(KTSG Online) - Sự gia tăng nhanh về dân số, lượng xe máy, xe ô tô trong khi hạ tầng giao thông phát triển chậm khiến hệ thống đường xá rơi vào tình trạng mãn tải. Tình trạng này càng trở nên tệ hơn khi thiết kế và điều tiết giao thông trong thành phố lại chậm cải tiến.
- Sửa đèn giao thông nhanh cho dân nhờ, đừng chờ AI!
- Đèn xanh không đếm giây: cần cải tiến để tránh gây tai nạn
- Kẹt xe khắp nơi, ‘nồi cơm’ tài xế xe công nghệ teo tóp
Trong hai tuần đầu tiên áp dụng mức phạt vi phạm giao thông mới theo Nghị định 168/2024, tại TPHCM tình trạng người chạy xe máy leo lề, chạy ngược chiều gần như biến mất hoàn toàn. Đây là điểm tốt khi ý thức chấp hành luật giao thông của người dân gần như tuyệt đối giúp lề đường thông thoáng, an toàn.
Tuy nhiên, khi người dân tuân thủ nghiêm chỉnh luật giao thông thì kẹt xe xảy ra thường xuyên hơn kể cả ngoài giờ cao điểm, không chỉ ở khu quận 1, quận 3 mà còn tại các đường trục từ các quận Bình Thạnh, Tân Bình, Gò Vấp, huyện Bình Chánh dẫn vào khu trung tâm. Nguyên nhân dễ thấy là mặt đường không đủ sức tải, lượng xe cộ, xe hai bánh và xe hơi phải chen chúc nhau nhích từng chút một, lượng xe tích tụ trên đường lúc nào cũng nhiều.
Điều này là tất yếu vì theo thống kê của Sở Giao thông Vận tải TPHCM công bố giũa năm 2022, tỷ lệ đất dành cho giao thông chỉ đạt 12,76%, thấp hơn 10% so với quy chuẩn. Mật độ đường giao thông đạt 2,26 km/km², chỉ bằng 1/5 quy chuẩn. Trong điều kiện hạ tầng đường xá đã chạm ngưỡng mãn tải, công tác điều tiết và quản lý giao thông phải tăng tốc cải tiến vì không thể mở rộng nhanh đường xá.
Điều tiết giao thông chậm nhiều nhịp
Công tác dự báo và điều tiết giao thông bị động và không kịp thời trong hai tuần đầu năm 2025. Bước qua đầu tuần thứ hai, khi kẹt xe đã tràn lan từ trung tâm thành phố ra đến các trục đường huyết mạch ở vùng ven, cơ quan quản lý giao thông ở TPHCM trả lời trên báo chí “đã nắm được thông tin mà người dân lo lắng” và đưa ra giải pháp là rà soát lại thực trạng giao thông để tiến hành đề xuất điểu chỉnh (1). Đến cuối tuần rồi, thành phố đã cho gắn biển báo giao thông cho phép xe máy được rẽ phải khi có đèn đỏ ở một số ngã tư.
Việc này tuy có thể giúp giảm tải một phần tình trạng dồn ứ bùng nổ ở các ngã rẽ có đèn đỏ nhưng việc đi lại trong thành phố thật sự cần xem xét và có nhiều điều chỉnh hợp lý hơn nữa. Trong một số vụ, khi người đi đường thấy lực lượng điều tiết xuất hiện thì lúc đó kẹt xe đã nặng. giá mà cảnh sát giao thông xuất hiện sớm hơn, từ khi mới có dấu hiệu chớm kẹt xe thì các nút thắt sẽ không phình to và kéo dài.
Không riêng lần này mà trong nhiều năm qua công tác dự báo và điều tiết giao thông ở TPHCM thường xuyên bị chậm một nhịp. Nhiều phương án phân luồng được thiết kế không khoa học, khi xe ùn lại thì vỡ trận, không thể điều tiết và dẫn đến những vụ kẹt xe kinh hoàng kéo dài thường xuyên như ở đường Phạm Văn Đồng trước khi phá bỏ vòng xoay đường Phạm Văn Đồng - Lê Quang Định hay hầm chui Nguyễn Văn Linh - Nguyễn Hữu Thọ trong mấy năm thi công.
Hồi tháng 8-2024, hầm chui Trần Quốc Hoàn, dự án giải tỏa kẹt xe cửa ngõ sân bay Tân Sơn Nhất thông xe nhưng thay vì giúp giao thông thông thoáng hơn thì lại gây ra cảnh kẹt xe nặng nề hơn. Lý do là khâu điều tiết giao thông bị động, hầm thông nhưng đường nối chưa xong nên sau khi qua hầm chui thì xe lại phải quay đầu ngược lại và đâm sầm vào dòng xe ngược chiều. Một người đi đường bình thường cũng nhìn thấy khả năng kẹt xe sẽ xảy ra nhưng cơ quan chức năng quản lý giao thông lại không có dự báo gì mà chờ sau khi đã xảy ra kẹt cứng rồi mới tiến hành tổ chức điều tiết giao thông.
Gần đây nhất là tại công trường nút giao An Phú dẫn vào cao tốc TPHCM - Long Thành nạn kẹt xe diễn ra như cơm bữa. Không chỉ mệt mỏi vì tốn thời gian do ùn ứ, giới tài xế ô tô còn hết sức ngán ngẩm vì có thể phải tốn nhiều tiền nếu bị phạt vì lỗi vượt đèn, sai làn đường khi đi qua công trường này trong một rừng xe chen chúc xung quanh.
Ngoài ra, còn phải kể đến những giao lộ được thiết kế bất hợp lý khiến mỗi lần đèn xanh là hai dòng xe ngược chiều đâm sầm vào nhau do thiết kế mặt đường như ngã tư Cách mạng tháng Tám - Võ Văn Tần (quận 3) hay Phạm Hùng - Tạ Quang Bửu (quận 8). Với những giao lộ này nếu thêm chu kỳ đèn quẹo trái riêng thì nạn kẹt xe sẽ giảm đáng kể, thế nhưng không thấy cơ quan nào nghiên cứu điều chỉnh trong hàng chục năm qua cho đèn giao thông ở đường Võ Văn Tần.
Cần xử lý mạnh tay nạn đậu xe bừa bãi
Trong bối cảnh đường xá ở TPHCM đã mãn tải, bên cạnh việc phân luồng giao thông, điều chỉnh bảng báo, gắn thêm đèn phụ cho phép quẹo phải khi đèn đỏ thì cần xử lý mạnh tay nạn đậu xe bừa bãi. Đơn cử như một số đường ở quận 3 như Trương Định, Ngô Thời Nhiệm, Lê Quý Đôn, Nguyễn Thị Diệu… xe ô tô dừng nhưng thực chất là đậu kéo dài suốt nhiều đoạn, đèn báo hiệu dừng vẫn nhấp nháy, nhưng kính chiếu hậu xe đã được bẻ cụp vào trong để tránh bị xe khác quẹt vào và không có người ngồi ở vị trí lái xe.
Thậm chí đoạn Lê Quý Đôn từ Nguyễn Thị Minh Khai đến Võ Văn Tần có bảng cấm cả dừng lẫn đậu nhưng hàng ngày rất nhiều xe hơi dừng đón học sinh tại đây mà không thấy bị xử phạt. Người viết bài này đã chụp ảnh gởi vào nhóm Zalo chính thức của Phòng cảnh sát giao thông TPHCM để phản ánh cũng không thấy hồi âm.
Tình trạng này khiến những đường từ 2-3 làn bị xe ô tô chiếm mất một làn (làn xe máy). Tình trạng này không phải mới có mà đã kéo dài nhiều năm qua nhưng không thấy cơ quan chức năng nào xử lý đến nơi đến chốn để chấm dứt tận gốc. Kẹt xe trầm trọng hơn vì hiện giờ người đi xe máy không né xe ô tô chiếm mất làn của mình bằng cách leo lề như trước nữa nên đã tràn ra và len vào giữa các dòng xe ô tô cũng đang ken dày không kém, dễ xảy ra tai nạn do va quẹt.
Một mô hình tổ chức giao thông có thể tham khảo áp dụng là thành phố Cần Thơ. Trong trung tâm thành phố này, nhiều ngã ba, ngã tư được thiết kế làn riêng sát bên phải cho xe quẹo phải khi đèn đỏ với đầy đủ đèn, bảng báo và dải phân cách. Thiết kế thông minh này cho phép cả xe hơi lẫn xe hai bánh chạy thông suốt khi quẹo phải mà không cần dừng lại.
Trong khi đó tại TPHCM, việc cấm xe hơi quẹo phải khi đèn đỏ một cách tuyệt đối dẫn đến ùn tắc vì khi đèn xanh, xe hơi quẹo phải lại cắt ngang luồng xe đi thẳng. Dù không phải tất cả nút giao ở TPHCM có thể áp dụng cách làm này, mô hình phân luồng của Cần Thơ vẫn cần học hỏi để áp dụng ở một số giao lộ đủ điều kiện về diện tích.
Tình trạng các dự án chậm tiến độ tính bằng năm như hầm chui Nguyễn Văn Linh, nút giao An Phú cũng phải chấm dứt. Những lý do chậm như vướng mặt bằng, chậm di dời hạ tầng kỹ thuật, nhà thầu không đủ năng lực, mưa nhiều… người dân thấy khó thông cảm.
Khi thiết kế một dự án, những yếu tố về thời tiết, giải phóng mặt bằng phải được tính trước, tức là thời gian hoàn thành dự án đã bao gồm những yếu tố dự phòng phát sinh này. Không thể khi dự án bị chậm, người dân chịu cảnh kẹt xe, nước ngập, bụi mù mịt rồi được nghe điệp khúc “tại, bị, bởi vì …” một cách nhàm chán, bất lực.
Việc nhà thầu kém năng lực lại càng không thể chấp nhận được. Tại sao lọt nhà thầu yếu kém vào các dự án hàng trăm, hàng ngàn tỉ đồng trong khi quy định đấu thầu hết sức chặt chẽ? Điều này xảy ra cho thấy đơn vị tổ chức thầu không hoàn thành trách nhiệm, cần phải truy cứu tận gốc.
Một thành phố thông minh phải bắt đầu từ quản lý giao thông một cách khoa học. Muốn như vậy, cần có những chuyên gia giỏi trong bộ máy thiết kế và điều hành giao thông. Cần tăng cường sử dụng flycam, camera kết hợp với phần mềm giả lập giao thông để chủ động lên phương án phân luồng xe, dự báo các kịch bản giao thông và chọn phương án tối ưu trước khi đem ra thực tế áp dụng.
Quản lý giao thông một đô thị lớn như TPHCM đòi hỏi ứng dụng tối đa công nghệ để dự báo và mô phỏng chớ không thể cứ mò mẫm, để người đi đường chịu cảnh kẹt xe rồi mới loay hoay tìm phương án, thử và sai rồi lại sửa như nhiều năm qua.
-------------------------
(*) https://tuoitre.vn/cho-may-luot-den-do-chua-thoat-khoi-nga-ba-nhieu-nguoi-mong-duoc-re-phai-khi-den-do-20250108205735018.htm
