Đại biểu dân cử hoạt động thế nào?
Nguyễn Hữu Kiên (đại biểu HĐND huyện Từ Liêm, Hà Nội, nhiệm kỳ 2011-2016)
(TBKTSG) - Báo chí vừa đưa tin Bộ Nội vụ đề nghị thực hiện phương án chính quyền đô thị không tổ chức hội đồng nhân dân (HĐND) huyện, quận, phường trong cả nước sau thời gian thực hiện “thí điểm thành công” ở 10 tỉnh, thành. Theo tôi, vấn đề HĐND các cấp này không hiệu quả không phải do mô hình, mà mấu chốt là do những thành phần trong HĐND chưa phù hợp.
Đơn cử, có HĐND gồm 40 đại biểu thì có tới 35 đại biểu là lãnh đạo huyện ủy, UBND huyện, trưởng phó các ban đảng của huyện ủy, trưởng phó các phòng ban ngành của UBND huyện, xã… Chính vì có quá nhiều thành phần hành pháp hoặc chịu ảnh hưởng của hành pháp trong các HĐND cấp này nên các hoạt động chất vấn thiếu hiệu quả. Các đại biểu vì không muốn “lấy đá ghè chân mình” hoặc không muốn làm mất lòng cấp trên mà chọn cho mình vị trí dễ dàng nhất là làm “bồ câu đưa thư” hoặc đành lòng “xấu hổ với cử tri” (như báo chí trích lời một đại biểu của Củ Chi).
Ngoài ra, nhiều HĐND “lười” không xây dựng quy chế hoạt động riêng phù hợp với tình hình địa phương, không dành thời gian cho các đại biểu góp ý về các biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của chính HĐND. Bây giờ muốn xem báo cáo một năm hoạt động của đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND thành phố (theo quy định) cũng không biết tìm ở đâu. Thậm chí có kỳ họp, thời gian trả lời chất vấn còn bị cắt ngắn với lý do để các đại biểu là thành viên UBND, lãnh đạo phòng ban UBND dành thời gian giải quyết công việc “đang nhiều” trong dịp cuối năm… Đó cũng chính là việc làm “hồn nhiên” của nhiều lãnh đạo HĐND các cấp để thể hiện “sự phối hợp tốt” giữa HĐND và UBND, nhưng vô hình trung đã tự hạ thấp vai trò của HĐND.
Vừa qua, khi tôi trình bày trước cử tri về kết quả hoạt động một năm của mình và HĐND. Một cử tri tự giới thiệu nguyên là đại biểu HĐND cấp xã hai khóa liền hùng hồn chất vấn: “Ai cho đại biểu báo cáo cá nhân như thế? Sao không gộp vào để báo cáo chung của tổ?”. Thực tế đó cho thấy trách nhiệm cá nhân của đại biểu HĐND là một cái gì đó quá xa lạ, hay việc núp sau tập thể đã là một thói quen trong hoạt động của HĐND?
Theo Bộ Nội vụ, phương án không tổ chức HĐND huyện, quận, phường là khả thi vì phù hợp với hệ thống chính trị một đảng ở nước ta, đảm bảo sự lãnh đạo toàn diện của Đảng đối với chính quyền các cấp. Tuy nhiên Bộ Nội vụ cũng cần lưu ý chủ trương mở rộng dân chủ mà Đảng đề ra trong Đại hội 11 khi đưa “dân chủ” lên trước “công bằng, văn minh” vì dân chủ là dân làm chủ và dân chủ là ngọn nguồn của công bằng, văn minh.
HĐND là một thiết chế chủ yếu để nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình tại các cấp khác nhau của chính quyền. Do đó dù chọn phương án nào thì cũng cần đảm bảo quyền làm chủ của nhân dân tốt hơn so với hiện tại.
