(KTSG Online) - Xe điện đang được xem là xu hướng và các hãng ô tô trên thế giới đang chạy đua phát triển phương tiện này thay cho xe sử dụng động cơ đốt trong. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng chung phát triển dòng xe thân thiện môi trường này.
Bên cạnh việc dựa vào các doanh nghiệp nội địa, ngành công nghiệp ô tô vẫn cần nguồn đầu tư tài chính lẫn công nghệ từ các "người khổng lồ" thế giới. Và trên hành trình xanh hóa ngành công nghiệp ô tô, Việt Nam đang đối mặt với sức ép cạnh tranh quyết liệt đến từ các nền kinh tế trong cùng khu vực Đông Nam Á (ASEAN) như Thái Lan, Indonesia... Đã có nhiều phân tích, đánh giá về hệ thống chính sách của một số nền kinh tế, qua đó cho thấy các chính sách ưu đãi xe điện hiện nay ở Việt Nam vẫn chưa đủ hấp dẫn.
- Tesla tiến gần đến thỏa thuận xây dựng nhà máy xe điện ở Indonesia
- Bộ Công Thương đề nghị sớm ban hành quy chuẩn về trạm sạc xe điện
Tín hiệu từ các doanh nghiệp nội địa
Thương hiệu ô tô thuần Việt VinFast vào những ngày cuối năm 2022 đã xuất khẩu lô ô tô điện đầu tiên sang thị trường Mỹ, đánh dấu bước tiến mới của ngành công nghiệp ô tô Việt Nam. Lô xe VinFast VF 8 đầu tiên xuất cảng có 999 chiếc dành cho thị trường Mỹ và được chuyên chở bằng tàu thuê riêng Silver Queen của Panama. Đây là lô xe đầu tiên xuất khẩu ra thị trường quốc tế trong số 65.000 xe điện VinFast VF 8 và VF 9 được đặt hàng trên toàn cầu.
Sau Mỹ, VinFast sẽ xuất khẩu các lô xe VF 8 tiếp theo tới thị trường Canada và châu Âu để kịp bàn giao cho khách hàng vào năm 2023. Về mẫu VF 9, VinFast đã lên kế hoạch bàn giao cho thị trường Việt Nam và quốc tế trong quí 1 này.
Ông Nguyễn Việt Quang, Phó Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Tập đoàn Vingroup, cho biết bên cạnh nhóm khách hàng cá nhân, VinFast cũng nhận được sự quan tâm của nhóm khách hàng doanh nghiệp. Công ty đã nhận được đơn hàng 2.500 xe từ công ty cho thuê xe lớn nhất Mỹ là Autonomy ngay trong triển lãm Los Angeles Auto Show 2022 diễn ra trong tháng 11 tại Mỹ.
Trong khi đó, Tập đoàn Hyundai đã tiết lộ kế hoạch lắp ráp mẫu xe thuần điện tại Việt Nam từ giữa năm nay khi liên doanh của TC Group và Hyundai khánh thành nhà máy sản xuất thứ 2 ở Ninh Bình vào tháng 11 năm ngoái. Nhà máy này vừa được khánh thành với công suất thiết kế 100.000 xe/năm, giúp nâng cao năng lực sản xuất của hãng tại Việt Nam lên 180.000 xe/năm.
Trước khi lắp ráp xe điện, nhà máy lắp ráp thứ 2 của liên doanh này sẽ sản xuất bản hybrid của mẫu SUV Hyundai Santa Fe. Điều này cho thấy năng lực lắp ráp của nhà máy mới ở Việt Nam khi được đầu tư nhiều công nghệ hiện đại với các dây chuyền ở xưởng hàn, xưởng sơn được tối đa hoá robot và tự động hoá.
Toàn bộ hệ dữ liệu về sản xuất, kiểm soát chất lượng được quản lí bằng thời gian thực, kết nối với hệ thống kiểm soát chất lượng của Hyundai toàn cầu. Điều này khiến lãnh đạo tập tự tin với kế hoạch lắp ráp mẫu xe điện đầu tiên của hãng ở Việt Nam. Nhà máy Hyundai Thành Công số 2 (HTMV2) sẽ là nơi sản xuất các mẫu xe thân thiện môi trường, sớm nhất là một mẫu xe điện trong 2023.
Theo Chủ tịch TC Group ông Nguyễn Anh Tuấn, nhà máy này đầu tư nhiều công nghệ hiện đại và hướng đến mô hình nhà máy thông minh. Đây được xem là bước tiến mới trong việc nâng cao năng lực sản xuất và cung ứng các dòng xe Hyundai, đồng thời hiện thực hóa chiến lược phát triển chung của hai tập đoàn cũng như đóng góp nhiều hơn nữa cho sự phát triển của ngành công nghiệp ô tô Việt Nam.
Còn Tập đoàn Geleximco vào tháng 9-2022 đã ký thỏa thuận thuê 50 ha đất, hạ tầng tại Khu công nghiệp Tiền Hải, tỉnh Thái Bình của Tổng công ty Viglacera để đầu tư, xây dựng nhà máy sản xuất, lắp ráp ô tô. Theo kế hoạch của doanh nghiệp này, dự án nhà máy ô tô Geleximco có vốn 800 triệu đô la Mỹ sẽ hướng đến sản xuất dòng ô tô sử dụng nhiên liệu thân thiện trong tương lai là xe điện, xe pin nhiên liệu.
Với dự án chưa rõ Geleximco sẽ phát triển dự án theo phương thức nào nhưng giới quan sát kỳ vọng doanh nghiệp này sẽ hợp tác với một nhà sản xuất ô tô lớn khác cùng thực hiện bởi lẽ Geleximco gần như "ngoại đạo" về sản xuất ô tô.
Trong khi đó, tại thị trường trong nước dù quy tụ hầu hết các thương hiệu ô tô trên thế giới nhưng chiến lược phát triển xe điện của các hãng xe này ở Việt Nam chưa rõ ràng.
Một số liên doanh đã bắt đầu giới thiệu các mẫu xe xanh đến người dùng trong nước nhưng còn “bỏ ngỏ” kế hoạch lắp ráp sản xuất xe điện ở Việt Nam.
Đơn cử như Mercedes-Benz Việt Nam (MBV) vào cuối năm vừa qua đã có một chặng hành trình thực nghiệm lái thử dòng xe điện hạng sang EQS 450+ trong điều kiện vận hành thực tế tại Việt Nam. Đây là mẫu xe điện đầu tiên của Mercedes-Benz được phân phối tại Việt Nam nhưng cũng là mẫu xe được nhập khẩu nguyên chiếc.
Các nhà nhập khẩu xe nguyên chiếc Audi hay Porsche,... cũng đã mang xe điện đến Việt Nam phân phối nhưng khó có thể mơ việc họ sẽ lắp ráp ở Việt Nam vì những thương hiệu này chỉ nhập xe nguyên chiếc về bán.
Những cuộc đụng độ trên hành trình thu hút vốn ngoại
Bên cạnh các doanh nghiệp nội địa thì việc đầu tư sản xuất và lắp ráp ô tô điện của các nhà sản xuất ô tô thế giới sẽ giúp Việt Nam phát triển phương tiện vận tải này nhanh hơn. Tuy nhiên việc thu hút các hãng sản xuất ô tô vào thị trường gần 100 triệu dân được cho là gặp nhiều thách thức khi phải cạnh tranh gay gắt với các nước trong khu vực như Thái Lan và Indonesia.
Chuyên gia ô tô Nguyễn Minh Đồng nhận định Việt Nam đang nỗ lực bằng việc xây dựng chính sách ưu đãi cho người sử dụng lẫn nhà sản xuất xe điện để có thể phát triển ô tô xanh nhưng chính phủ ở các nước khác trong khu vực cũng nỗ lực không kém bằng những chính sách hấp dẫn trong khi nền tảng phát triển ô tô của họ hiện nay được đánh giá thuận lợi hoặc tốt hơn Việt Nam.
Cụ thế Thái Lan được mệnh danh là "Detroit về sản xuất ô tô của Đông Nam Á” đang nỗ lực thực hiện các giải pháp để đưa nước này trở thành cơ sở sản xuất xe điện hàng đầu tại khu vực. Ủy ban Đầu tư Thái Lan cho biết thời gian qua nước này đã triển khai nhiều biện pháp hỗ trợ các công ty sản xuất xe điện và khuyến khích người dân sử dụng xe điện.
Theo đó, Thái Lan đang đẩy mạnh phát triển năng lượng tái tạo, nền kinh tế xanh và ngành công nghiệp xe điện theo chính sách 30@30 với mục tiêu đến năm 2030, xe điện chiếm 30% tổng số phương tiện ở nước này.
Chính phủ nước này hồi tháng 2-2022 đã thông qua gói các biện pháp ưu đãi nhằm đẩy mạnh việc sản xuất và sử dụng xe điện ở nước này, trong đó bao gồm các chương trình giảm thuế cùng các khoản trợ cấp trong vòng ba năm.
Trong vòng hai năm đầu tiên, các biện pháp được triển khai sẽ tập trung vào việc khuyến khích người tiêu dùng Thái Lan sử dụng rộng rãi xe điện bằng cách giảm thuế vào trợ giá cho các mẫu xe điện nhập khẩu và sản xuất trong nước. Trong năm cuối cùng, Chính phủ Thái Lan sẽ tập trung chủ yếu vào việc thúc đẩy sản xuất xe điện trong nước và hủy bỏ một số lợi ích đối với xe điện nhập khẩu.
Theo chương trình ưu đãi được thông qua, Thái Lan sẽ cắt giảm thuế tiêu thụ đặc biệt và thuế nhập khẩu đối với xe điện cũng như trợ giá từ 70.000 bạt (hơn 2.000 đô la Mỹ) tới 150.000 bạt (gần 5.000 đô la) tùy theo loại và mẫu xe điện. Thái Lan cũng sẽ cắt giảm đáng kể thuế nhập khẩu đối với các bộ phận điện tử quan trọng để sản xuất xe điện như pin, động cơ kéo, máy nén, hệ thống quản lý pin, bộ điều khiển lái hay hộp số.
Một năm trước đó, Thái Lan cũng thông qua khoản tài chính trị giá 3 tỉ bạt từ ngân sách trung ương trong năm tài khóa 2022 để dành cho chương trình trợ giá. Ngoài ra, khoảng 40 tỉ bạt cũng sẽ được dành cho việc thúc đẩy việc sử dụng xe điện ở nước này trong khoảng thời gian từ năm 2023-2025.
Những động thái này của Thái Lan được cho là đang nỗ lực để duy trì vị thế là trung tâm sản xuất ô tô lớn nhất ở khu vực Đông Nam Á. Ủy ban Đầu tư Thái Lan hồi cuối tháng 11-2022 rằng hiện ngày càng có nhiều nhà đầu tư nước ngoài quan tâm tới khả năng đầu tư sản xuất xe điện tại Thái Lan nhờ các biện pháp thu hút đầu tư, khuyến khích sử dụng xe điện, sự gia tăng nhu cầu trong nước.
Tuy nhiên, đáng chú ý hơn là Indonesia với lợi thế có nguồn tài nguyên niken phong phú, nguyên liệu quan trọng để sản xuất loại phương tiện vận hành này, đang nỗ lực chuyển mình trở thành trung tâm xe điện mới trong khu vực.
Từng là quốc gia xuất khẩu niken hàng đầu, Indonesia đã ban hành lệnh cấm xuất khẩu kim loại này để đảm bảo đủ nguyên liệu cho các đơn vị đầu tư sản xuất pin ô tô. Hiện, Indonesia vẫn đang khá tích cực trong nỗ lực thu hút các khoản đầu tư vào mảng sản xuất pin và ô tô điện trong nước, nhằm tận dụng nguồn tài nguyên niken phong phú của mình.
Và trên thực tế, một số hãng xe điện lớn thế giới cũng đang trong quá trình đến với đất nước đông dân nhất khu vực này. Trang tin Reuters và hãng tin Bloomberg gần đây cũng đưa tin Indonesia đang hoàn tất các thỏa thuận với hãng xe điện Tesla của tỉ phú Elon Musk để đầu tư cơ sở sản xuất ô tô điện ngay tại quốc gia vạn đảo.
Kế hoạch xây dựng nhà máy lắp ráp xe điện ở Indonesia của tỉ phú Elon Musk, Giám đốc điều hành Tesla, một phần cũng là nhằm tận dụng nguồn cung dồi dào của nickel, vật liệu pin quan trọng ở quốc gia này. Hãng tin Bloomberg dẫn các nguồn tin rằng, nhà máy của Tesla ở Indonesia sẽ sản xuất tới 1 triệu xe điện mỗi năm, phù hợp với tham vọng của Tesla là tất cả các nhà máy của hãng trên toàn cầu sẽ đạt được công suất đó. Tỉ phú Musk và đại diện của Tesla chưa đưa ra bất cứ bình luận nào.
Bên cạnh Tesla, Reuters cho biết Indonesia đang hoàn tất các thỏa thuận với nhà sản xuất ôtô BYD đến từ Trung Quốc để đầu tư cho các cơ sở sản xuất ô tô điện ngay tại quốc gia đông dân nhất Đông Nam Á. "Toàn bộ nhà sản xuất ô tô điện lớn nhất thế giới sẽ chọn đầu tư vào Indonesia. Đầu tiên là BYD và Tesla và tiếp theo là Hyundai cùng nhiều tên tuổi khác. Họ đều đang trong quá trình hoàn tất các thỏa thuận với chính quyền Indonesia”, hãng tin Reuters dẫn lời của Bộ trưởng Luhut Pandjaitan tiết lộ trong một cuộc họp.
Hồi tháng 3-2022, Hyundai đã khai trương một nhà máy tại Indonesia để sản xuất những mẫu ô tô điện nội địa đầu tiên cho quốc gia này. SGMW Motor Indonesia, một phần trong liên doanh giữa SAIC Motor với General Motors và Wuling Motors, cũng xây dựng các cơ sở lắp ráp ngay trên lãnh thổ Indonesia.
Cuối năm ngoái, nguồn tin từ Bloomberg tiết lộ chính phủ Indonesia dự định trợ cấp 80 triệu rupiah (tương đương gần 5.300 đô la Mỹ) cho mỗi lần người dân mua ô tô thuần điện được lắp ráp, sản xuất trong nước. Bên cạnh đó, khoản trợ cấp đối với mỗi ô tô hybrid là 40 triệu rupiah...
Theo chuyên gia Nguyễn Minh Đồng, Indonesia và Thái Lan đều có chính sách ưu đãi cho người sử dụng và nhà sản xuất dòng xe điện. Trên thực tế, nền tảng hoạt động cho sản xuất ô tô của họ cũng vượt trội Việt Nam. "Việc nhập khẩu ô tô nguyên chiếc từ hai nước này của Việt Nam tăng cao qua mỗi năm đã chứng minh ngành công nghiệp hỗ trợ ô tô của hai quốc gia này vượt nền kinh tế gần 100 triệu dân trong nước", ông Đồng nhận định.
Đáng chú ý, Indonesia với thị trường có dân số lớn còn có lợi thế quý giá là nguồn tài nguyên niken phong phú, nguyên liệu quan trọng để sản xuất xe điện sẽ thu hút được các nhà sản xuất xe điện thế giới đến đầu tư, ông Đồng phân tích.
Trong khi đó, ở Việt Nam hiện tại chính sách khuyến khích phát triển xe điện tại Việt Nam hầu như chưa có. Giá xe điện hiện vẫn ở ngưỡng cao so với xe xăng, dầu.
Xe điện đến nay mới chỉ nhận được ưu đãi về thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt, ở mức 15%, thấp hơn so với xe chạy xăng, dầu thông thường (35-50%).
Mặt khác, Việt Nam hiện áp dụng các chính sách cho xe điện như: Giảm thuế tiêu thụ đặc biệt xuống còn 3% đến hết ngày 28-2-2027, miễn lệ phí trước bạ đến ngày cuối tháng 2-2025 và tiếp tục giảm 50% trong vòng 2 năm tiếp theo.
So với xe xăng, Việt Nam đã có một số chính sách ưu đãi tích cực cho xe điện. Tuy nhiên, theo ông Đồng, so với các chính sách hỗ trợ xe điện tại các quốc gia khác như Trung Quốc, Thái Lan, Mỹ, Châu Âu… thì các chính sách ưu đãi của Việt Nam vẫn chưa thực sự nổi bật.
Trên thực tế thu nhập trung bình của người dân còn thấp, nếu giá của xe điện vẫn cao hơn so với dòng xe tương tự chạy xăng, mức thuế suất tiêu thụ đặc biệt hoặc giảm phí là chưa đủ để đưa giá loại xe này về ngưỡng dễ chịu hơn để thu hút người tiêu dùng.
Hơn nữa, để tiến tới phổ cập loại phương tiện này, thị trường xe điện Việt Nam cần thêm nhiều chính sách cho cả người mua lẫn nhà sản xuất, bên cạnh các ưu đãi về thuế, phí.
Chính vì thế, sự hỗ trợ về chính sách của Chính phủ cho phát triển xe điện là rất cần thiết. Các hỗ trợ, ưu đãi về thuế, phí sẽ giúp kích cầu và ngoài ra cũng cần có chính sách hỗ trợ phát triển trạm sạc nhanh, trạm sạc tại các khu chung cư.
"Để ô tô điện có thể bán, lưu hành và sử dụng rộng rãi thì cần phải xây dựng hạ tầng đồng bộ tại nhiều địa phương", ông Đồng nói, và cho rằng: "Muốn khuyến khích doanh nghiệp xây dựng trạm sạc, Chính phủ cần có nhiều chính sách hỗ trợ cụ thể hơn".
Các chuyên gia dự đoán, thị trường ô tô điện Việt Nam sẽ phát triển mạnh mẽ hơn nếu có các chính sách khuyến khích phù hợp.
Ô tô điện chiếm 10% doanh số toàn cầu năm 2022
Theo trang tin The Wall Street Journal, ô tô điện đã có một năm 2022 với nhiều điểm tích cực khi ghi nhận tổng cộng 7,8 triệu xe được bán ra trên phạm vi toàn cầu. Lần đầu tiên trong lịch sử ngành công nghiệp ô tô, nhóm phương tiện giao thông thuần điện đã chiếm khoảng 10% doanh số xe mới toàn thế giới.
Theo trang tin này, với lượng xe bán ra như đề cập ở trên, doanh số ô tô điện đã đạt mức tăng trưởng 68% trên phạm vi toàn cầu trong năm vừa qua.
