Taylor Swift, Spotify và cuộc tranh cãi làng âm nhạc

Taylor Swift, Spotify và cuộc tranh cãi làng âm nhạc

Thanh Hương

(TBKTSG) - Nếu trong thập niên đầu của thế kỷ 21 âm nhạc xoay quanh iPod và iTunes thì trong thập niên này nó là dịch vụ nghe nhạc trực tuyến (streaming). Tuần qua, ca sĩ-người viết nhạc Taylor Swift rút các album của mình khỏi dịch vụ nghe nhạc trực tuyến Spotify với lý do các nghệ sĩ không được chi trả xứng đáng từ dịch vụ này, là sự kiện gây tranh cãi lớn trong làng kinh doanh âm nhạc.

Trả tiền hay không trả tiền

Streaming, nói nôm na là dịch vụ cho phép người dùng nghe nhạc trực tuyến chứ không tải bản nhạc đó về máy của mình. Vài năm trước, khi dịch vụ này mới ra đời, giới kinh doanh không mấy hào hứng bởi doanh thu quá thấp. Tuy nhiên, streaming đã phát triển rất mạnh chỉ trong vòng 2-3 năm gần đây. Theo số liệu của statista.com, tỷ lệ doanh thu của streaming trong tổng doanh thu từ kinh doanh âm nhạc tại Mỹ hiện nay (27%) đã vượt qua doanh thu từ CD (23%), và đang dần thay thế nguồn thu từ tải nhạc (vốn đứng vững trên 40% từ năm 2010 đến nay).

Thế nên người khổng lồ Apple cũng đã bớt kiêu hãnh về iTunes và đã phải mua lại Beats Electronics với giá 3,2 tỉ đô la đầu năm nay, rồi ngay sau đó tung ra dịch vụ streaming Beats Music để tránh tụt hậu với xu hướng này, khi tỷ lệ tải các bài nhạc trên các sản phẩm và ứng dụng của Apple sụt giảm rất mạnh trong các năm gần đây.

Với động thái mua Beats với giá rất cao, Apple rõ ràng khá e sợ những công ty như Spotify, công ty Thụy Điển này chỉ có vốn đầu tư khoảng 500 triệu đô la, nhưng hiện đang phát triển và mở rộng thị trường rất nhanh cũng như sở hữu kho nhạc khổng lồ, với 50 triệu người dùng.

Sau hơn một thập niên sụt giảm doanh thu, ngành công nghiệp âm nhạc tin rằng chính các dịch vụ streaming như Spotify đã mở ra con đường quay trở lại tăng trưởng trong tương lai. Tuy nhiên, không phải nhạc sĩ nào cũng đồng tình như thế và làn sóng phản đối theo Taylor Swift đang mạnh lên.

Hành động của Swift đã dấy lên tranh cãi về dịch vụ nghe nhạc trực tuyến: liệu nghe nhạc miễn phí (được hỗ trợ bằng quảng cáo) có giá trị như việc nghe nhạc có thu phí (thường khoảng 9,99 bảng Anh, hay euro, hay đô la... một tháng) không, Jonathan Dickins, quản lý của ca sĩ Adele đặt vấn đề tại hội nghị Web Summit tháng này.

Dickins tin rằng “nghe nhạc trực tuyến chính là xu hướng của tương lai, dù mọi người có thích nó hay không”. Tuy nhiên, ông cũng cho rằng Spotify cần phải điều chỉnh nhiều hơn, cần phải có nhiều nguồn chi trả hơn.

Vấn đề Dickins đưa ra là, liệu nghệ sĩ có nên hoãn một khoảng thời gian từ khi tung ra album đến khi đưa nó vào dịch vụ nghe trực tuyến miễn phí. Đây cũng là lý do vụ việc của Taylor Swift là khá nhạy cảm về mặt kinh doanh với Spotify, nếu các nghệ sĩ như Adele, Coldplay và Beyoncé cũng “tạm hoãn” khỏi dịch vụ nghe nhạc trực tuyến vài tháng sau khi tung album cho đến khi bán CD và cho phép tải nhạc đại trà. Ngoài ra, bằng cách rút hết album của mình khỏi trang web này, Swift cũng gây nên tranh cãi về việc các album có nên được hoãn một thời gian giữa dịch vụ nghe trực tuyến cao cấp (có tính phí) và nghe nhạc miễn phí.

Swift nói với Yahoo, việc cho tải nhạc miễn phí là một “thử nghiệm” và cô không có ý định dùng các tác phẩm của đời mình cho việc thử nghiệm này, và cho rằng như thế là không công bằng với lao động nghệ thuật của các nghệ sĩ, nhà sản xuất và giới sáng tác. Swift cũng thêm rằng cô không đồng tình với quan điểm âm nhạc không có giá trị và nên được miễn phí.

Trong bài ý kiến đăng trên The Wall Street Journal tháng 7, Swift viết “âm nhạc là nghệ thuật. Mà nghệ thuật thì quan trọng và hiếm, và vì thế có giá trị. Những gì có giá trị phải được trả tiền”.

CEO của Spotify, Daniel Ek, đáp trả một cách thực tế rằng với 50 triệu người dùng, 12,5 triệu tài khoản trả phí, và 2 tỉ đô la trả tác quyền cho các nghệ sĩ danh tiếng và nhà xuất bản âm nhạc từ năm 2008, chính sách của Soptify không giới hạn âm nhạc đối với người dùng và đó là cách hiệu quả nhất để có thể dẫn đến thu phí được nhiều hơn.

“Điều quan trọng nhất là hơn 80% các thuê bao trả tiền của chúng tôi đã bắt đầu bằng lựa chọn nghe nhạc miễn phí. Nếu không có điều đó, sự thể sẽ thế này: không miễn phí, thì cũng chẳng có trả tiền, chẳng có 2 tỉ đô la kia”, Daniel Ek tuyên bố.

Spotify hiện đang có nhiều thuê bao trả tiền hơn tất cả các trang web đối thủ khác cộng lại: 12,5 triệu so với 5 triệu của Deezer; 2 triệu của cả Rhapsody và chi nhánh Napster ở châu Âu cộng lại, và cả số tổng cộng chưa rõ của Rdio và Beats Music ở Mỹ.

Scott Borchetta, quản lý công ty Big Machine của Swift cũng đưa ra ý kiến được giới nghệ sĩ ủng hộ: “Spotify thực sự là một dịch vụ tốt, nhưng họ cần phải là một đối tác tốt hơn”.

Vì thế, cuộc tranh cãi không phải là ở chỗ Swift chống lại dịch vụ nghe nhạc trực tuyến, cô không làm thế, mà là Spotify nên linh động như thế nào để đáp ứng những mối quan tâm của các nghệ sĩ về việc cần phải có thứ âm nhạc dành riêng cho các khách hàng trả tiền. Hiện nay các album của Taylor Swift vẫn còn trên các trang nghe nhạc trực tuyến cao cấp cạnh tranh với Spotify như Rdio, Napster và Beats Music.

Tranh cãi là tất yếu

Dù là một trang web nghe nhạc trực tuyến hàng đầu, vụ tranh cãi với Swift cũng khiến việc kinh doanh của Spotify trở nên “dễ thương tổn”. Bởi Swift là nghệ sĩ có ảnh hưởng rất lớn trong thế giới âm nhạc, album mới nhất 1989 của cô đã bán được 1,2 triệu bản ở Mỹ chỉ trong tuần đầu tiên, cũng là một sự kiện âm nhạc lớn.

Trong khi đó, vụ việc này cũng gây áp lực lớn, với Spotify buột phải cân nhắc lại chính sách “không giới hạn nghe nhạc với người dùng miễn phí”.

Ngoài ra, giới bình luận kinh doanh âm nhạc đoán rằng sự việc không chỉ dừng lại ở phương thức miễn phí-tính phí, mà nhiều nghệ sĩ hiện đang nghi ngờ các hợp đồng chi trả của Spotify là không công bằng giữa các nhạc sĩ-ca sĩ. Một bầu không khí thiếu tin tưởng bao trùm mọi cuộc tranh cãi mới nảy sinh, bao gồm cả với Taylor Swift.

Bono của ban nhạc U2, tại hội nghị Web Summit, nói: “Kẻ thù thật sự không phải là giữa việc tải nhạc số hay nghe nhạc trực tuyến. Cuộc chiến là về sự rõ ràng minh bạch. Ngành kinh doanh âm nhạc từng có nhiều chuyện khá gian dối”.

CEO của Spotify cũng đáp trả trên trang cá nhân của mình: “Chúng tôi đã trả hơn 2 tỉ đô chi phí cho công nghiệp âm nhạc, và nếu số tiền đó không đến được giới sáng tác một cách kịp thời và minh bạch, ấy là vấn đề lớn”.

Spotify đã đi khá xa so với các đối thủ trong chuyện công khai cách tính chi phí trả cho bản quyền và các nhà sản xuất âm nhạc, cung cấp cho các nghệ sĩ thông tin về các lượt nghe nhạc của họ.

Tuy nhiên, vấn đề chi trả minh bạch của ngành kinh doanh nhạc số cho các đối tác sản xuất âm nhạc, cũng như cho các nghệ sĩ và giới sáng tác mà ca sĩ Bono đưa ra, không chỉ đang là mắc mứu với Spotify mà cả với YouTube, Apple và các công ty kỹ thuật khác. Spotify chỉ là bị kẹt trong một cuộc chiến, mà nghệ sĩ dĩ nhiên cũng có vũ khí là sự nổi tiếng và giá trị sáng tạo của họ. Nghe nhạc trực tuyến là tương lai của ngành công nghiệp âm nhạc, nhưng tương lai đó không chỉ là cuộc chơi kỹ thuật, không thể gạt các nghệ sĩ và giới sáng tác - như Taylor Swift - ra ngoài lề, tờ The Guardian nhận định.

Trong khi các cuộc tranh luận này vẫn đang nóng bỏng, không biết vô tình hay hữu ý, đầu tuần này TechCrunch đưa tin dịch vụ đi nhờ xe đình đám (và cũng đang gây tranh cãi trên toàn cầu) Uber ra tuyên bố liên kết với Spotify như “đối tác đặc biệt” để đưa dịch vụ nghe nhạc của Spotify vào các xe hơi của Uber. Vụ này có lẽ một phần là do mối “đồng cảm” của Uber với người anh em cũng sinh ra từ công nghệ, cũng được xem là “dịch vụ của tương lai”, cũng phát triển nhanh như vũ bão, nhanh đến nỗi các quy ước hay thể thức kinh doanh... trong những ngành này chưa có tiền lệ và chưa theo kịp, nên tranh cãi xảy ra là tất yếu.

Phải vậy thôi, Internet đã làm cuộc sống kinh tế, xã hội và cả nghệ thuật thay đổi vừa nhanh chóng vừa lạ lùng, không bao giờ còn như trước nữa. Và chúng ta sẽ phải luôn sẵn sàng cho mọi thay đổi đó.