(KTSG Online) - Một loạt vụ sữa, thực phẩm chức năng giả bị phát hiện gần đây đều quảng cáo rình rang nhưng không bị ngăn chận khiến hàng ngàn người bị "lùa gà". Với công nghệ hiện nay, cơ quan quản lý cần nghĩ đến cách ứng dụng AI để phát hiện các chi tiết bất thường từ quảng cáo để giám sát hiệu quả hơn.
- Quang Linh Vlog, Hằng Du Mục bị khởi tố liên quan đến vụ quảng cáo kẹo rau củ Kera
- Bắt tạm giam ‘Ngân 98’ do buôn bán thực phẩm giả
Các vụ việc vi phạm nghiêm trọng về an toàn thực phẩm như thực phẩm chức năng giả, thực phẩm chức năng có chứa chất cấm, sữa giả... bị phát hiện liên tiếp trong thời gian gần đây đều xuất phát từ chuyên án điều tra của cơ quan công an. Điều này cho thấy hệ thống giám sát của các cơ quan chức năng chịu trách nhiệm về vệ sinh an toàn thực phẩm đã bị lọt lưới hoặc các biện pháp chế tài xử phạt chưa đủ mạnh dẫn đến các sai phạm kéo dài không được ngăn chận kịp thời.
Có thể kể đến vài vụ điển hình như vụ "nữ hoàng livestream" Hoàng Hường bị bắt vì trốn thuế, giấu doanh thu hàng ngàn tỉ đồng và quảng cáo sai sự thật, thổi phồng công dụng các loại thực phẩm chức năng thành "thần dược". Tương tự, Võ Thị Ngọc Ngân (Ngân 98) cũng là người nổi tiếng (KOL) liên tục livestream bán thực phẩm chức năng. Mới đây cơ quan công an đã tạm giữ KOL này với tội danh bán hàng giả giảm cân chứa chất cấm sibutramin và phenolphthalein.
Hai vụ thực phẩm giả đình đám khác bị phát hiện trước đó vài tháng là vụ kẹo rau Kera là hàng giả và có chứa chất cấm sabutamol khiến ba KOL Hằng Du Mục, Quang Linh Vlog và hoa hậu Thùy Tiên bị bắt và vụ "tập đoàn sữa giả" với hai doanh nghiệp Rance Pharma và Hacofood Group đã bán ra thị trường gần 600 loại sữa giả trong thời gian từ 2023 đến khi bị cơ quan công an bắt giữ hồi quí 1 năm nay.
Đặc điểm chung của các vụ "lùa gà" khách hàng để bán hàng giả nói trên đều dựa trên quảng cáo. Các sản phẩm giả, độc hại này được phủ sóng quảng cáo tràn ngập mạng xã hội như Facebook, TikTok, Youtube ...kèm theo vô số cuộc livestream bán hàng. Dù các loại sản phẩm này có đăng ký cấp phép quảng cáo nhưng nội dung đăng ký chỉ để hợp thức hóa thủ tục theo quy định, còn thực tế lại khác xa.
Lợi dụng kẽ hở kiểm soát, những KOL như Hoàng Hương, Ngân 98 hay nhóm kẹo rau Kera tha hồ bơm thổi công dụng sản phẩm lên tận mây xanh. Trong khi đó, "tập đoàn sữa giả" lại khai thác tâm lý người dân tin tưởng bác sĩ để tung nhiều quảng cáo có những bác sĩ hay chuyên gia dinh dưỡng nổi tiếng khen sản phẩm của họ.
Trong mê hồn trận quảng cáo như vậy, người tiêu dùng bình thường khó mà phân biệt được đâu là thật, đâu là giả. Có người ban đầu chưa tin nhưng thấy quảng cáo vẫn tiếp tục nhiều năm thì dần dần nghĩ rằng, đó là các sản phẩm tốt và mua. Chính vì vậy mà các phiên livestream dễ dàng chốt hàng ngàn đơn, doanh số hàng trăm triệu đồng mỗi phiên. Điều đáng lo ngại hơn là "công thức lùa gà" qua quảng cáo trực tuyến, livestream được áp dụng rộng khắp với đủ loại sản phẩm, dịch vụ chớ không riêng gì ngành thực phẩm.
Sau các vụ bắt giữ Hoàng Hường, Ngân 98 thì các quảng cáo thổi phồng công dụng của các loại thực phẩm chức năng bắt đầu giảm mạnh trên mạng(*). Điều này cho thấy, kiểm soát quảng cáo là cách hiệu quả để phát hiện sớm, cảnh báo sớm cơ quan chức năng có hành động. Đây cũng là cách "rút ống thở" sản phẩm, dịch vụ giả rất hiệu quả vì các loại này không thể tiêu thụ nếu không phủ sóng quảng cáo trực tuyến tràn ngập.
Vì vậy, muốn người dân không bị lùa gà thì cần ứng dụng công nghệ vào quản lý, bắt đầu từ việc thay đổi cách giám sát quảng cáo trực tuyến và quản lý KOL. Với công nghệ hiện nay, đây là việc không khó vì trên thị trường có sẵn rất nhiều công nghệ "lắng nghe mạng xã hội" (social listening/monitoring) mà cơ quan chức năng có thể trang bị.
Cộng thêm vào đó là việc đầu tư phát triển các công cụ trí tuệ nhân tạo (AI) để phân tích, xử lý dữ liệu thu thập được từ các hệ thống này. Khi mạng xã hội được rà quét và phân tích, các quảng cáo "nổ" bất thường, vi phạm pháp luật sẽ được phát hiện sớm để xử lý.
Ở cấp độ cao hơn, các cơ quan chức năng của Chính phủ có thể làm việc trực tiếp với các tập đoàn công nghệ như Facebook, TikTok, Google... để yêu cầu gỡ bỏ các quảng cáo vi phạm. Cùng với đó là việc hoàn thiện khung pháp lý để ràng buộc trách nhiệm các KOL khi họ đứng ra quảng cáo sản phẩm, dịch vụ và chế tài nếu vi phạm như quảng cáo thổi phồng không đúng sự thật.
Việc ứng dụng công nghệ quản lý và hoàn thiện khung pháp luật để quản lý hiệu quả, cũng là giải pháp cho vấn đề nhân sự mỏng, thiếu người, quá tải... ở các cơ quan chức năng trong khi lượng quảng cáo ngày càng tăng cao. Dữ liệu thu thập được còn có thể cung cấp cho ngành thuế giúp phát hiện giấu doanh thu sớm, thay vì để đến khi bị bắt mới phát hiện họ trốn thuế hàng trăm tỉ đồng.
Thực tế cho thấy, không thể đòi hỏi ai cũng có thể làm người tiêu dùng thông minh được trong rừng quảng cáo bủa vây. Vì vậy, tốt nhất là phải có hệ thống quản lý thông minh để giúp người dân không bị "lùa gà" dễ dàng như vừa qua.
-----------------------------------
(*) https://thanhnien.vn/quet-quang-cao-no-thi-truong-thuc-pham-chuc-nang-tram-lang-185251014220359116.htm
