(KTSG) - TPHCM đang cải tạo hàng loạt vỉa hè có lát đá granite - một loại đá mắc tiền và có độ bền khá cao. Theo Tuổi trẻ, có 269 dự án nâng cấp vỉa hè đã và đang lập báo cáo nghiên cứu khả thi, đề xuất chủ trương đầu tư trong giai đoạn 2021-2025. Riêng trên địa bàn quận 1, có 37 tuyến vỉa hè được nâng cấp theo kế hoạch trong năm 2025, tổng kinh phí khoảng 355 tỉ đồng. Tuy nhiên, thời hạn bảo hành công trình chỉ trong một năm có lẽ chưa tương xứng(1).
Vỉa hè tại TPHCM lâu nay phải gánh chịu thêm tải trọng vượt mức thiết kế, như bị biến thành nơi đậu ô tô, làm đường “né” kẹt xe của xe máy hoặc bị chiếm dụng trái phép. Mới làm xong, vỉa hè lại được đào lên để lắp đặt ống nước, điện, viễn thông... theo một lịch trình không đồng bộ, cách thức tái lập cũng không giống nhau, dẫn đến việc thi công, giám sát không đồng đều. Ngoài ra, không phải thợ hồ tay ngang nào hay công nhân các ngành nghề khác ngoài xây dựng cũng có thể thi công vỉa hè đạt yêu cầu và không phải lúc nào cơ quan chức năng cũng có thể kịp thời phát hiện buộc khắc phục.
Pháp luật, quy trình quản lý chất lượng xây dựng ở nước ta khá đầy đủ và chặt chẽ. Công trình trước khi thi công phải được kiểm tra về nhân sự, máy móc, thiết bị, vật liệu đầu vào và thí nghiệm đạt yêu cầu theo quy định, triển khai theo thiết kế đã được duyệt, giám sát trong suốt quá trình xây dựng. Nguyên tắc xử lý sự cố, điều bất cập hoặc khi có dấu hiệu nghi ngờ về chất lượng là bắt buộc bên thi công phải dừng thi công để làm rõ, nếu không đáp ứng được yêu cầu thì phải làm lại cho đến khi đạt mới được nghiệm thu và thanh toán chi phí. Quy định rõ mười mươi như vậy nhưng không hiểu sao một số công trình xây dựng vỉa hè kém chất lượng vẫn lọt cửa nghiệm thu thanh toán, hoàn thành bàn giao đưa vào sử dụng.
Ở nước ngoài luôn ưu tiên quy hoạch làm một lần, xây dựng sẵn hào kỹ thuật dành khi có nhu cầu lắp đặt, nên hiếm có chuyện thường xuyên cải tạo hay làm xong chờ lún hoặc đào lên. Thiết kế mẫu đường đô thị với các quy định chung về quy mô, kích thước, sự phù hợp tạo đồng bộ. Chẳng hạn bảo đảm bằng phẳng và thoát nước, mép vỉa hè thẳng đều dọc theo mép mặt đường, kết cấu vỉa hè đồng bộ về cao độ, thuận tiện sử dụng, người khuyết tật dễ tiếp cận.
Đường phố và các công trình phụ trợ gắn liền có thời gian sử dụng lên đến 40 năm, tỷ lệ hao mòn mỗi năm là 2,5% là quy định về độ quản lý, tính hao mòn tài sản kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ do Bộ Tài chính ban hành tại thông tư 74/2024/TT-BTC(2). Đá granite có thể kéo dài thời gian sử dụng tới 70 năm. Niên hạn này có thể áp dụng cam kết pháp lý, trách nhiệm giữa các bên liên quan trong quá trình lập các thủ tục triển khai thực hiện.
Thực tế có những nhà thầu thi công chỉ quan tâm công trình sớm hoàn thành để thanh toán chi phí, nếu có xuống cấp hay hư hỏng sau thời hạn bảo hành thì sử dụng nguồn vốn duy tu được bố trí từ ngân sách để khắc phục sửa chữa vì lúc này nhà thầu đã hết trách nhiệm.
Trong xây dựng, chất lượng công trình cần đặt lên hàng đầu, công tác quản lý phải xuyên suốt, có tính hệ thống, không thể trông đợi vào sự tự giác. Cơ quan quản lý nhà nước cần có những biện pháp hữu hiệu để kiểm soát sự tuân thủ pháp luật, chất lượng của công trình xây dựng. Nếu vắng tinh thần thượng tôn pháp luật, tuân thủ quy định, quy trình kỹ thuật hay sử dụng quyền lực gây sức ép, mối quan hệ để giải quyết thì khó đảm bảo chất lượng xây dựng.
Nghị định 06/2021/NĐ-CP có quy định về thời hạn bảo hành không ít hơn 24 tháng đối với công trình cấp đặc biệt và cấp I, không ít hơn 12 tháng đối với các công trình cấp còn lại sử dụng vốn đầu tư công hoặc vốn nhà nước ngoài đầu tư công nhằm tạo điều kiện xem xét thực tế với từng công trình, hạng mục xây dựng để chọn thời hạn bảo hành phù hợp.
Nâng thời hạn bảo hành vỉa hè có lát đá granite là cần thiết giúp ràng buộc trách nhiệm, chất lượng dịch vụ, cung cấp sản phẩm tương xứng, hạn chế lãng phí. Nên chăng chính quyền địa phương, cơ quan quản lý hay người quyết định đầu tư có thể chủ động xem xét nâng mức tối thiểu về thời hạn bảo hành tương ứng của công trình vỉa hè sử dụng vốn ngân sách đưa vào hồ sơ mời thầu cạnh tranh công bằng, thỏa thuận trong hợp đồng thi công.
Xây dựng và công khai minh bạch các tiêu chí theo hướng khách quan, đặt lợi ích chung và chất lượng lên trên hết. Những tổ chức, cá nhân nào làm tốt càng được khuyến khích và trao cơ hội. Có thể tạo “điểm cộng” cho nhà thầu có quy tín, đảm bảo chất lượng đã chứng minh trong thực tế cũng như thi công vượt tiến độ, an toàn lao động, kỹ thuật, môi trường, quan tâm đến đời sống xã hội, không đội giá, không xảy ra những tiêu cực tham nhũng.
Cần có đơn vị làm đầu mối phối hợp, chịu trách nhiệm trong thi công tái lập đường phố, vỉa hè. Trường hợp phát sinh lắp đặt công trình kỹ thuật, buộc khoan kích ngầm. Hướng đến giải pháp làm hào kỹ thuật như nước ngoài, xã hội hóa giúp giảm gánh nặng ngân sách, kêu gọi đầu tư rồi cho thuê lại để khai thác các dịch vụ và thu hồi vốn có lợi nhuận.
Cơ quan quản lý có thể ban hành thiết kế đô thị nơi nào lát đá, lát gạch và suất đầu tư. Việc này vừa giúp xác định những khu vực phù hợp áp dụng, kiểm soát chi phí đầu tư. Sổ tay hướng dẫn cụ thể về kỹ thuật cho vỉa hè lường trước các rủi ro phát sinh trong thực tế.
Và đừng làm ngơ việc quy trách nhiệm tổ chức, cá nhân trong thực thi chức trách trong xử lý các trường hợp chiếm dụng vỉa hè trái phép, đậu ô tô, tăng giám sát qua camera và phạt nguội...
(1) https://tuoitre.vn/via-he-khoac-ao-moi-tien-ti-20250317080659979.htm
(2) https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Tai-chinh-nha-nuoc/Thong-tu-74-2024-TT-BTC-che-do-quan-ly-tai-san-ket-cau-ha-tang-giao-thong-duong-bo-629906.aspx
Gờ vỉa hè mới quá dốc và trơn láng, người đi bộ đi lên gờ này không được vì nó quá dốc. Nhiều vỉa hè bề ngang nhỏ mà gờ này chiếm hơn 20cm chỉ để cho đẹp không có ích lợi gì cho người bộ hành, nghe nói chi phí cho việc làm gờ này chiếm phần lớn kinh phí làm vỉa hè vì gờ này làm bằng đá granite. Chưa kể vào mùa mưa, người dân chạy xe máy vào nhà chắc chắn bị té nhất là phụ nữ hay người già. Tôi đã vài lần thấy xe máy chạy lên lề bị té do bánh xe bị ướt. Làm các công trình công cộng phải chú ý an toàn của người dân.
Vỉa hè, không đơn giản chỉ là vỉa hè. Đó là một loại hình hạ tầng giao thông vĩnh cửu, tối cần thiết. Tương tự như con đường, luôn tồn tại và đồng hành mật thiết cùng lịch sử phát triển của đời sống xã hội con người. Nhận thức đúng như vậy thì mới có ứng xử đúng.
Vỉa hè nhiều nơi còn tốt vẫn cải tạo, có vẻ lãng phí. Cũng đá xanh, phá bỏ lắp đặt lại đá xanh. Chỗ gạch terrazo còn nguyên vẹn cả hàng dài hàng trăm mét được dỡ lên làm mới. Xem lại làm vỉa hè lát đá granite dễ trơn trượt cho người đi bộ. mùa mưa khó thoát nước