(KTSG Online) - Theo nhiều chuyên gia giáo dục, các trường học có chức năng đầu tư tài chính cần được kiểm soát như một tổ chức tín dụng, quỹ đầu tư… Dịch vụ giáo dục là loại hình dịch vụ rất đặc biệt nên cần công khai "sức khỏe" tài chính và năng lực chuyên môn để người thụ hưởng dịch vụ nắm được.
- Trường quốc tế ngừng hoạt động liên tiếp: cần ‘vá’ lỗ hổng pháp lý nào?
- TPHCM: Nhiều trường quốc tế tăng học phí, có nơi tăng gần 30 triệu đồng
Trường huy động tài chính: phải kiểm soát như tổ chức tín dụng
Trong hơn một năm, trên địa bàn TPHCM đã có ba trường quốc tế thông báo ngừng hoạt động do khó khăn về tài chính. Việc ngừng hoạt động đột ngột đã khiến nhiều phụ huynh đứng trước nguy cơ mất tiền khi tham gia các gói đầu tư giáo dục hàng trăm triệu đồng, thậm chí là hàng tỉ đồng.
Về các chương trình “tài chính giáo dục” hoặc các gói “đầu tư giáo dục”, hiện nhiều trường quốc tế đang triển khai các gói đầu tư này để mời gọi phụ huynh, học sinh tham gia. Tuy nhiên, một số chuyên gia giáo dục cho rằng hình thức này tiềm ẩn nhiều rủi ro cho phụ huynh nếu như chủ đầu tư bị mất khả năng chi trả.
Thạc sĩ Bùi Khánh Nguyên, một chuyên gia có nhiều năm theo dõi lĩnh vực giáo dục quốc tế, cho biết lợi ích về phía phụ huynh khi đồng ý tham gia các chương trình “tài chính giáo dục” là được giảm hoặc miễn luôn học phí trong suốt nhiều năm học.
Chẳng hạn, khi phụ huynh đóng trước 100.000 đô la Mỹ tới hơn 200.000 đô la Mỹ, học phí hàng năm của học sinh được giảm tới trên 50% so với thông thường, thậm chí được học miễn phí. Với mức học phí trung bình của học sinh trường quốc tế khoảng 25.000 đô la Mỹ/năm học hoặc trường song ngữ khoảng 10.000 đô la Mỹ/năm học thì mức giảm nói trên là khá hấp dẫn.
Theo ông, mức lạm phát tại Việt Nam là khoảng 5% nên các trường quốc tế thường có thông lệ tăng học phí trung bình tới 10% mỗi năm. Điều này gây bất an cho phụ huynh. Việc đóng tiền một lần học hết 12 năm học không lo học phí tạo ra lợi thế cho phụ huynh đầu tư so với các phụ huynh đóng theo từng năm học. Như vậy, một phụ huynh tham gia gói đầu tư chỉ cần hơn 100.000 đô la Mỹ đã có thể lo cho một người con học 12 năm trường quốc tế. Trong khi đó, người đóng theo từng năm sẽ mất khoảng 300.000 đô la Mỹ cho 12 năm học.
Có thể thấy, thông qua hợp đồng vay vốn của phụ huynh, trường học “cắt cầu” được ngân hàng và trực tiếp thỏa thuận lãi suất với phụ huynh.
Ông Nguyên cho biết, mặc dù các gói “đầu tư giáo dục” là một quan hệ dân sự giữa phụ huynh và học sinh nhưng giáo dục lại là một lĩnh vực kinh doanh có những điều kiện riêng nên cơ quan quản lý cần thêm quy định để bảo vệ việc học tập ổn định của học sinh trong trường hợp trường tư phá sản. Các trường tư thục có chức năng đầu tư tài chính cần phải tuân theo quy định và được kiểm soát như một tổ chức tín dụng, công ty tài chính, quỹ đầu tư...
Đối với những trường học không được huy động vốn, các cơ quan quản lý phải có những quy định rõ ràng để trường biết là sai và phải trả lại tiền cho phụ huynh. Ngược lại, nếu trường hoạt động hợp pháp thì phải có cơ chế để quản lý và bảo vệ lợi ích của phụ huynh.
Nên có "sàn thông tin" trường quốc tế để minh bạch tài chính
Trao đổi với KTSG Online, Thạc sĩ Lưu Đức Quang, Giảng viên khoa Luật, Trường Đại học Kinh tế - Luật thuộc Đại học quốc gia TPHCM, cho rằng dịch vụ giáo dục là một loại dịch vụ rất đặc biệt, không thể xem đây là một hình thức kinh doanh thông thường. Đây là dịch vụ có ảnh hưởng đến bên thứ ba là bên thụ hưởng (trẻ em), là nhóm yếu thế cần phải bảo vệ. Vì vậy, các đơn vị liên quan cần có thêm các quy chế pháp lý để đảm bảo an toàn, quyền lợi cho người học.
Để hạn chế xảy ra tình trạng trường quốc tế ngừng hoạt động, ông Quang cho rằng, cần tập trung vào hai yếu tố là sức khoẻ tài chính và chuyên môn. Thứ nhất là sức khỏe tài chính, bản chất trường tư là một doanh nghiệp nên không bị giới hạn trong việc huy động vốn qua hình thức góp vốn, vay vốn. Chủ đầu tư có thể sử dụng tiền từ các “gói đầu tư giáo dục” của phụ huynh đóng để đầu tư vào những lĩnh vực khác. Hiện vẫn chưa có quy định cấm đầu tư vào những lĩnh vực rủi ro. Do đó, các đơn vị liên quan cần xem xét có những danh mục cấm đầu tư đối với chủ đầu tư giáo dục như chứng khoán, bất động sản… để tránh xảy ra những trường hợp đáng tiếc.
Cũng theo ông, cần có một “sàn thông tin” về các trường có yếu tố nước ngoài tại Việt Nam. Các đơn vị kinh doanh tham gia vào hệ thống giáo dục có yếu tố quốc tế phải công khai thông tin trên sàn này. Việc công khai thông tin trên sàn giúp phụ huynh cân nhắc khi chọn trường học cho con, có thể dễ dàng chuyển đổi sang cơ sở giáo dục nếu xảy ra sự cố. Các thông tin được công khai không chỉ được Nhà nước quản lý mà phụ huynh, xã hội cũng có quyền giám sát.
“Loại hình kinh doanh nào cũng cần có bí mật kinh doanh nhưng đối với lĩnh vực này thì không được bí mật. Chẳng hạn, công khai hợp đồng thuê đất, trường hợp chỉ thuê đất ba năm nhưng học sinh học đến 10 năm thì có những phương án dự phòng như thế nào”, ông Quang nói.
Bên cạnh minh bạch sức khỏe tài chính, ông Quang cho rằng, "sức khỏe chuyên môn sư phạm" cũng là yếu tố quan trọng. Khi xây dựng đội ngũ tư vấn, giảng dạy, nhà trường cần phải đặt ra những quy định, tiêu chuẩn chất lượng rõ ràng. Các cơ sở giáo dục quốc tế cũng cần phải công khai năng lực của đội ngũ giáo viên vì không phải giáo viên là người nước ngoài là đều có chất lượng.
“Có những người nước ngoài chỉ tốt nghiệp phổ thông nhưng khi sang Việt Nam là có thể vào trường tư dạy ngoại ngữ mà không có kỹ năng chuyên môn hay chứng chỉ sư phạm nào”, ông Quang nói và cho rằng, các cơ quan chức năng cần quản lý chặt chẽ giáo viên nước ngoài. Tất cả giáo viên nước ngoài muốn làm việc lâu dài trong bất kỳ trường học nào tại Việt Nam cần phải cần có lý lịch tư pháp.
Các cơ quan quản lý kiểm soát chặt chẽ nhưng vẫn phải đủ thông thoáng để tạo điều kiện cho nhà đầu tư gia nhập thị trường. Khi môi trường kinh doanh lành mạnh và có nhiều nhà cung cấp dịch vụ, người học sẽ được hưởng thêm lợi ích.
Bản chất đóng học phí trọn gói ở các trường quốc tế này là hình thức huy động vốn. Vì vậy, ông Quang cho rằng nên cần kiểm soát tỷ lệ phần trăm số đóng học phí trước của trường được.
Ông Bùi Khánh Nguyên cũng đề xuất không nên cho phép trường thu trước học phí quá một năm học nếu sử dụng danh nghĩa học phí. Với các trường tư thục có chức năng đầu tư tài chính, người quản lý phải có bằng cấp, kinh nghiệm không thể như một tổ chức giáo dục thông thường. Lý do là các tổ chức giáo dục thường chỉ có những thầy cô có chuyên môn sư phạm, không có nhiều chuyên môn về đầu tư tài chính.
Các chuyên gia lưu ý phụ huynh nên cân nhắc chỉ đóng các gói học phí theo từng cấp học (gói 5 năm với bậc tiểu học, 4 năm với bậc trung học cơ sở…). Điều này sẽ giảm bớt rủi ro cho phía phụ huynh.
