(KTSG) - Việc Mỹ ban hành Đạo luật Genius Act 2025 đánh dấu bước ngoặt trong quản lý tiền số. Nhưng phía sau dấu mốc lập pháp này là hàng loạt câu hỏi về thực thi, giám sát và vai trò của Chính phủ Mỹ trong một trật tự tài chính đang thay đổi, với sự hiện diện ngày càng rõ nét của tiền số.
- Quy mô thị trường tiền số lần đầu tiên vượt 4.000 tỉ đô la
- Luật về tiền số đầu tiên ở Mỹ có thể được ban hành
Nước Mỹ vừa chính thức có đạo luật về tiền số giá cố định (stablecoins), với tên gọi Genius Act 2025, sau khi hoàn tất việc thông qua ở cả Hạ viện vào ngày 17-7-2025 và Thượng viện vào ngày 26-6-2025. Như đã đề cập trên Tạp chí Kinh tế Sài Gòn số 27 phát hành ngày 3-7, đây là đạo luật về tiền số của nước Mỹ.
Bước tiếp theo sau khi luật ban hành
Bước tiếp theo, các cơ quan quản lý ngân hàng tại Mỹ phải thiết lập và ban hành các quy định cụ thể liên quan đến stablecoin. Những quy định này có thể bao gồm yêu cầu về mức vốn tối thiểu mà đơn vị phát hành phải nắm giữ, cũng như các quy định kiểm tra nhằm phòng chống rửa tiền và tài trợ khủng bố - tương tự như quy định hiện hành yêu cầu báo cáo tất cả các khoản thanh toán qua ngân hàng có giá trị từ 10.000 đô la Mỹ trở lên.
Luật không cho phép doanh nghiệp phát hành tiền số giá cố định cho vay với lãi suất. Tuy thế, hiện nay, Coinbase (USDC) - một loại tiền số giá cố định đã cho vay với “tiền thưởng” 4,1%, phân chia từ phí, thực chất không khác gì lãi suất.
Đạo luật này cho phép khu vực tư nhân phát hành tiền số với cam kết rằng giá trị của đồng tiền này sẽ được neo theo giá trị của đồng tiền giấy do Chính phủ Mỹ phát hành. Theo đó, các doanh nghiệp được phép tạo ra, lưu giữ và sử dụng loại tiền này để thanh toán hàng hóa, dịch vụ mà không cần thông qua hệ thống ngân hàng thương mại hoặc các công ty thẻ tín dụng. Điều này đồng nghĩa với việc stablecoin có thể trở thành đối thủ cạnh tranh trực tiếp với các ngân hàng thương mại và các tổ chức cung cấp dịch vụ thanh toán tín dụng. Lợi thế của stablecoin nằm ở chi phí giao dịch thấp và tốc độ xử lý cực nhanh. Những ưu điểm này có được nhờ vào công nghệ chuỗi khối (blockchain) - một mạng lưới số hóa phi tập trung. Hệ thống này được vận hành bởi nhiều trung tâm dữ liệu độc lập, không cần đến trung gian. Các giao dịch được xác minh tự động và ghi lại trong sổ cái điện tử (ledger).
Tuy nhiên, do stablecoin được định giá dựa trên đồng đô la Mỹ, loại tiền này trước mắt có thể chưa tạo ra mối đe dọa trực tiếp đối với các công ty thẻ tín dụng, bởi người dùng thẻ tín dụng hiện nay vẫn có khả năng thanh toán bằng nhiều loại tiền tệ khác nhau trên phạm vi toàn cầu.
Những tình huống sau luật về tiền số
Đạo luật này không cho phép doanh nghiệp phát hành stablecoin cho vay với lãi suất. Tuy thế, hiện nay, Coinbase (USDC) - một loại tiền “ảo” giá cố định đã cho vay với “tiền thưởng” 4,1%, phân chia từ phí, thực chất không khác gì lãi suất. Chính quyền sẽ phải giải quyết thế nào?
Bộ Tài chính cho rằng số tiền số giá cố định có thể lên tới 6.600 tỉ đô la Mỹ (chiếm 35% M1 và 30% M2)(1). Tuy nhiên, chính tính chất phi tập trung này khiến bên thứ ba - kể cả chính phủ - khó xác định được danh tính thực sự và tổng giá trị tài sản của người sử dụng. Luật cho phép chính phủ kiểm soát khi cần thiết nhằm điều tra rửa tiền, tài trợ khủng bố. Tuy nhiên, các cơ quan chỉ có thể kiểm tra khi có dấu hiệu phạm luật.
Vấn đề đáng lo ngại hơn là việc sẽ có nhiều người chuyển tiền thật từ ngân hàng sang tiền số, thậm chí mượn tiền ngân hàng để mua tiền số. Các ngân hàng thương mại và công ty thẻ tín dụng lo ngại về khả năng cạnh tranh, trong khi ngân hàng trung ương quan ngại về khả năng kiểm soát lưu lượng tiền trong nền kinh tế - yếu tố để điều hành chính sách tiền tệ và kiểm soát lạm phát.
Các ngân hàng thương mại và công ty thẻ tín dụng lo ngại về khả năng cạnh tranh, trong khi ngân hàng trung ương quan ngại về khả năng kiểm soát lưu lượng tiền trong nền kinh tế - yếu tố để điều hành chính sách tiền tệ và kiểm soát lạm phát.
Chính phủ của Tổng thống Donald Trump đang cân nhắc tiến thêm một bước, bằng cách ban hành luật cho phép đầu tư vào tiền số cũng giống như đầu tư vào chứng khoán, bao gồm cổ phiếu hay trái phiếu. Nếu được thông qua, quy định này sẽ mở đường cho dòng vốn hàng ngàn tỉ đô la đổ vào thị trường tiền số, trong khi khả năng kiểm soát của Chính phủ Mỹ lại rất hạn chế. Bởi về mặt nguyên tắc với công nghệ blockchain, luật có thể bắt người phát hành tiết lộ chủ sở hữu và địa chỉ cho chính quyền, và điều tra người chủ thanh toán, nhưng sẽ khó khăn khi các chủ sở hữu, nhất là khi công ty bán túi tiền nằm ngoài nước Mỹ. Ngoài ra, Chính phủ Mỹ hiện tại cũng muốn giao quyền quản lý tiền số cho Commodity Futures Trading Commission (CFTC) thay vì cho Securities and Exchange Commission (SEC) - trong khi SEC được đánh giá là cơ quan kiểm soát chặt chẽ hơn.
Góc nhìn từ hệ thống BRICS PAY do ngân hàng trung ương tạo ra
Một cái nhìn khác hơn từ BRICS (nhóm năm nền kinh tế lớn Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi) là cho phép trao đổi tiền số có giá trị cố định khác nhau nhưng là tiền số do ngân hàng trung ương tạo ra. Trên cơ sở đó, các thanh toán có thể nhanh chóng, rẻ, đồng thời kiểm soát lưu lượng tiền tệ trong nền kinh tế và bảo đảm các thanh toán đúng luật.
Vào tháng 10-2024, Diễn đàn BRICS tại Nga đã giới thiệu với thử nghiệm thành công hệ thống thanh toán BRICS-Pay do Nga và Trung Quốc xây dựng(2). Mục tiêu chính của hệ thống thanh toán mới này là tạo điều kiện thuận lợi cho việc thanh toán trực tiếp giữa các nước BRICS+. Hệ thống thanh toán quốc tế này dựa chính là chuỗi khối tiền ảo do các ngân hàng trung ương thành viên tạo ra, với tỷ giá hối đoái được các nước trong hệ thống đồng ý. Đây là hệ thống thanh toán phi tập trung dựa vào chuỗi khối, với ngân hàng trung ương mỗi nước là một trụ (Node) trong hệ thống.
Lý do cho sự ra đời của dự án này là việc Mỹ hạn chế một số nước sử dụng hệ thống thanh toán SWIFT vì lý do chính trị, cũng như tính tin cậy khi dùng đồng đô la Mỹ khi Mỹ có thể ra lệnh đóng băng tài sản tài chính của nước ký gửi ở ngân hàng nước ngoài thuộc phe Mỹ. Một số nước như Brazil, Nam Phi, Ấn Độ, UAE, Ai Cập, Ethiopia... đã tiên phong tham gia BRICS PAY.
(1) https://www.wsj.com/finance/currencies/why-banks-are-on-high-alert-about-stablecoins-2f308aa0?mod=finance_lead_pos2.
(2) https://moderndiplomacy.eu/2025/03/27/brics-game-changing-blockchain-payment-system-the-future-of-global-transactions/
