(KTSG Online) - Hơn một tháng từ khi thay đổi đầu mối cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cho thực phẩm xuất sang châu Âu, doanh nghiệp vẫn tê liệt vì không xuất được hàng. Phân định trách nhiệm là việc nội bộ của cơ quan nhà nước, đâu thể nào gây đình đốn việc kinh doanh của doanh nghiệp như vậy?
- Thủ tướng yêu cầu gỡ vướng cho thanh long, hồ tiêu xuất sang EU
- Xuất khẩu hồ tiêu đem về gần 590 triệu đô la
Từ đầu tháng 7 đến nay, nhiều lô hàng như thanh long, ớt, đậu bắp bị mắc kẹt không xuất được sang Liên minh châu Âu (EU) vì thiếu giấy chứng nhận an toàn thực phẩm. Các hiệp hội doanh nghiệp phải kêu cứu đến Chính phủ và Thủ tướng cũng đã chỉ đạo phải sớm giải quyết nhưng đến nay các cơ quan chức năng nhà nước vẫn chưa có câu trả lời về việc khi nào thì vướng mắc thủ tục này mới được giải quyết.
Trước đây Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (cũ) là cơ quan cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cho sản phẩm có nguồn gốc thực vật xuất khẩu. Tuy nhiên, theo quy định mới tại Thông tư 12/2025/TT-BNNMT của Bộ Nông nghiệp và Môi trường hiện nay, thủ tục này được chuyển về cho địa phương quản lý từ ngày 1-7-2025.
Do đa số lô hàng xuất khẩu làm thủ tục tại TPHCM nên theo quy định mới Sở An toàn thực phẩm TPHCM là đơn vị cấp giấy chứng nhận. Trong khi đó, cơ quan này cho biết chưa thể cấp giấy này nên suốt một tháng qua, doanh nghiệp nộp hồ sơ phải chờ mà không biết thời hạn chính xác là khi nào mới được giải quyết.
Trong khi hai cơ quan chức năng quản lý nhà nước ngồi phân định trách nhiệm thì chỉ riêng tại tỉnh Bình Thuận cũ, hàng trăm tấn thanh long xuất khẩu mắc kẹt trong kho lạnh bị hư hỏng ngày càng nhiều do thời gian lưu kho quá lâu. Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam cũng cho biết, chỉ riêng lượng hàng gia vị đang chờ cấp phép đã lên tới khoảng 250 tấn, trị giá khoảng 2,4 triệu đô la Mỹ (1).
Mới đây nhất, tại hội nghị tổ chức chiều 29-7 giữa Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) với các địa phương, trách nhiệm cấp phép này vẫn tiếp tục bị "treo" chưa có câu trả lời cuối cùng. Tại hội nghị, đại diện Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho rằng, theo khoản 1, điều 42 Luật An toàn thực phẩm, Sở An toàn thực phẩm TPHCM có đầy đủ căn cứ pháp lý để cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm theo yêu cầu của EU theo Thông tư 12/2025/TT-BNNMT.
Trong khi đó, đại diện Sở An toàn thực phẩm TPHCM cho biết, vướng mắc nằm ở khoản 2, điều 42, Luật An toàn thực phẩm vì theo khoản 2 thì sở này không có căn cứ để cấp giấy theo mẫu chứng nhận khác. Ngoài ra, sau khi Sở An toàn thực phẩm TPHCM cấp 5 giấy chứng nhận để xuất khẩu thanh long đi EU cũng đã phát sinh vướng mắc vì phía châu Âu yêu cầu phải ký trực tiếp không được ký trực tuyến và đề nghị cấp 3-4 bản mà như vậy sở cũng không có căn cứ để thực hiện (2).
Như vậy, có thể thấy rõ vướng mắc hoàn toàn nằm ở cách hiểu quy định khác nhau giữa hai cơ quan quản lý nhà nước là Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật và Sở An toàn thực phẩm TPHCM. Thêm vào đó là các quy định pháp luật chưa đủ chặt chẽ về câu chữ dẫn đến việc vướng mắc về trách nhiệm, thẩm quyền.
Hậu quả trong khi hai đơn vị này ngồi phân định trách nhiệm thì doanh nghiệp đình đốn việc làm ăn vì không xuất hàng được. Điều này ngoài thiệt hại trực tiếp còn gây ảnh hưởng đến uy tín, thương hiệu doanh nghiệp trong khi họ đã phải tốn bao công sức và tiền bạn mới có thể tìm được cho nông sản Việt Nam tấm vé vào EU, thị trường khó tính nhất nhì thế giới.
Câu chuyện này nhắc nhớ đến một khái niệm quyết định sự tồn vong của doanh nghiệp: "trong suốt về mặt kỹ thuật" (technically transparent).
Đối với người sử dụng sản phẩm hay dịch vụ công nghệ, phương châm mà các doanh nghiệp luôn yêu cầu bộ phận công nghệ thông tin tuân thủ là phải bảo đảm khi sử dụng người dùng "trong suốt về mặt kỹ thuật" vì đó là yếu tố sống còn để giữ chân khách hàng.
Điều này có nghĩa là, cho dù hệ thống công nghệ của bên cung cấp sản phẩm, dịch vụ có thay đổi thì đó là việc bên trong (phần back-end) mà thôi, người dùng sẽ vẫn chỉ thấy một giao diện bề mặt bên ngoài (phần front-end) như cũ và không phải thay đổi cách thao tác. Mọi thay đổi trong hệ thống không ảnh hưởng đến giao diện bên ngoài, hay nói cách khác là các sửa đổi bên trong luôn được ẩn khỏi người dùng.
Cơ quan quản lý nhà nước cũng cần tuân thủ nguyên tắc này trong vận hành. Phân định trách nhiệm, sửa chữa văn bản là việc nội bộ của các đơn vị được Chính phủ giao nhiệm vụ. Vì vậy, không nên để việc phân định này kéo dài mà hậu quả thì doanh nghiệp lãnh đủ!
-----------------------------
(1) https://tuoitre.vn/thanh-long-ho-tieu-xuat-khau-keu-cuu-thu-tuong-chi-dao-giai-quyet-ngay-20250725152835047.htm
(2) https://tuoitre.vn/vi-sao-dia-phuong-gap-kho-khi-duoc-phan-quyen-cap-giay-chung-nhan-de-thanh-long-ho-tieu-sang-eu-20250729195236725.htm
Dễ hay khó, do mình tự quyết. Chuyển từ tư duy quản lý/ giám sát sang tư duy kiến tạo/ phục vụ. Cơ quan quản lý chỉ công bố danh mục tiêu chuẩn an toàn chất lượng sản phẩm theo yêu cầu của đối tác/ hoặc theo thông lệ quốc tế để các doanh nghiệp tự chịu trách nhiệm trong quá trình sản xuất và cung ứng sản phẩm. Nếu cố ý làm sai, doanh nghiệp phải chịu chế tài pháp lý/ vật chất trước, cơ quan quản lý chỉ hậu kiểm và xử lý sau. Lưu ý rằng hậu quả của những vụ việc vi phạm an toàn chất lượng thực phẩm là rất nặng nề, mất uy tín doanh nghiệp, mất thể diện thương hiệu quốc gia, do đó bên nào có liên quan cũng phải cẩn trọng, nêu cao tinh thần nghiêm túc, gương mẫu, không thể đánh đổi bằng mọi giá.