(KTSG) – Hơn sáu năm từ khi Chỉ thị số 20/CT-TTg được ban hành, quy định không được thanh tra, kiểm tra quá một lần mỗi năm, doanh nghiệp vẫn đang phải chịu tình trạng cùng một nội dung, một lĩnh vực nhưng lại có nhiều đơn vị thanh tra, kiểm tra lui tới.
- Đặt mục tiêu gỡ thẻ vàng IUU cho thủy sản trong lần thanh tra thứ 5 của EC
- Nghiên cứu thanh tra, kiểm toán chuyên sâu về giá điện
Hồi trung tuần tháng 12 năm 2023, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) đã gửi công văn tới Văn phòng Chính phủ – Cơ quan thường trực Tổ Công tác cải cách thủ tục hành chính; Hội đồng Tư vấn – Cải cách thủ tục hành chính về tình hình sản xuất, xuất khẩu thủy sản và những vướng mắc, khó khăn về cơ chế, chính sách, thủ tục hành chính của doanh nghiệp ngành thủy sản.
Theo VASEP, một trong những khó khăn mà doanh nghiệp thủy sản phản ánh gần đây là tình trạng có quá nhiều đoàn thanh tra, kiểm tra mỗi năm. Công văn VASEP cho biết: “Hiện nay nhiều doanh nghiệp phải tiếp quá nhiều đoàn thanh tra, kiểm tra trong một năm. Dù cùng một nội dung, một lĩnh vực nhưng lại có nhiều đơn vị thanh tra, kiểm tra khác nhau, đặc biệt là lĩnh vực hải quan, thuế, môi trường… dẫn đến tình trạng trùng lặp, chồng chéo trong hoạt động thanh tra, kiểm tra”(1).
Tình trạng mà VASEP nêu cũng khớp với số liệu từ bản điều tra về năng lực cạnh tranh cấp tỉnh của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) thực hiện năm 2021. Kết quả điều tra cho thấy, 64% số doanh nghiệp tham gia khảo sát trong thực tế có tiếp các đoàn thanh tra. Trong số đó, 20% cho biết phải trả các khoản chi phí không chính thức, 14% số doanh nghiệp cho rằng vẫn bị gây phiền hà, 10% nói phải tiếp đón đoàn thanh tra nhiều hơn 3 lần/năm(2).
Vào giữa năm 2017, tại hội nghị giữa Thủ tướng Chính phủ với doanh nghiệp có quy mô lớn nhất đến thời điểm đó với hơn 2.000 doanh nghiệp tham gia, một số doanh nghiệp phản ánh bị kiểm tra đến 11-12 lần/năm, gây khó khăn cho hoạt động kinh doanh.
Để thể hiện sự đồng hành, tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp kinh doanh, ngay sau khi kết thúc hội nghị, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Chỉ thị số 20/CT-TTg vào chiều 17-5-2017. Trong đó, quy định nổi bật nhất là không được thanh tra, kiểm tra doanh nghiệp quá một lần/năm, chỉ được thanh tra đột xuất khi phát hiện vi phạm.
Đến nay, sau hơn sáu năm, tình trạng “thanh tra trùng” vẫn chưa giảm như kỳ vọng. Đơn cử như năm 2019, theo báo cáo của UBND TPHCM về kết quả thực hiện Chỉ thị số 20/CT-TTg vẫn chưa thể khắc phục 100% việc trùng lặp đối tượng doanh nghiệp được thanh tra, kiểm tra hàng năm. Năm 2019, qua rà soát, có đến 437 doanh nghiệp bị trùng lặp trong thanh tra, kiểm tra giữa 8 sở và 15 quận, huyện.
Cũng trong báo cáo này, UBND TPHCM kiến nghị, cần có quy định cụ thể về trách nhiệm của Tổng cục Thuế, Tổng cục Quản lý thị trường, Bảo hiểm xã hội Việt Nam, Bộ Công an và hệ thống các cơ quan ở địa phương trong việc phối hợp rà soát, xử lý trùng lặp, chồng chéo trong quá trình xây dựng kế hoạch thanh tra và quá trình tiến hành thanh tra, kiểm tra(3).
Vào năm 2022, VCCI cũng đã có ý kiến cho rằng hoạt động kiểm tra này hiện đang không có quy định pháp luật điều chỉnh cụ thể hoặc có quy định nhưng rất chung chung, không minh bạch, dẫn đến nguy cơ bị lạm dụng rất cao. Theo VCCI, nhiều doanh nghiệp phản ánh tình trạng một số cơ quan nhà nước tránh áp dụng các quy định chặt chẽ về thanh tra bằng cách tiếp cận doanh nghiệp nhưng không gọi là “thanh tra”, mà gọi là “kiểm tra”(4).
Để sớm chữa được căn bệnh “thanh tra trùng”, cần nghĩ đến việc xây dựng một cổng thông tin điện tử để cơ quan nhà nước trước khi thanh tra phải đăng tải công khai kế hoạch trên cổng thông tin này để tránh trùng lặp giữa các cuộc thanh tra. Về lâu dài cổng thông tin này cũng là nơi lưu trữ dữ liệu về kết quả thanh tra phục vụ công tác quản lý nhà nước.
(2) https://nhandan.vn/tranh-bien-thanh-tra-thanh-ma-tran-lam-kho-doanh-nghiep-post701141.html
(4) https://vneconomy.vn/van-con-tinh-trang-lam-dung-hoat-dong-kiem-tra-de-nhung-nhieu-doanh-nghiep.htm
Không có lực lượng nào, kể cả 100 tay – 1.000 mắt, cũng không thể cai quản hết được mọi thứ đã và đang diễn ra trên cuộc đời này. Vì vậy, hai vấn đề căn bản nhất, là trụ cột cho mọi sự ổn định và phát triển: Người thực thi chính sách, phải luôn có tâm thế tự biết giám sát lấy mình, từ đó mới hạn chế được sai lầm, rủi ro phát sinh. Người thanh tra giám sát, đừng để tự đánh mất mình, hậu quả lúc đó sẽ là vô cùng nghiêm trọng, vì ảnh hưởng tiêu cực sẽ mang tầm hệ thống. Mọi cơ chế chính sách phải hướng đến động lực nâng cao năng lực nội sinh của mỗi tổ chức và cá nhân. Nếu thanh tra giám sát tràn lan, trùng lắp, không khác gì tự bộc lộ rất rõ sự yếu kém của bộ máy điều hành và tác nghiệp, còn là sự tiếp tay cho các hành vi tiêu cực, tham nhũng, làm xói mòn lòng tin xã hội.