(KTSG) – Ở các nước, chính sách khuyến khích xe điện chạy pin để góp phần giảm tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch, giảm khí phát thải chủ yếu tập trung vào ô tô vì đó là phương tiện di chuyển chủ yếu của họ. Ở Việt Nam, tình hình có khác, chiếm tỷ lệ áp đảo lưu thông trên đường phố là xe gắn máy hai bánh (60 triệu xe so với khoảng 4,5 triệu ô tô) – vì thế, thiết nghĩ nếu chúng ta thiết kế một chính sách ứng phó với biến đổi khí hậu, một mảng rất lớn, không thể bỏ qua là các biện pháp khuyến khích người dân chuyển dần sang sử dụng xe hai bánh chạy pin. Hiện nay Việt Nam xếp thứ 2 toàn thế giới về tỷ lệ hộ gia đình dùng xe máy, lên đến 86%, chỉ đứng sau Thái Lan với 87%.
- Mỹ lo ngại khi Mexico thu hút các nhà máy sản xuất xe điện Trung Quốc
- Nhà cung cấp dịch vụ sạc xe điện tranh giành địa điểm đẹp ở châu Âu, Mỹ
Khuyến khích người dân dùng xe gắn máy điện thay vì xe gắn máy chạy xăng có nhiều điểm lợi. Ngoài việc giảm khí phát thải, cải thiện chất lượng không khí ở các đô thị, càng có nhiều người mua xe điện càng giảm tiêu thụ xăng, tiết kiệm một lượng ngoại tệ đáng kể dùng để nhập khẩu xăng. Tính đến nay trên quy mô toàn cầu, việc chuyển sang sử dụng xe điện nói chung đã giúp giảm tiêu thụ dầu mỏ đến 1,8 triệu thùng mỗi ngày, theo BloombergNEF. Đáng chú ý là xe hai bánh và ba bánh điện chiếm đến 60% mức giảm này, tức 1,08 triệu thùng/ngày.
Một trong những trở ngại của việc phát triển điện mặt trời, điện gió là tình trạng khi thừa, khi thiếu tùy thuộc vào khi nắng, khi mưa. Ai cũng biết biện pháp khắc phục là xây dựng các hệ thống lưu trữ để điều hòa cung cầu nhưng các hệ thống như thế là rất tốn kém, làm chúng không khả thi về mặt tài chính. Giả dụ chúng ta khuyến khích người dân chuyển đổi sang dùng xe điện thành công, sẽ có hàng triệu thiết bị lưu trữ như thế chính là pin của xe. Người dân sẽ chọn thời điểm thuận lợi nhất để sạc pin cho xe và như thế gián tiếp giúp điều hòa cung cầu cho hệ thống điện.
Hiện đã có một số chính sách ưu đãi cho xe điện nhưng chủ yếu tập trung cho ô tô điện chạy pin như được miễn phí trước bạ trong vòng ba năm kể từ tháng 3-2022 và giảm 50% trong hai năm tiếp theo. Thuế tiêu thụ đặc biệt đối với ô tô điện cũng được giảm đáng kể. Thậm chí, Bộ Giao thông Vận tải còn nhắc lại đề xuất của doanh nghiệp đề nghị trợ cấp 1.000 đô la Mỹ cho người mua ô tô điện.
Để phù hợp với đặc điểm của nước ta, các chính sách ưu đãi như thế cần nhắm đến người mua xe hai bánh mới tạo ra sự chuyển biến đáng kể. Cần nhanh chóng có những biện pháp khuyến khích như miễn giảm nhiều loại thuế, phí nhằm tạo động lực cho người dân chọn xe chạy pin thay vì xe chạy xăng. Điểm thuận lợi so với ô tô điện là trong khi ô tô điện thường đắt hơn xe tương đương chạy xăng, giá xe hai bánh chạy pin không khác biệt gì nhiều so với xe chạy xăng, thậm chí có nhiều loại còn rẻ hơn.
Vấn đề còn lại là khuyến khích các nhà sản xuất xe gắn máy chạy xăng chuyển dần sang sản xuất xe điện để tận dụng cơ sở có sẵn, hạn chế nhập khẩu loại xe điện chất lượng kém, chóng hư hỏng. Ở đây chính sách khuyến khích cũng rất cần thiết trong giai đoạn đầu nhằm hỗ trợ cho doanh nghiệp chuyển đổi. Các biện pháp khác như tạo điều kiện giúp doanh nghiệp xây dựng hệ thống sạc pin, đổi pin, các trạm sạc gần chung cư để người dân có chỗ sạc pin xe mà không sợ gây cháy nổ cũng sẽ rất thiết thực. Các ưu đãi lớn nhất dĩ nhiên sẽ dành cho các doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực sản xuất xe hai bánh, ba bánh chạy pin, giúp họ gia nhập thị trường, cạnh tranh ngang bằng với các tên tuổi đã định hình chuyên làm xe gắn máy chạy xăng.
Ở TP HCM, có 8.000.000 xe máy chạy xăng chiếm 90% xe cá nhân, có 800.000 ô tô chạy xăng chiếm 10% xe cá nhân. Nhưng khi phân làn đường, thí dụ đường Phạm Văn Đồng, Trường Chinh, Điện biên Phủ (Bình Thạnh) có năm làn đường cho một chiều xe thì ba làn đường dành riêng cho ô tô không cho xe máy chạy vào, còn hai làn thì ô tô, xe máy và xe buýt chạy chung. Tính ra dù ô tô chỉ chiếm 10% xe cá nhân nhưng chiếm đến 80% phần đường, còn xe máy chiếm 90% xe cá nhân nhưng chỉ chiếm 20% phần đường. Nhìn ra các con đường quá tải giao thông như đường Trường Sơn, Cộng Hòa, Điện biên Phủ, Hai bà Trưng dù ô tô chỉ chiếm 10% số lượng xe cá nhân nhưng trên đường chỉ thấy toàn ô tô. Nếu khuyến khích mua ô tô điện thì lượng ô tô sẽ tăng thêm rất nhiều, lấy đường đâu cho xe chạy, bây giờ TPHCM chỉ cần tăng thêm khoảng 200.000 ô tô điện nữa thì chắc chắn sẽ kẹt xe nghiêm trọng khắp các tuyến đường.
Tuần tự tiến lên + Đột phá sáng tạo. Cần phải có lựa chọn đồng bộ và khả thi. Không thể nói bỏ, là bỏ ngay xe máy, vì hiện tại chưa có phương tiện nào hợp lý hơn cho câu chuyện đi lại của người dân. Bên cạnh đó, bài toán quy hoạch phải đi trước một bước. Những khu đô thị mới, những thành phố mới… phải lấy quy hoạch làm nền tảng để thay đổi cơ bản cách tiếp cận giao thông sạch và xanh, trong đó ưu tiên phương tiện công cộng, xe đạp, xe máy điện… với cơ cấu định hướng : Công cộng 60%/ Cá nhân 40%. Lấy mô hình tốt để dẫn dắt, cải thiện, hấp dẫn và thay đổi dần mô hình xấu. Đó là con đường hợp lý nhất.
Nhà nước nên tính vậy , ưu tiên xe máy điện đồng thời nên đưa ga đường sắt ra ngoại thành, vì thấy mỗi lần tàu chạy là một lần kẹt cứng, mà nhìn lên tàu loe ngoe vài trăm người trong lúc đợi thì hàng nghìn người, đợi vài trăm người đi qua, trong đó chưa nói đến đền bù giải phóng mặt bằng nội thành rất đắt đỏ.