quá trình chuyển đổi năng lượng ở các nước đang phát triển.
Cho đến nay, có 4 nước gồm Nam Phi, Indonesia, Việt Nam và Senegal nhận được cam kết hỗ trợ từ nhóm đối tác quốc tế của JETP.
Trong khuôn khổ Hội nghị cấp cao kỷ niệm 45 năm quan hệ ASEAN - EU tại Brussels, Bỉ hồi tháng 12-2022, Việt Nam cùng nhóm đối tác quốc tế bao gồm EU, Anh, Pháp, Đức, Mỹ, Ý, Canada, Nhật Bản, Na Uy và Đan Mạch đã công bố Thỏa thuận JETP giữa Việt Nam, nhóm G7 và các nước đối tác.
Theo đó, nhóm đối tác quốc tế cam kết huy động 15,5 tỉ đô la Mỹ từ nguồn tài chính công và tư nhân trong 3-5 năm để hỗ trợ Việt Nam đạt phát thải ròng bằng 0 (Net-Zero) vào năm 2050.
Cựu đặc phái viên về khí hậu của Mỹ John Kerry đánh giá, JETP rất quan trọng để xây dựng lòng tin giữa các nước giàu, vốn chịu trách nhiệm cho phần lớn lượng khí thải nhà kính trong lịch sử, và các nước đang phát triển.
Các nước nghèo đang đối mặt với hậu quả của tình trạng nóng lên toàn cầu trong khi phải chật vật đáp ứng nhu cầu năng lượng để phát triển nền kinh tế.
Tuy nhiên, Tổng thống Mỹ Donald Trump, người gọi biến đổi khí hậu là “trò lừa bịp”, đã cắt giảm mạnh các chương trình khí hậu kể từ khi lên nắm quyền vào đầu năm 2025.
Rachel Kyte, đặc phái viên về khí hậu của Anh cho biết, việc Mỹ rút khỏi JETP là điều đáng tiếc. Tuy nhiên, bà khẳng định các thành viên khác của JETP gồm EU, Anh và Nhật Bản vẫn cam kết hỗ trợ các nước đang phát triển chuyển đổi năng lượng.
Bộ trưởng Phát triển Nhà nước Đức Jochen Flasbarth tuyên bố, Đức sẽ thay thế Mỹ để cùng Nhật Bản dẫn dắt chương trình JETP tại Indonesia. Trong những tuần gần đây, Anh và Đức là một trong những nhà tài trợ đang nỗ lực củng cố JETP.
Theo thỏa thuận ký kết vào năm 2022, Indonesia, một trong những nước phát thải carbon hàng đầu thế giới, sẽ nhận được 20 tỉ đô la tài trợ từ các đối tác của JETP.
Nhưng thỏa thuận này bị chỉ trích ngay từ khi ra mắt vì quá phụ thuộc vào các khoản vay và giải ngân chậm. Hồi tháng 1, Hashim Djojohadikusumo, đặc phái viên về khí hậu và năng lượng của Indonesia đánh giá, đây là “một chương trình thất bại”.
Các cam kết của Mỹ dành cho chương trình JETP ở Indonesia và Việt Nam có giá trị tổng cộng hơn 3 tỉ đô la, phần lớn thông qua các khoản vay thương mại.
Đơn vị quản lý dự án JETP của Nam Phi cho biết, động thái rút khỏi JETP của Mỹ đã làm giảm tổng số tiền tài trợ cam kết cho Nam Phi từ 13,8 tỉ đô la xuống còn 12,8 tỉ đô la.
“Tất cả các đối tác quốc tế khác vẫn cam kết hỗ trợ chương trình JETP của Nam Phi”, Joanne Yawitch, người đứng đầu đơn vị này cho biết.
Các vấn đề liên quan đến JETP nảy sinh khi các nước trên thế giới tiếp tục xung đột về tài chính khí hậu. Tại hội nghị thượng định khí hậu COP29 ở Baku (Azerbaijan) hồi tháng 11 năm ngoái, các nước đang phát triển đã chỉ trích nặng nề các nước giàu vì không cung cấp nguồn tài chính hiệu quả để ứng phó với biến đổi khí hậu.
Tại hội nghị bộ trưởng tài chính của khối G20 được tổ chức tại Cape Town, Nam Phi vào tuần trước, các nước không đạt thỏa thuận chính thức nào về tài chính khí hậu. Các nguồn tin cho biết, sự phản đối của Mỹ là nguyên nhân khiến hội nghị không thể ra tuyên bố chung về tài chính khí hậu.
Theo Financial Times, Reuters
