Tôi là “cư dân điện tử” của… Estonia
Bùi Lê Thủy Anh
(TBKTSG) – Chúng ta liệu có thể tin rằng xã hội kỹ thuật số tiên tiến nhất thế giới lại thuộc về một nước thuộc Cộng hòa Xô Viết cũ ở ven biển Baltic: Estonia? Và trong khi nền kinh tế toàn cầu đang chao đảo vì dịch Covid-19, khái niệm “toàn cầu hóa” đang chông chênh giữa những đổi thay có lẽ còn chưa lường hết được sau đại dịch, thì Estonia vẫn đang “âm thầm” gia tăng dân số và “mở rộng” quốc gia.
 |
| Chỉ với 100 euro là bạn chính thức trở thành một “cư dân điện tử” của Estonia rồi. |
Trong những năm gần đây, Estonia đã trở thành điểm kinh doanh thương mại thu hút, đồng thời cũng là cầu nối cho các nhà đầu tư khắp nơi trên thế giới đến với Liên minh châu Âu. Chỉ với 100 euro, một tấm ảnh, dấu vân tay và vài tuần đợi kiểm tra danh tính, tôi đã được cấp một thẻ chứng minh thư, một khóa mật mã cùng mã PIN để truy cập vào hệ thống quốc gia của Estonia. Tôi bây giờ đã chính thức trở thành một “cư dân điện tử” của Estonia rồi!
Đó là chương trình kỹ thuật số có tên “E-Residency of Estonia” (Cư trú ảo hoặc Cư dân điện tử), do Chính phủ Estonia thiết lập vào ngày 1-12-2014. E-Residency dành cho công dân bất kỳ trên toàn thế giới với mong muốn thực hiện công việc kinh doanh thông qua việc thành lập công ty tại Estonia mà không bị phụ thuộc vào địa điểm cư trú. Chương trình này đồng thời tạo điều kiện cho các dịch vụ trực tuyến phát triển như làm giấy phép thành lập công ty, mở tài khoản ngân hàng, thanh toán trực tuyến, kê khai và thực hiện nghĩa vụ thuế, đem lại sự thuận tiện tối đa cho người dùng.
Giống như tôi, cư dân điện tử thường là những người “du mục kỹ thuật số”, những người làm việc ở nhiều địa điểm khác nhau. Họ không chỉ bao gồm những người làm việc tự do, những người làm việc độc lập và từ xa, mà cả những nhà đầu tư, CEO và thậm chí là các chính khách. Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinto là một trong những chính khách đầu tiên sở hữu thẻ cư dân điện tử; gần đây thì Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cũng đã gia nhập hàng ngũ E-Residency.
Thứ nhất, tạo sự chủ động về địa điểm. Người dùng có thể triển khai công việc kinh doanh từ bất kỳ nơi nào trên thế giới; có thể đi bất kỳ nơi đâu mà vẫn có thể điều hành công ty của họ. Đặc biệt, cư dân điện tử khi di cư ra nước ngoài vẫn duy trì hoạt động kinh doanh bình thường mà không cần phải tiến hành thêm thủ tục thành lập lại doanh nghiệp.
Thứ hai, thành lập doanh nghiệp trong Liên minh châu Âu. Cư dân điện tử có thể đăng ký thành lập công ty trực tuyến tại Liên minh châu Âu. Mọi thanh toán qua mạng đều được chấp nhận thông qua các nhà cung cấp như Paypal. Cư dân cũng không cần phải thuê một người địa phương nơi đặt trụ sở công ty làm giám đốc.
Thứ ba, phát triển và vận hành công ty từ xa. Người dùng có thể ký, xác thực, mã hóa và gửi mọi tài liệu kỹ thuật số. Thuế kinh doanh có thể được khai báo trực tuyến. Người dùng có quyền truy cập vào thị trường Liên minh châu Âu và tiếp cận nguồn vốn xuyên biên giới.
Thứ tư, là một phần của mạng lưới toàn cầu. E-Residency là một mạng lưới với người dùng trên hơn 165 quốc gia. Người dùng có thể kết nối với các nhà cung cấp dịch vụ ở bất kỳ thị trường nào và có thể dễ dàng tìm hiểu và khám phá những phương thức mới trong phát triển kinh doanh.
Vào thời điểm chương trình mới khởi động, người có nguyện vọng trở thành cư dân điện tử bắt buộc phải đến thủ đô Tallinn của Estonia để điền đơn đăng ký. Tuy nhiên, từ hè năm 2015, người dùng có thể đến đại sứ quán Estonia ở bất kỳ nơi đâu trên thế giới để đăng ký, đến nay thì có thể thực hiện việc đăng ký hoàn toàn trực tuyến.
Trước tiên, đương đơn cần chuẩn bị những tài liệu sau: bản sao giấy tờ nhân thân (như giấy phép cư trú, căn cước công dân, hộ chiếu), ảnh thẻ kích cỡ hộ chiếu (chất lượng ảnh tốt và không qua chỉnh sửa), một thư trình bày nguyện vọng đăng ký kèm theo thẻ ngân hàng (Visa hoặc Mastercard).
Tiếp theo, đương đơn sẽ nộp đơn đăng ký trực tiếp tại đại sứ quán Estonia hoặc thông qua trang web www.e-resident.gov.ee. Phí đăng ký hiện tại là 100 euro. Đương đơn sẽ nhận được e-mail xác nhận khi đã nộp đơn thành công. Tuy nhiên, có thể phát sinh khoản phí khác, phụ thuộc vào địa điểm nhận thẻ cư trú mà người nộp đơn đã chọn khi đăng ký. Người nộp đơn chọn địa điểm nhận thẻ là tại một văn phòng ở Estonia thì sẽ không phải trả thêm phụ phí. Còn nếu chọn địa điểm nhận thẻ là một văn phòng đại diện ở nước ngoài của Estonia, phí thu thêm sẽ là 20 euro. Người nộp đơn cũng có thể chọn lấy thẻ ở Seoul, Tokyo hoặc San Francisco với điều kiện họ phải trả phí dịch vụ là 30 euro cho nhà cung cấp dịch vụ khi đến lấy thẻ.
Bước cuối cùng là đến lấy thẻ cư trú và bộ dụng cụ hướng dẫn do Chính phủ Estonia cung cấp. Người nộp đơn sẽ phải mang theo giấy tờ nhân thân mà họ đã dùng để đăng ký, đồng thời lấy dấu vân tay tại địa điểm nhận thẻ.
Có một lưu ý: thẻ cư trú và bộ dụng cụ hướng dẫn sẽ phải được lấy trong vòng sáu tháng kể từ ngày phát hành. Khi lựa chọn lấy thẻ ở một quốc gia khác, người nộp đơn cần chú ý đảm bảo rằng họ được phép nhập cảnh hợp pháp vào quốc gia mà họ đã chọn để nhận thẻ.
Giả sử bạn muốn mở một doanh nghiệp tại Estonia, một khi bạn đã được cấp thẻ cư dân điện tử, bạn có thể đăng nhập vào cổng thông tin chính phủ của Estonia bằng mã thẻ và PIN từ bất kỳ nơi nào trên thế giới, và dùng mã thẻ và PIN để thành lập công ty, đăng ký tài khoản ngân hàng tại Estonia và bắt đầu giao dịch. Hiện tại, hệ thống thuế của Estonia cũng được liên kết trực tiếp với các ngân hàng tại Estonia, nên thủ tục khai thuế vốn rườm rà cũng trở thành đơn giản trong nháy mắt.
Trong một thế giới mà công nghệ đang phát triển vượt bậc, cho phép con người làm gần như bất kỳ điều gì trên môi trường mạng, việc gặp phải các rủi ro khi thực hiện giao dịch, gửi tài liệu và điều hành doanh nghiệp trực tuyến gần như là không thể tránh khỏi. Mối bận tâm chủ yếu xoay quanh FinTech – một công nghệ mới nhằm cải thiện và tự động hóa việc cung cấp và sử dụng các dịch vụ tài chính, đồng thời cũng là dịch vụ cốt lõi mà E-Residency cung cấp. Sự tiện lợi mà công nghệ mang lại trong việc thực hiện các giao dịch ngân hàng cũng mang đến những lỗ hổng và cơ hội cho tin tặc, tội phạm. Bên cạnh đó, nhiều người cũng bày tỏ sự lo ngại rằng bản chất của chương trình E-Residency sẽ thu hút tội phạm điều hành hoạt động kinh doanh ở Estonia mà không phải lo bị truy tố. Tuy nhiên, chưa có bất kỳ báo cáo nào về tội phạm hoặc hành động bất hợp pháp trong cộng đồng E-Residency kể từ khi thành lập.
Một quan tâm khác của người dùng có thể kể đến là lỗ hổng an ninh, điều đã đánh động cộng đồng sau khi Chính phủ Estonia đóng băng mọi thẻ ID kỹ thuật số trong chương trình vào năm 2017 do lỗi bảo mật lớn cho phép tội phạm ăn cắp danh tính. Tất cả các thẻ ID cũ đều đã bị đình chỉ cho đến khi cư dân cập nhật chứng chỉ bảo mật mới được ban hành vào tháng 3-2018. Tuy nhiên, điều này cũng chứng minh sự cảnh giác và phản xạ nhanh chóng của Chính phủ Estonia và các nhà cung cấp trong trường hợp lỗi an ninh và khẩn cấp, nhằm đảm bảo độ an toàn và tin cậy cho người sử dụng.
“Chương trình E-Residency là một dạng thử nghiệm, tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng chương trình đã thành công trong việc chứng minh rằng có một lượng nhu cầu lớn cho nền tảng này. Chương trình đồng thời cũng có thể mang lại giá trị vượt trội cho các cư dân điện tử cũng như lợi nhuận cho Estonia”, ông Ott Vater, Giám đốc điều hành của chương trình E-Residency, khẳng định trong một cuộc phỏng vấn với Forbes.
Ông cũng chia sẻ mục tiêu của đội ngũ xây dựng E-Residency là cải tiến chương trình lên một tầm cao mới và trở thành người tiên phong về mặt chuyển đổi kỹ thuật số. Ông cũng tuyên bố rằng nhóm sẽ tập trung vào chất lượng thay vì số lượng và đang nỗ lực để giúp người dùng có trải nghiệm “mượt mà” nhất có thể, đồng thời cung cấp các tùy chọn mạng tốt hơn và nhiều công cụ hơn để phát triển giá trị doanh nghiệp của họ.
Việt Nam cũng đang chứng kiến sự chuyển động tích cực và hối hả ở mọi lĩnh vực để bắt nhịp các xu thế phát triển từ cuộc cách mạng 4.0, trên cơ sở các chiến lược quốc gia về phát triển môi trường khởi nghiệp sáng tạo, và chuyển đổi kinh tế số. Chương trình Cư dân điện tử của Estonia cũng nên được các nhà làm chính sách và luật của Việt Nam tham khảo để có những sáng kiến và giải pháp tương tự cho các đô thị lớn, tạo nên các đột phá trong ứng dụng công nghệ, kỹ thuật vào phát triển kinh tế và thu hút đầu tư.
Tấm thẻ cư dân điện tử của tôi không phải là hộ chiếu, cũng không là thị thực du lịch, và khác xa với quyền công dân. Dù vậy, nó mang lại cho thế hệ Z chúng tôi tư duy mới mẻ, thú vị, và mở ra nhiều cánh cửa cơ hội. Ngay lúc này đây, khi hầu hết chúng ta đều đang trong giai đoạn giữ khoảng cách vật lý trong tiếp xúc, khi các các chuyến bay nối liền quốc gia với quốc gia đã không thể cất cánh, thì tôi vẫn có thể ngồi nhà và thực hiện mọi việc cần thiết cho doanh nghiệp khởi nghiệp của tôi tại Estonia. Kể cũng đáng suy nghĩ, khi một số quốc gia đang nỗ lực hạn chế nhập cư, xây tường rào biên giới, thì Estonia đã thành công trong việc xây dựng cầu nối giữa các biên giới. Và thế giới cần nhiều hơn những cầu nối như thế, để kết nối con người với con người, quốc gia với quốc gia và hiện tại với tương lai.
