(KTSG Online) – Ngành gạo Việt đang “hưởng lợi” ngay sau khi thị trường nhập khẩu lớn nhất là Philippines có quyết tạm dừng 60 ngày. Tuy nhiên, tương lai sắp tới mọi việc có thể đảo chiều, gây ra không ít khó khăn cho ngành hàng chủ lực này của Việt Nam.
- Việt Nam nhập khẩu hơn 4,5 triệu tấn lúa gạo các loại trong năm 2024
- Xuất khẩu gạo nửa đầu năm: tăng lượng, giảm giá trị
Philippines tạm dừng nhập khẩu gạo trong 60 ngày, có hiệu lực từ ngày 1-9-2025. Điều này, lập tức kéo giá gạo xuất khẩu của Việt Nam tăng ngược dòng so với các quốc gia đối thủ.
Gạo Việt “ngược dòng” thế giới
Báo cáo của Hiệp hội lương thực Việt Nam (VFA), cho thấy gạo 5% tấm của Việt Nam hiện được chào bán với giá 395-399 đô la Mỹ/tấn, tăng 13 đô la Mỹ/tấn so với mức giá được ghi nhận vào ngày cuối tháng 7-2025.
Còn với phân khúc gạo thơm/chất lượng cao- vốn là phân khúc được thị trường Philippines ưa chuộng nhập từ Việt Nam, từ mức giá 555-559 đô la Mỹ/tấn được ghi nhận vào ngày cuối tháng 7-2025 đã tăng lên mức giá 561-565 đô la Mỹ/tấn như hiện nay.
Điều đáng nói hơn, giá gạo Việt Nam đang đi “ngược dòng” so với các quốc gia xuất khẩu còn lại. Trong đó, Thái Lan hiện chào bán gạo 5% tấm với giá 362-366 đô la Mỹ/tấn, giảm 6 đô la Mỹ/tấn so với vài ngày trước đó; gạo 5% tấm của Ấn Độ có giá 379-383 đô la Mỹ/tấn, giảm 1 đô la Mỹ/tấn và Pakistan giảm 4 đô la Mỹ/tấn, xuống mức giá còn 365-369 đô la Mỹ/tấn như hiện nay.
Như vậy, Việt Nam cũng là quốc gia có giá xuất khẩu gạo đối với phân khúc 5% tấm cao nhất so với các đối thủ cạnh tranh chính hiện nay, gồm Thái Lan, Ấn Độ và Pakistan.
Vì sao giá gạo Việt đi “ngược dòng” thế giới trong bối cảnh Philippines- thị trường chiếm khoảng 40% tổng lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam- tạm ngưng nhập khẩu 60 ngày?
Trao đổi với KTSG Online, ông Nguyễn Chí Thành, Giám đốc ngành hàng lúa gạo của Công ty cổ phần xuất nhập khẩu An Giang (Angimex), lý giải gạo Việt tăng giá vì các doanh nghiệp Philippines đang đẩy mạnh nhập khẩu trước thời điểm lệnh cấm có hiệu lực, ngày 1-9-2025. “Đây là vấn đề bình thường, cũng giống như những thời điểm tàu hàng vô gấp, doanh nghiệp cần lượng hàng lớn, thì giá lúc nào cũng tăng”, ông nói.
Đồng quan điểm, ông Nguyễn Thanh Phong, Giám đốc Công ty lương thực Vạn Lợi, cho biết doanh nghiệp Philippines đồng loạt tăng nhập khẩu ở một thời gian ngắn, trong khi đây là thị trường lớn nhất của Việt Nam nên kéo giá gạo xuất khẩu đi lên.
Theo tìm hiểu của KTSG Online, nhu cầu nhập khẩu gạo của Philippines rất lớn khi tổng giấy phép xin nhập khẩu gạo (SPS) của doanh nghiệp trong 7 tháng đầu năm nay đạt 3.737 giấy, trong đó, số lượng SPS được sử dụng là 3.132 giấy với khối lượng dự kiến gần 3,3 triệu tấn.
Tuy nhiên, khối lượng gạo đã được doanh nghiệp nhập khẩu về đến Philippines trong 7 tháng đầu năm nay mới đạt gần 2,5 triệu tấn. Điều này có nghĩa, vẫn còn khoảng 800.000 tấn gạo đã có SPS nhưng chưa nhập về đến cảng của Philippines.
Dĩ nhiên, phần khối lượng nêu trên đang được doanh nghiệp Philippines gấp rút nhập về trước thời điểm tạm dừng 60 ngày có hiệu lực, phần lớn là từ thị trường Việt Nam nên giúp kéo giá xuất khẩu gạo Việt Nam tăng như đã nêu ở trên.
Có nên kiểm soát nhập lúa gạo?
Philippines tạm ngưng nhập khẩu gạo 60 ngày tạo ra tín hiệu tích cực cho ngành lúa gạo Việt Nam ở thời điểm hiện tại. Tuy nhiên, trong tương lai từ tháng 9 đến hết tháng 10-2025, tức thời điểm tạm ngưng nhập khẩu của Philippines thực thi, có khả năng khiến ngành lúa gạo Việt Nam gặp không ít khó khăn.
Ông Thành của Angimex, cho biết rất khó để đưa ra được một dự báo chính xác về tác động từ chính sách của Philipines trong thời gian tới, nhưng khả năng giá giảm trở lại là điều chắc chắn, bởi Philippines chiếm lượng xuất khẩu quá lớn của Việt Nam.
Theo ông Thành, bây giờ doanh nghiệp rất khó “xoay” để tìm thị trường mới, thậm chí có được thị trường cũng khó cải thiện. Bởi lẽ, quốc gia nhập khẩu mới cũng căn cứ việc Philippines ngưng nhập khẩu để ép giá, nhất là khi giá gạo của Thái Lan, Ấn Độ và Pakistan không cao.
Ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch VFA, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Intimex Group, cảnh báo việc ngưng nhập khẩu gạo của Phillippines có khả năng khiến các hợp đồng đang chờ giao hàng bị đình trệ, dẫn đến tồn kho lớn, gây áp lực thanh khoản cho doanh nghiệp.
Theo ông, trong tháng 8-2025, doanh nghiệp Việt Nam đã ký nhiều hợp đồng bán gạo cho Philippines, nhưng bên mua chưa có SPS để nhập. Điều này, sẽ gia tăng áp lực cho doanh nghiệp và ngành gạo Việt Nam sẽ giảm giá. Qua đó, người nông dân sản xuất lúa sẽ bị ảnh hưởng trực tiếp.
Trước bối cảnh nêu trên, câu hỏi được đặt ra, liệu Việt Nam có nên quản lý chặt lượng lúa, gạo nhập khẩu, nhất là từ Campuchia “chảy” sang để hạn chế những tác động tiêu cực hay không?
Theo ông Thành của Angimex, việc quản lý nguồn lúa, gạo Campuchia bán sang Việt Nam phụ thuộc vào quyết định của Chính phủ. “Ở góc độ doanh nghiệp khó để nói nên hay không”, ông nói.
Tuy nhiên, ông Thành, cho biết lượng lúa Campuchia bán sang Thái Lan khó khăn hơn nên khả năng đưa qua Việt Nam nhiều hơn. Điều này, dẫn đến giá lúa của Việt Nam có khả năng sẽ giảm theo. “Đây là bức tranh cho thấy thị trường thời gian tới có nhiều điều kiện khiến giá lúa gạo giảm”, ông nhấn mạnh.
Câu chuyện Việt Nam nhập khẩu lúa, gạo để phục vụ sản xuất trong nước và xuất khẩu đã không còn xa lạ khi số liệu của VFA, cho thấy năm ngoái Việt Nam cũng nhập khẩu tổng cộng 4,518 triệu tấn các loại, trong đó, riêng nhập từ Campuchia lên đến 2,73 triệu tấn lúa, chiếm trên 82% tổng lượng nhập khẩu năm ngoái.
Rõ ràng, việc quản lý nguồn lúa, gạo bên ngoài “chảy” vào Việt Nam để hạn chế tác động tiêu cực, ảnh hưởng đến nông dân sản xuất lúa khi quốc gia nhập khẩu lớn nhất tạm dừng 60 ngày là điều cần được nghiên cứu...
