(KTSG) – Hai nhiệm kỳ gần đây, Chính phủ quyết liệt trong việc chuyển đổi số, giảm bớt thủ tục hành chính hỗ trợ người dân, doanh nghiệp với những thông điệp mạnh mẽ. Không phủ nhận tinh thần và một số kết quả đạt được nhưng thực tế, 90% doanh nghiệp vẫn phải thuê ngoài dịch vụ làm thủ tục khởi sự kinh doanh, theo kết quả khảo sát của nhóm nghiên cứu Massei.
Tốt hơn chính mình nhưng thua kém láng giềng
Báo cáo Doing Business 2020 xếp hạng Việt Nam thứ 115/190 về chỉ số Khởi sự kinh doanh. Khởi sự kinh doanh vẫn là một trong những chỉ số có thứ hạng thấp nhất, bên cạnh chỉ số Giải quyết phá sản, dù thủ tục khởi sự kinh doanh của Việt Nam đã đơn giản và thuận lợi hơn cho doanh nghiệp rất nhiều so với các quy định pháp luật trước đây.
Ghi nhận thực tế ở các địa phương cũng cho thấy những cải cách về thủ tục khởi sự kinh doanh được đánh giá cao trong những năm gần đây. Nhóm nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu giải pháp thị trường cho các vấn đề kinh tế – xã hội (Massei) phát hiện thực tế các thủ tục hiện tại đã tinh gọn và cập nhật hơn so với báo cáo Doing Business 2020. Tuy vậy, so sánh với hai nước lân cận là Thái Lan, Singapore, nghiên cứu mới nhất của Massei chỉ ra các thủ tục về khởi sự kinh doanh của Việt Nam còn nhiều vướng mắc cả về quy trình pháp lý và thực tiễn góc độ người sử dụng.
So với trước, các thủ tục khởi sự kinh doanh đã giảm hơn một nửa. Các thủ tục như làm dấu và thông báo mẫu dấu, cập nhật thông tin đăng ký doanh nghiệp với phòng đăng ký doanh nghiệp, thuế môn bài, và trình báo sử dụng lao động đã được bãi bỏ. Tuy nhiên, nếu so với Thái Lan, Singapore, các thủ tục của Việt Nam vẫn tốn nhiều thời gian (tổng là ba ngày làm việc). Bước đầu khai báo trực tuyến, nhưng sau đó doanh nghiệp vẫn phải tiếp xúc trực tiếp với cơ quan thuế để nộp giấy trao đổi thông tin với cơ quan thuế.
Tại Singapore, doanh nghiệp chỉ cần thông qua một cơ quan nhà nước duy nhất là Cục Quản lý doanh nghiệp, nền tảng trực tuyến duy nhất là Bizfile+ để hoàn thiện các thủ tục khởi sự kinh doanh. Tất cả các hoạt động, hướng dẫn đều thông qua nền tảng này và doanh nghiệp có thể hoạt động kinh doanh sau một ngày, không cần chờ phát hành giấy chứng nhận thành lập doanh nghiệp bản cứng.
Vẫn phải thuê dịch vụ
Chia sẻ tại hội thảo “Quy định về gia nhập thị trường – Hiện trạng và kiến nghị” ngày 21-4-2022, ông Đinh Tuấn Minh, Giám đốc Massei đánh giá quy trình khởi sự kinh doanh tại Singapore ít đầu mối, đơn giản, hướng dẫn rõ ràng, người lần đầu khởi sự kinh doanh đều có thể tự làm. “Việt Nam hướng dẫn cho người có kinh nghiệm, người tư vấn về khởi sự kinh doanh thì đúng hơn”, ông Minh nói.
Nhóm nghiên cứu nhận định rằng dư địa cải cách các quy định pháp lý hiện nay, như việc cắt giảm các thủ tục không cần thiết, là khá hẹp. Để cải thiện lĩnh vực này cần đảm bảo sự đồng bộ và thống nhất trong hệ thống pháp luật: một số lĩnh vực như thuế, hải quan cần phải được cải cách trước.
Theo khảo sát của nhóm nghiên cứu, khoảng 90% doanh nghiệp tại Hà Nội sử dụng dịch vụ đăng ký thành lập doanh nghiệp, một số ít doanh nghiệp có thể tự đăng ký được là do có bộ phận pháp chế. Phương thức thuê dịch vụ bên ngoài giúp người khởi sự kinh doanh tránh khỏi những phiền toái trong việc tìm hiểu về thủ tục, tiếp xúc với các cơ quan nhà nước, và giảm tình trạng sửa chữa lại hồ sơ nhiều lần, tốn quá nhiều thời gian và công sức. Trong khi đó, mức chi phí cho dịch vụ này cũng phải chăng, trong khoảng 1,5-3,5 triệu đồng.
“Điều này cho thấy hệ thống đăng ký kinh doanh chưa thực sự thân thiện, còn nhiều chỗ không rõ ràng để một người có trình độ cơ bản có thể khởi sự kinh doanh mà không sợ hãi, ngại ngùng khi thực hiện các thủ tục”, Giám đốc Massei bình luận.
Theo ông Minh, Việt Nam cần đơn giản hóa quy trình để ngay cả những người lần đầu cũng có thể tự thực hiện được, bởi người đăng ký thành lập doanh nghiệp hầu như chỉ trải nghiệm dịch vụ này 1-2 lần. Từ trải nghiệm cá nhân khai bản điều lệ mẫu doanh nghiệp, vị chuyên gia chia sẻ, khai bản điều lệ này rất khó khăn, bị trả đi trả lại, cuối cùng phải đi thuê đơn vị tư vấn dịch vụ làm toàn bộ và nhận kết quả. Trong khi đó, tại Singapore, bản điều lệ này được chuẩn hóa cho hầu hết các doanh nghiệp nhỏ và vừa, thời gian rà soát hồ sơ chỉ mất 15 phút.
Nhóm nghiên cứu nhận định, thủ tục kê khai ngành nghề kinh doanh hiện nay còn đánh đố người khởi sự kinh doanh. Nhiều người không thể tự phân loại hoạt động kinh doanh của mình nằm trong nhóm ngành nghề gì. Trong khi đó, nếu liệt kê ít quá, doanh nghiệp sợ vi phạm pháp luật nhưng nhiều quá lại sợ phải tìm hiểu các thủ tục, vấn đề giấy phép.
Mặc dù vậy, với khung pháp luật hiện hành, việc loại bỏ mục kê khai ngành nghề kinh doanh là không khả thi. Nguyên nhân là do doanh nghiệp phải thực hiện những thủ tục khác có liên quan đến cơ quan thuế hoặc hải quan. Các cơ quan này yêu cầu kê khai chính xác mã ngành nghề kinh doanh được đăng ký phục vụ cho nghiệp vụ của họ. Nếu bỏ phần khai báo ngành nghề kinh doanh ra khỏi thủ tục đăng ký doanh nghiệp, nhiều khả năng sẽ lại chỉ mang thêm rắc rối cho doanh nghiệp khi họ phải thực hiện các thủ tục với các cơ quan khác.
Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin
Nhóm nghiên cứu nhận định rằng dư địa cải cách các quy định pháp lý hiện nay, như việc cắt giảm các thủ tục không cần thiết, là khá hẹp. Để cải thiện lĩnh vực này cần đảm bảo sự đồng bộ và thống nhất trong hệ thống pháp luật: một số lĩnh vực như thuế, hải quan cần phải được cải cách trước.
Theo nhóm, ứng dụng công nghệ thông tin là một hướng đi khả thi và có thể đem lại nhiều kết quả hơn. Thay vì bước đầu trực tuyến, bước sau vẫn trực tiếp như hiện nay, Việt Nam có thể xây dựng một nền tảng làm đầu mối tiếp nhận thông tin đăng ký doanh nghiệp duy nhất, cải thiện chất lượng dịch vụ hỗ trợ đăng ký doanh nghiệp qua mạng, sắp xếp lại giao diện để dễ dàng truy xuất theo từng loại hình doanh nghiệp và thủ tục cụ thể, tương tự Singapore.
Góp ý thêm, luật sư Lê Nguyên Hòa, Công ty Luật LHLegal, cho rằng trong trường hợp thủ tục nộp hồ sơ được thực hiện trực tuyến thông qua một ứng dụng thì chỉ cần bản chụp (ảnh) các giấy tờ cá nhân và xác thực nên áp dụng thông qua nhận dạng khuôn mặt và scan các giấy tờ này. Đây là phương pháp đang được các ngân hàng áp dụng trên các ứng dụng Internet Mobile rất hiệu quả, giảm thiểu tình trạng giấy tờ bản giấy khiến người dân mất nhiều thời gian để chuẩn bị, dễ bị quá hạn như hiện nay.
Áp dụng phương thức xác thực thông tin cá nhân thông minh cũng là phương án ông Đinh Tuấn Minh nhấn mạnh. Kết nối trực tiếp Cơ sở dữ liệu về dân cư của Bộ Công an với cơ sở dữ liệu về đăng ký doanh nghiệp sẽ đem lại hiệu quả về xác thực thông tin và rút ngắn thời gian tối đa.
