(KTSG Online)- Tại các dự án giao thông đường bộ đầu tư theo hình thức xây dựng- kinh doanh- chuyển giao (BOT) có nhiều bất cập, sau 4 năm rà soát, Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) đưa ra nhiều kiến nghị lên Chính phủ, trong đó đề xuất cho tăng phí một số dự án để đảm bảo hiệu quả cho nhà đầu tư.
Bất cập trạm thu phí BOT
Tại Báo cáo một số nhóm vấn đề chất vấn tại kỳ họp thứ ba, Quốc hội khóa XV đang diễn ra, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể đề cập lại những bất cập tại các trạm thu phí BOT trên toàn quốc.
Theo rà soát toàn bộ 70 dự án BOT cho thấy có 21 trạm thu phí có bất cập được phân thành bốn nhóm theo tính chất dự án BOT/trạm thu phí. Nhóm 1 gồm ba trạm thu phí nằm ngoài phạm vi dự án: trạm Bắc Thăng Long - Nội Bài (Hà Nội), trạm Bỉm Sơn (trên quốc lộ 1, tỉnh Thanh Hóa) và trạm Cầu Rác (trên Quốc lộ 1, tỉnh Hà Tĩnh).
Nhóm 2 gồm bảy trạm thu phí đặt trên tuyến đường hiện hữu, thu phí hoàn vốn hai hợp phần (cải tạo nâng cấp đường hiện hữu và xây dựng tuyến tránh): trạm Nam Cầu Giẽ (quốc lộ 1, tỉnh Hà Nam), trạm Tân Đệ (quốc lộ 10, tỉnh Thái Bình), trạm Bến Thủy (quốc lộ 1, tỉnh Nghệ An), trạm Quán Hàu (quốc lộ 1, tỉnh Quảng Bình), trạm Trảng Bom (quốc lộ 1, tỉnh Đồng Nai), trạm Cai Lậy (quốc lộ 1, tỉnh Tiền Giang) và trạm thành phố Sóc Trăng (quốc lộ 1, tỉnh Sóc Trăng).
Nhóm 3 gồm sáu trạm, thu phí trên cả tuyến quốc lộ và đường cao tốc song hành
Nhóm 4 gồm năm trạm thu phí có tính đặc thù: hoàn vốn dự án xây dựng các hầm đường bộ Đèo Cả, Cù Mông và Hải Vân (trạm trên tuyến La Sơn - Tuý Loan, tỉnh Thừa Thiên Huế và trạm đặt tại đường dẫn phía Nam hầm Hải Vân), trạm Km1747 trên đường Hồ Chí Minh, tỉnh Đắk Lắk…
Sau khi đánh giá bất cập, Bộ GTVT đã phối hợp với các địa phương, nhà đầu tư xử lý vướng mắc như di dời trạm thu phí về vị trí phù hợp; di dời trạm về tuyến tránh; bổ sung trạm thu phí trên tuyến tránh để tách riêng phần hoàn vốn cho đường hiện hữu và cho tuyến tránh; gộp trạm có khoảng cách quá gần nhau; thực hiện miễn giảm phí cho các phương tiện của người dân khu vực lân cận trạm…
Như vậy, đến nay đã có 16/21 trạm xử lý được bất cập đảm bảo thu phí hoàn vốn cơ bản ổn định; trạm Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang đã bổ sung trạm thu phí trên tuyến tránh tách riêng phần hoàn vốn cho dự án đường hiện hữu và tuyến tránh, chuẩn bị đưa vào vận hành thu phí trở lại nhưng có thể còn tiềm ẩn rủi ro.
Còn lại 4 trạm, do tính chất đặc thù nên giải pháp xử lý bất cập liên quan đến một số nội dung chưa được pháp luật quy định cụ thể nên vượt thẩm quyền xử lý của Bộ GTVT gồm trạm Bỉm Sơn trên quốc lộ 1 (Thanh Hóa), trạm Bờ Đậu trên quốc lộ 3 (Thái Nguyên), trạm La Sơn - Túy Loan trên cao tốc Bắc - Nam đoạn La Sơn - Túy Loan (Thừa Thiên- Huế), trạm T2 trên quốc lộ 91 (Cần Thơ).
Tăng phí BOT theo hợp đồng để đảm bảo doanh thu
Bộ GTVT cho rằng các số liệu dự báo về nhu cầu vận tải chỉ đảm bảo ở mức độ chính xác nhất định, nên khi Nhà nước điều chỉnh chính sách pháp luật sẽ tác động rất lớn đến doanh thu và hiệu quả tài chính của các dự án BOT. Trong khi toàn bộ các dự án BOT giao thông chưa được áp dụng cơ chế chia sẻ rủi ro nên thường rất khó khăn, thậm chí dẫn đến phá sản doanh nghiệp và gây nợ xấu lên các tổ chức tín dụng khi dự án BOT bị sụt giảm doanh thu.
Theo kết quả rà soát, trong tổng số 70 dự án, đến nay có 54 dự án đang tổ chức thu phí hoàn vốn, các dự án còn lại chưa được thu phí hoặc đang dừng thu phí để quyết toán và thanh lý hợp đồng. Trong tổng số 54 dự án đang thu phí, 41 dự án có số thu thấp hơn so với số thu dự kiến tại hợp đồng dự án; trong đó 19 dự án có mức thu đạt dưới 70%, cá biệt có 3 dự án có doanh thu chỉ đạt dưới 30% so với phương án tài chính, gây phá vỡ phương án tài chính. Đó là ba dự án: xây dựng cầu Thái Hà nối hai tỉnh Thái Bình và Hà Nam, dự án BOT nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh đoạn Km1738+148 - Km1763+610 tỉnh Đắk Lắk và dự án xây dựng cầu đường sắt Bình Lợi.
Một trong số nguyên nhân chủ yếu là chưa tăng phí theo lộ trình trong hợp đồng BOT. Theo hợp đồng BOT các dự án dự kiến sau ba năm sẽ xem xét điều chỉnh tăng phí một lần; tuy nhiên trong khoảng 7 năm gần đây doanh nghiệp chưa được tăng phí theo lộ trình và một số nguyên nhân khác.
Bộ GTVT đã đề xuất các cơ chế gỡ vướng về doanh thu. Theo đó tăng phí BOT theo hợp đồng. Bộ GTVT đang chỉ đạo các cơ quan rà soát, đánh giá cụ thể điều kiện của từng dự án BOT và đề xuất lộ trình tăng phí phù hợp, vừa tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp BOT nhưng không gây tác động nhiều đến chi phí vận chuyển hàng hóa và chính sách điều tiết nền kinh tế. Trên cơ sở đó, Bộ GTVT sẽ quyết định theo thẩm quyền và sớm triển khai thực hiện. Bộ cũng đề nghị cấp có thẩm quyền cho phép các tổ chức tín dụng được tái cơ cấu khoản nợ, khoanh nhóm nợ đối với một số khoản vay tín dụng đầu tư BOT có nguy cơ phát sinh nợ xấu do sụt giảm doanh thu.
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể đề nghị các địa phương khi xem xét đầu tư các dự án hạ tầng giao thông phục vụ phát triển kinh tế - xã hội cần đánh giá kỹ tác động đến các dự án BOT trong khu vực và có giải pháp phù hợp, hạn chế việc phân lưu làm sụt giảm doanh thu các dự án BOT.
Riêng các dự án BOT phương án tài chính bị phá vỡ gồm 2 dự án có doanh thu quá thấp là dự án BOT đầu tư xây dựng cầu Thái Hà, dự án BOT nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh tỉnh Đắk Lắk, và một dự án không thể triển khai thu phí (dự án xây dựng cầu đường sắt Bình Lợi), bộ kiến nghị cấp có thẩm quyền cho phép sử dụng vốn nhà nước thanh toán chi phí đầu tư để chấm dứt hợp đồng trước thời hạn.
