(KTSG) - Nắng nóng kéo dài đồng nghĩa với nước bốc hơi mạnh hơn, mặt biển ấm hơn, bầu khí quyển nặng hơn, những cơn bão có thể lớn hơn và phức tạp hơn và nhất là xuất hiện nhiều trận mưa đột ngột đổ nhanh, ào ạt đến độ con người không kịp trở tay.
- Hàng trăm ngàn héc ta hoa màu bị ngập úng do bão số 3
- Chưa phát sinh sự cố hạ tầng đường sắt do bão số 3
Báo cáo Heat Action Day 2025 công bố nhân ngày thế giới hành động ứng phó nắng nóng cực đoan hôm 2-6 vừa qua cho thấy, số ngày nắng nóng cực đoan ở tất cả mọi nơi trên thế giới đã tăng lên rất cao. Trong đó, 195 quốc gia và vùng lãnh thổ hiện có số ngày nắng nóng cực đoan cao hơn gấp đôi so với giai đoạn 1991-2020. Và chỉ trong 12 tháng kể từ tháng 5-2024 đến tháng 5-2025 đã xảy ra 67 sự kiện ảnh hưởng lớn đến sinh mạng và tài sản.
Ngày nắng nóng cực đoan được định nghĩa là ngày có nhiệt độ cao hơn 90% nhiệt độ trung bình ở một địa điểm, và hiệu số giữa số ngày nắng nóng cực độ hiện nay so với thời kỳ 1991-2020 nói lên mức độ nghiêm trọng của biến đổi khí hậu. Hiện nay có đến 4 tỉ con người, tức khoảng 49% dân số thế giới đang chịu thêm ít nhất 30 ngày nắng nóng mỗi năm. Hiệu số này thay đổi tùy nơi, thể hiện mức độ ảnh hưởng thực tế của biến đổi khí hậu lên con người tại nơi đó.
Đông Nam Á đang trở thành trung tâm tiếp theo của tình trạng sóng nhiệt phát triển với sự gia tăng số ngày nắng nóng cực đoan, cả về tần số, độ dài và cường độ. Số ngày nắng nóng cực đoan hiện tại ở miền trung và Đông Bắc Thái Lan đã vượt quá 100 ngày tại Udon Thani; ở Campuchia khoảng 90 ngày tại Phnom Penh; ở Lào khoảng 80 ngày tại Vientiane; ở Indonesia khoảng 60 ngày tại Jakarta và Surabaya; và ở Philippines khoảng 70 ngày tại Luzon và Visayas. Khí hậu nhiệt đới, độ ẩm cao, và hiệu ứng đảo nhiệt rất cao nơi các đô thị đông đúc cùng hạ tầng làm mát còn hạn chế đang biến khu vực này thành những lò sấy mới mà các cơn mưa cùng các chu kỳ hạ nhiệt tự nhiên không đủ sức làm dịu bầu không khí.
Ở nước ta, số ngày nắng nóng khốc liệt đang tăng lên rất nhanh bắt đầu từ các năm 2020. Số ngày nắng nóng cực đoan (≥35 độ C) tại các nơi như Hà Nội, Hải Phòng, Nghệ An... đã cao hơn trung bình nhiều năm, có nơi kéo dài 4-8 ngày mỗi đợt. TPHCM và Nam bộ ghi nhận nhiều ngày liên tiếp trên 36 độ C, vượt ngưỡng nắng nóng. Chỉ trong tháng 4-2024, Việt Nam ghi nhận hơn 100 kỷ lục nhiệt độ, và có nơi mức nhiệt lên đến 44,2 độ C.
Từ tháng 4 đến tháng 6-2025, nhiệt độ trung bình toàn quốc cao hơn trung bình nhiều năm từ 0,5-1 độ C, riêng Tây Bắc có thể vượt hơn 1 độ C. Miền Bắc và miền Trung ghi nhận nhiều đợt nắng nóng diện rộng, có nơi lên tới 40-42 độ C. Nắng nóng cực đoan ở Việt Nam đang gia tăng cả về tần suất lẫn cường độ, và đây không chỉ là cảm nhận chủ quan về sự oi bức mà là thực tế được ghi nhận bởi các cơ quan khí tượng và môi trường.
Ở quy mô toàn cầu, các đợt nắng nóng tồi tệ đang tăng cường, gây ra mối đe dọa đối với hệ sinh thái và sức khỏe cũng như sinh kế của con người, đặc biệt có thể cướp đi nhiều sinh mạng. Các vùng nhiệt đới, nơi vốn đã có nhiệt độ trung bình cao, điển hình như nước ta đạt mức 35 độ C, sẽ bị ảnh hưởng nặng nề bởi xu hướng này. Các nhà khoa học từ lâu đã dự đoán các sự kiện nhiệt độ cực đoan (extreme heat) do các đợt sóng nhiệt (heat wave) sẽ trở nên phổ biến. Nhưng nay họ phát hiện ra rằng tần suất các đợt nắng nóng kéo dài đang tăng nhanh hơn độ tăng nhiệt độ trung bình trên toàn thế giới, đặc biệt ở các vùng nhiệt đới nơi các đợt nắng nóng kéo dài đang trở nên phổ biến. Và hậu quả là một kiểu khí hậu mới đang được hình thành và trở nên phổ biến, mang theo nhiều hệ lụy kể cả gây nạn ngập lụt trong thành phố.
