(KTSG Online) – Áp lực xả hàng khi nguồn cung tăng mạnh khiến giá lúa gạo khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) chao đảo. Để ngăn giá lúa gạo đi xuống, doanh nghiệp, hiệp hội đề nghị áp giá sàn xuất khẩu và tăng bơm vốn để kéo dài thời gian dự trữ.
Vụ đông xuân 2024-2025, cả nước có khoảng 2,944 triệu héc ta diện tích sản xuất lúa được gieo sạ, năng suất dự kiến đạt gần 6,9 tấn/héc ta, sản lượng cung cấp ra thị trường khoảng 20,3 triệu tấn lúa.
Trong đó, riêng vùng ĐBSCL gieo sạ trên 1,5 triệu héc ta, sản lượng đạt khoảng 10,3 triệu tấn. Điều này cho thấy, áp lực tiêu thụ lúa gạo ở ĐBSCL là rất lớn, nhất là khi khu vực này đang vào kỳ thu hoạch rộ, trong khi nhu cầu tiêu thụ sụt giảm.
Áp lực xả hàng kéo giá lúa gạo đi xuống
Trao đổi với KTSG Online, ông Nguyễn Thanh Bình, một thương lái mua lúa ở khu vực An Giang và Kiên Giang, xác nhận các địa phương khu vực ĐBSCL đang vào thời kỳ thu hoạch rộ vụ lúa đông xuân 2024-2025, nguồn cung tăng cao, trong khi nhu cầu mua vào của các nhà kho yếu khiến giá giảm. “Hiện thương lái vào đồng mua rất ít, tiêu thụ khá chậm”, ông dẫn chứng.
Theo đó, lúa IR 50404 hiện có giá chỉ còn 5.400-5.500 đồng/kg; OM 5451 có giá 5.600-5.800 đồng/kg, trong khi Đài Thơm 8 được thương lái thu mua chỉ còn 6.200-6.300 đồng/kg (lúa tươi), giảm khoảng 2.200-2.700 đồng/kg so với mức giá bình quân của năm 2024.
Tại hội nghị bàn giải pháp tiêu thụ lúa gạo vùng ĐBSCL diễn ra hôm 4-3, ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty cổ phần tập đoàn Intimex Group, Phó Chủ tịch Hiệp hội lương thực Việt Nam (VFA) cho biết, hai tháng đầu năm nay, Việt Nam xuất khẩu khoảng 1,15 triệu tấn gạo các loại, trị giá đạt 642 triệu đô la Mỹ.
Theo ông, giá xuất khẩu gạo bình quân hai tháng đầu năm chỉ còn khoảng 558 đô la Mỹ/tấn (giá FOB). “Đến cuối tháng 2, đầu tháng 3, giá gạo thơm trắng xuất đi Philippines, có doanh nghiệp bán với giá chỉ còn 450 đô la Mỹ/tấn, giảm so với đầu năm 2025 là 100 đô la Mỹ/tấn, 170 đô/tấn so với bình quân năm 2024 và giảm 120 đô la Mỹ/tấn so với năm 2023”, ông dẫn chứng.
Ông Ngô Hồng Phong, Cục trưởng Cục chất lượng, chế biến và phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), đưa ra con số thống kê giá xuất khẩu bình quân hai tháng đầu năm còn thấp hơn, đạt khoảng 553,6 đô la Mỹ/tấn, giảm 18,3% so với cùng kỳ năm ngoái.
Ông Trương Mạnh Linh, Giám đốc điều hành ngành gạo, Công ty cổ phần Tập đoàn Tân Long cho biết, từ đầu vụ đông xuân 2024-2025 đến nay, đơn vị này đã thu mua khoảng 200.000 tấn lúa từ nông dân để chế biến tồn trữ và xuất khẩu. “Chủ trương của chúng tôi là vẫn đang tiếp tục thu mua từ hợp tác xã, nông dân để đảm bảo nguồn sản xuất kinh doanh thời gian tới”, ông cho biết.
Tuy nhiên, việc thu mua như nêu trên vẫn không thể giải quyết được vấn đề giá lúa gạo sụt giảm như thực tế đang diễn ra. “Rất khó để 1-2 doanh nghiệp có thể chống đỡ được nguồn lúa đổ về cùng lúc như vậy”, ông Linh nói.
Dù có sự chênh lệch số liệu thống kê giữa các đơn vị như nêu ở trên, nhưng giá lúa gạo Việt Nam giảm mạnh và tiêu thụ rất khó khăn là một thực tế đang diễn ra, nhất là ở khu vực ĐBSCL - nơi áp lục nguồn cung ra thị trường rất lớn.
Theo ông Nam, giá gạo Ấn Độ và các nước xuất khẩu khác giảm mạnh, trong khi Chính phủ Philippines - thị trường nhập khẩu chiếm khoảng 45% lượng gạo bán ra trong năm 2024 của Việt Nam - tăng cường kiểm tra doanh nghiệp nhập khẩu ở quốc gia này, gây khó cho xuất khẩu gạo của Việt Nam.
Ngoài ra, ông Nam lý giải, các doanh nghiệp xuất khẩu gạo trong nước đang cần hợp đồng nên đẩy mạnh bán ra trong hai tháng đầu năm cũng như trong tháng 3-2025, khiến giá giảm rất mạnh cả trong nước lẫn xuất khẩu. “So với bình quân năm 2024, giá giảm khoảng 30%", ông dẫn chứng và cho rằng, điều này khiến lợi nhuận của nông dân không còn đáng kể nên chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến sản xuất của vụ hè thu tới.
Áp giá sàn, tăng “bơm” tiền trữ lúa
Để giải quyết tình trạng giá lúa gạo sụt giảm mạnh như hiện nay, ông Nam của VFA đề nghị Bộ Công Thương kích hoạt ngay giá sàn xuất khẩu theo quy định về điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo. “Mức VFA chúng tôi đề nghị là 500 đô la Mỹ/tấn, giá FOB”, ông nhấn mạnh.
Ngoài ra, ông Nam đề nghị Ngân hàng Nhà nước xem xét lại vấn đề cho các doanh nghiệp ngành gạo vay vốn, trong đó, cần tăng hạn mức cũng như kéo dài thời gian cho vay để doanh nghiệp xuất khẩu có điều kiện dự trữ, tức tránh áp lực phải xả kho bán ồ ạt giá thấp như hiện nay.
“Về lãi suất, do hiệu quả xuất khẩu rất thấp nên chúng tôi mong muốn xem xét ưu tiên cho lãi vay xuất khẩu gạo ở mức thấp nhất có thể”, ông Nam kiến nghị.
Vị phó chủ tịch VFA cũng đề xuất kiểm soát nhập khẩu lúa gạo, nhất là từ Campuchia, bởi hai tháng đầu năm 2025 đã có khoảng 1,269 triệu tấn lúa gạo các loại nhập vào Việt Nam, trong đó có 1,142 triệu tấn lúa từ Campuchia. Doanh nghiệp muốn Chính phủ xem xét vấn đề lúa nhập khẩu từ Campuchia vì chỉ 2 tháng qua đã có hơn 1 triệu tấn lúa nhập vào. Diễn biến này kéo dài sẽ ảnh hưởng rất lớn đến giá bán.
Liên quan vấn đề nhập khẩu lúa gạo, ông Đỗ Đức Duy, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho biết sẽ phối hợp cùng các đơn vị liên quan để có biện pháp giải quyết, bởi kiểm soát nhập khẩu cũng chính giải pháp để tăng tiêu thụ nguồn lúa gạo trong nước.
Trong khi đó, ông Linh của Tân Long thì cho rằng, việc vận hành theo phương thức mùa vào rồi bán ra, đơn vị này có thể tạm đảm bảo được nguồn vốn hoạt động sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, để có thể thu mua trạm trữ lượng lớn, đòi hỏi có nguồn vốn lưu động rất lớn nên cần có chính sách về điều kiện để tiếp cận được nguồn vốn ưu đãi.
Tuy nhiên, ông Phạm Thái Bình, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần nông nghiệp công nghệ cao Trung An cho rằng, ngành hàng lúa gạo không thể cứ đi giải quyết tình thế, mà cần có sự phát triển bền vững.
Muốn vậy, sản xuất- tiêu thụ phải gắn chặt với nhau, sản xuất không gắn chặt với tiêu thụ nên mới xảy ra tình trạng giá lúa lúc lên lúc xuống, không ổn định. Do đó, đề án 1 triệu héc ta lúa chất lượng cao là giải pháp tốt nhất để chấm dứt tình trạng như hiện nay. 5 đối tượng thực hiện đề án, gồm Bộ Nông nghiệp và Môi trường, ngân hàng, chính quyền địa phương, doanh nghiệp và hợp tác xã đã vào cuộc, trong đó, ngân hàng cam kết không thiếu vốn cho triển khai đề án.
“Tham gia đề án, rõ ràng sản xuất và tiêu thụ đã gặp nhau, tức tránh được chuyện phải bán đổ, bán tháo như hiện nay”, ông Bình nhấn mạnh và tái khẳng định, cần giải quyết vấn một cách căn cơ, chứ không thể đi xử lý tình huống mãi…
Biến động cung cầu thị trường lúa gạo, theo quy luật, diễn biến không có gì quá bất thường. Nên cân nhắc các giải pháp hiệu quả hơn về mặt dài hạn, như tập trung vào đổi mới cơ cấu sản xuất, gia tăng chất lượng lúa gạo, giá trị sản phẩm, không chạy đua sản lượng… Tránh áp đặt những giải pháp phi thị trường, gây ảnh hưởng bất lợi về chính sách thương mại trong và ngoài nước.