(KTSG) - Covid-19 đã giúp cho con người hình thành những thói quen lành mạnh trong đó có chuyện đeo khẩu trang…
Với tôi, giờ đây khẩu trang không chỉ đơn thuần là công cụ để ngăn ngừa virus mà còn có nhiều tác dụng hữu ích khác. Khẩu trang giúp tôi cảm thấy bớt khó chịu khi phải bước vào một nhà vệ sinh công cộng chưa được dọn dẹp kỹ hay có dịp phải theo bà xã đi chợ trong khu vực bán tôm cá hay thực phẩm tươi sống. Theo quy định chống dịch mới vào cuối tháng 3 vừa rồi, người dân Singapore không còn phải bắt buộc đeo khẩu trang ở ngoài trời. Tuy nhiên, mọi người vẫn phải chấp hành việc đeo khẩu trang trong công sở, trung tâm thương mại, siêu thị, nơi thờ phượng, trên các phương tiện giao thông cộng hay bất cứ không gian khép kín nào. Quả thật, trong bối cảnh đại dịch vẫn chưa chấm dứt, có lẽ đeo khẩu trang là cách an toàn nhất vẫn để bảo vệ bản thân mình và những người xung quanh.
Trong khi đó, ở Việt Nam ta dường như nhiều người xem thường việc đeo khẩu trang và những biện pháp giữ khoảng cách an toàn cần thiết. Chẳng hạn như trong chuyến công tác vừa rồi ở quê nhà, tôi có dịp dự một buổi họp mặt gia đình của một người bạn tổ chức vào giờ ăn trưa tại một nhà hàng tọa lạc ở khu vực trung tâm quận 10, Sài Gòn. Vì bận chút công việc nên tôi đến trễ khi mọi người đã có mặt đông đủ trong phòng VIP có máy lạnh và một vài món khai vị đã được dọn lên. Tôi tỏ vẻ ngạc nhiên khi mấy nhân viên nhà hàng bàn lăng xăng phục vụ nhưng chẳng ai đeo khẩu trang thì anh bạn cười bảo: “Có nói rồi nhưng mấy đứa không nghe. Nhưng cũng không sao vì ai cũng chích ngừa ba mũi và miễn nhiễm cộng đồng hết rồi mà!”.
Dù sao thì không khí gặp mặt và ăn uống trong buổi tiệc cũng khiến tôi không còn phải nghĩ ngợi nhiều về chuyện khẩu trang hay nguy cơ Covid nữa. Nhưng khi món ăn tráng miệng được dọn lên thì cũng là lúc tôi bắt đầu ngửi thấy khói thuốc lá: hai ông anh U60-70 và một cậu cháu trai tuổi vừa hơn mười tám của anh bạn tôi đã bắt đầu phì phèo ngay trên bàn ăn. Dẫu biết đó là thói quen của nhiều người nhưng tôi thật sự khó chịu vì khói thuốc cứ quanh quẩn trong phòng. Lấy cớ đi vệ sinh để bước ra khỏi phòng, tôi phát hiện rằng nhà hàng này cho thực khách hút thuốc thoải mái còn biển cấm “No smoking” có lẽ chỉ làm vật trang trí. Tôi giả vờ bảo anh bạn là phải ra ngoài nói chuyện điện thoại vì có việc đột xuất. Nhưng rồi hơn nửa tiếng sau tôi quay lại thì các bậc trưởng lão vẫn tiếp tục rung đùi nhả khói…
Trong một bài viết với những lời khuyên cho du khách quốc tế đến Việt Nam, trang web du lịch Holidify.com cho rằng văn hóa hút thuốc đã đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia thân thiện với người hút thuốc (smoker-friendly) hàng đầu trên thế giới. Hút thuốc là một phần của văn hóa Việt Nam và mời thuốc cho nhau là cách chào hỏi phổ biến tương đương với một cái bắt tay. Tại Việt Nam thuốc lá rẻ, rất dễ kiếm và được bày bán tràn lan trên mọi góc phố và các cửa hàng lớn nhỏ. Ước tính có khoảng 50% nam giới và 5% nữ giới nghiện thuốc lá và 18 triệu người hút thuốc so với 47 triệu người không hút thuốc cũng thường xuyên tiếp xúc với khói thuốc. Phải chăng đó chính là lý do tại sao Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá - đã được Quốc hội thông qua với các chế tài cụ thể và có hiệu lực từ gần một thập kỷ nay - vẫn chưa đi vào cuộc sống? Nhiều người thản nhiên hút thuốc nơi công cộng và một số lượng không ít quan chức, bác sĩ và nhân viên y tế cũng tham gia vào đám đông vô thức đó.
Tại Việt Nam ta, theo thống kê chính thức của Bộ Y tế, khói thuốc lá cướp đi sinh mạng của khoảng 40.000 người Việt mỗi năm, trong đó có hơn 100 ca tử vong chỉ trong một ngày. Nghiên cứu của Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ cho thấy khói thuốc lá chứa nhiều hóa chất có hại cho cả người hút và người không hút thuốc. Trong số hơn 7.000 hóa chất có trong khói thuốc lá, ít nhất 250 hóa chất được biết là có hại và trong đó có ít nhất 69 chất có thể gây ung thư. Hút thuốc là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong sớm tại Mỹ. Hút thuốc lá và tiếp xúc với khói thuốc gây ra khoảng 480.000 ca tử vong sớm hàng năm. Trong số những ca tử vong sớm đó, khoảng 36% do ung thư, 39% do bệnh tim và đột quỵ, và 24% do bệnh phổi. Tỷ lệ tử vong ở người hút thuốc cao hơn khoảng ba lần so với người chưa bao giờ hút thuốc.
Tại Singapore, khói thuốc là nguyên nhân gây ra gần 300 ca tử vong hàng năm. Theo bà Yvette van der Eijk, Phó giáo sư tại Trường Y tế Công cộng Saw Swee Hock thuộc Đại học Quốc gia Singapore, khi nghĩ đến khói thuốc ai cũng đều hình dung chuyện ung thư phổi. Thật ra, khói thuốc đi vào máu có thể gây viêm mạch máu và đó có thể là tiền đề của bệnh tim, viêm đường hô hấp. Nó cũng có thể gây ra cơn hen suyễn, đột tử ở trẻ sơ sinh, nhiễm trùng tai ở trẻ em, sẩy thai và ung thư vú. Bà lưu ý có sẽ có những người nhạy cảm với những tác động gây viêm đó hơn những người khác. Ngoài ra, sự khác biệt về di truyền cũng làm con người phản ứng với những thứ nhất định. Vì vậy, mức độ nguy hiểm của khói thuốc không thể lường được.
Hàng năm trên thế giới có tám triệu ca tử vong do thuốc lá dẫn đến các bệnh tim mạch, rối loạn phổi như nhiễm trùng đường hô hấp, ung thư, tiểu đường và tăng huyết áp. Trong đại dịch vừa qua, nhiều nghiên cứu và thống kê cho thấy người hút thuốc lá chiếm tỷ lệ không nhỏ trong số bệnh nhân nhập viện do Covid-19. Người hút thuốc bao giờ cũng có nguy cơ nhiễm cao hơn và hậu quả nặng hơn người không hút thuốc. Còn người hút thuốc thụ động, tức là những ai hít phải khói thuốc từ người khác thì cũng lãnh những hậu quả tương tự. Theo một khảo sát của Hiệp hội quốc tế về phòng chống các bệnh do thuốc lá gây ra (ISPTID) được công bố vào tháng 10 năm ngoài, sự đông đúc làm tăng nguy cơ nhiễm Covid-19 trong các gia đình người Mỹ La tinh trong Vùng Vịnh San Francisco, cũng như tiếp xúc với khói thuốc thụ động.
Những thông tin và số liệu nói trên càng cho thấy việc xây dựng một môi trường lành mạnh không có khói thuốc là hết sức cần thiết. Kế từ tháng 7 vừa qua, Chính phủ Singapore đã mở rộng quy định cấm hút thuốc ở nhiều khu vực hơn trước, bao gồm tất cả các công viên và vườn hoa công cộng, bãi biển và các địa điểm do cơ quan cấp điện nước quốc gia (PUB) quản lý. Theo bà Amy Khor, quốc vụ khanh phụ trách các vấn đề bền vững và môi trường, quy định này nhằm chống lại tác hại của khói thuốc đối vói người hút thuốc thụ động. Như vậy, người hút thuốc sẽ chỉ có thể châm lửa tại các khu vực được chỉ định và không gian công cộng mở như bãi đất trống, lối đi không có mái che và các khu vực không có mái che trên tầng cao nhất của bãi đậu xe nhiều tầng. Họ chỉ được hút ở nơi riêng tư như trong nhà hoặc xe hơi riêng.
Một thực tế phũ phàng mà nhiều người chóng quên là đại dịch vẫn chưa chấm dứt và xuất hiện những căn bệnh truyền nhiễm mới khác như đậu mùa khỉ với hậu quả khôn lường. Trong nhiều tuần qua, số ca nhiễm Covid-19 tại nhiều nước vẫn tăng với sự lây lan của các biến chủng Omicron mới hơn BA4 và BA5. Tại Singapore, chính phủ tiếp tục duy trì các quy tắc phòng bệnh và vẫn yêu cầu người dân phải đeo khẩu trang trong nhà. Vào trung tuần tháng 8 vừa rồi, Bộ Y tế Singapore (MOH) cho biết các biện pháp quản lý an toàn hiện có sẽ tiếp tục được duy trì do số ca mắc Covid-19 vẫn ở mức cao với trung bình mỗi ngày có khoảng ba nghìn ca nhiễm mới tính từ tháng 4 cho đến nay.
Theo một số chuyên gia y tế ở Singapore, việc tiếp tục bắt buộc đeo khẩu trang trong nhà có thể không còn cần thiết nữa. Phó giáo sư Alex Cook, phó trưởng khoa nghiên cứu tại Trường Y tế Công cộng Saw Swee Hock thuộc Đại học Quốc gia Singapore (NUS) cho rằng với hơn 90% dân số được tiêm chủng và hơn một nửa dân số bị nhiễm bệnh, có rất ít lý do để ngăn chặn virus. Không cần thiết phải tiếp tục đeo khẩu trang bắt buộc. Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận đeo khẩu trang làm giảm nguy cơ lây nhiễm ở những người đã bị mắc nhưng không có triệu chứng còn người bị nhiễm Covid-19 nên tiếp tục đeo khẩu trang trong khi tương tác với người khác.
(*) Giám đốc Công ty Tư vấn Vietnam Global Network, Singapore
