(KTSG Online) - Mưa lớn ngày càng thường xuyên hơn, ngập đô thị ngày càng nặng hơn. Trong khi chờ đợi các dự án chống ngập hoàn thành sau nhiều năm nữa, người dân và doanh nghiệp nên tự bổ sung các thiết bị chống ngập để chủ động bảo vệ tài sản của mình.
- Bài học từ phản xạ chậm trước thiên tai trong quản lý giáo dục
- Hà Nội chi hơn 383 tỉ đồng, quyết tâm chống ngập nội đô
Hôm 2-10, tức đã ba ngày sau khi trận mưa lớn kéo dài đổ xuống Hà Nội chấm dứt, nhiều khu vực ở Hà Nội vẫn còn ngập nặng. Ngay cả những đô thị cao cấp như Tây Hồ Tây hay Lê Trọng Tấn Geleximco, nơi mỗi căn biệt thự trị giá vài chục tỉ đồng cũng không thoát khỏi bị nước bao vây tứ phía (1). Hệ thống thoát nước ở thành phố này ngày thường đôi lúc đã không tải nổi khi mưa lớn kéo dài thì với lượng mưa trong 24 giờ từ mức rất lớn (100 mm) đến cực lớn (300-400 mm) khắp khu vực Hà Nội trong đêm 29-9, việc "thất thủ" là không thể tránh khỏi.
Không riêng gì Hà Nội, nhiều đô thị lớn ở Việt Nam đều đang loay hoay với các dự án chống ngập, ngăn triều cường trong hàng chục năm qua và đa phần vẫn chưa đạt kết quả như kỳ vọng.
Thời tiết ngày càng cực đoan, thiên tai khó dự báo hết nên việc chủ động các biện pháp ứng phó không bao giờ là thừa. Người Nhật vốn rất cẩn thận nên đã xây đê chắn sóng cho nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi cao gần 6 mét, gấp đôi mức dự báo sóng thần tối đa 3 mét ở khu vực này.
Thế nhưng trận động đất năm 2011 lại gây ra sóng thần cao tới 15 mét. Nước biển tràn qua đê làm ngập phòng đặt máy phát điện khiến toàn bộ hệ thống làm mát lò phản ứng bị tê liệt, dẫn đến vụ nổ làm rò rỉ phóng xạ. Sự cố Fukushima là một bài học về ứng phó với thiên tai đến nay vẫn còn nguyên giá trị.
Ngập đô thị ngày càng thường xuyên trong bối cảnh thời tiết ngày càng cực đoan hơn. Theo số liệu năm 2023 của Sở Xây dựng TPHCM, từ năm 2000 trở về trước, đến 5 năm mới có một trận mưa vũ lượng trên 95 mm trong 3 giờ. Tuy nhiên, trong khoảng 2020 trở về sau năm nào cũng xuất hiện trên 3 trận mưa vũ lượng trên 100 mm, có trận mưa trong 1 giờ đạt trên 150 mm ở TPHCM (2). Mới đây nhất, trận mưa lớn từ 6 đến 9 giờ sáng 10-5-2025 ở TPHCM có nơi đo được vũ lượng đến 230 mm, lượng mưa cao nhất trong 8 năm qua (3).
Ngoài ngập úng do mưa lớn, TPHCM còn đang lún khá nhanh. Cuối tháng 8 vừa qua, tại một hội thảo khoa học các chuyên gia đã trình bày kết quả khảo sát của Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) cho thấy, tình trạng sụt lún nền đất ở TPHCM diễn ra liên tục từ năm 1990 đến nay, với độ lún tích lũy đến nay ước tính khoảng 100 cm. Tốc độ lún hiện nay khoảng 2 - 5 cm/năm. Riêng những khu vực tập trung các công trình thương mại, tốc độ lún khoảng 7 - 8 cm/năm. Cộng với triều cường, nước biển dâng, TPHCM đang đứng thứ 2 trong nhóm 10 "thành phố đang chìm" (sinking city) nhanh nhất trên thế giới (4).
Trước thực trạng ngập đô thị ngày càng sâu hơn và thường xuyên hơn như trên, người dân và doanh nghiệp cần tự cứu mình để bảo vệ tài sản một cách chủ động. Chẳng hạn, sau trận mưa đêm 29-9 ở Hà Nội, trong khi nhiều chung cư "thất thủ" trước dòng nước lũ tràn vào hầm xe thì một số chung cư vẫn an toàn nhờ có vách ngăn chống ngập cho cửa hầm xe. Nhờ thiết kế hầm xe có trang bị đồng bộ vách chống ngập, máy bơm và hố gom nước kèm theo miệng lỗ thoát chống trào ngược nên xe cộ trong hầm của người dân được bảo vệ an toàn dù chung quanh cửa hầm xe nước ngập đến nửa mét.
Trong khi đó, nhiều chung cư và nhà dân, trụ sở doanh nghiệp chịu bó tay khi nước tràn vào ngập hầm xe sâu hàng mét, máy bơm không thể bơm thoát nước kịp. Các biện pháp tình thế như đắp đê ngăn bằng bao cát vừa bị động, vừa không hiệu quả khi nước ngập quá cao.
Hiện nay, các sản phẩm vách/cửa chống ngập được nhiều doanh nghiệp cung cấp. Tùy theo quy mô công trình và túi tiền mà có thể trang bị từ vách ngăn mềm dùng vải bạt giá rẻ chỉ vài triệu đồng là có đến vách cứng lắp ráp chắc chắn có giá cao hơn. Ngay cả sản phẩm cao cấp như cửa thủy lực dùng điện và điều khiển đóng mở tự động qua cảm biến mực nước cho các hầm xe lớn cũng có sẵn trên thị trường. Đi kèm với vách chống ngập còn có các giải pháp đồng bộ như máy bơm, miệng thoát nước chống trào ngược để đạt hiệu quả ngăn nước tối đa.
Thiết kế có bổ sung cửa chống ngập này nên được ưu tiên đưa vào khi xây dựng các công trình ở đô thị trong tương lai. Xét về hiệu quả kinh tế thì số tiền đầu tư các thiết bị chống ngập này, dù trang bị loại cao cấp nhất, vẫn thấp hơn rất nhiều tiền sửa xe và thiệt hại các tài sản khác do ngập. Đó là chưa kể đến thời gian và công sức phải bỏ ra dọn dẹp nhà bị ngập cũng không phải là ít. Trong khi chờ các dự án chống ngập hoàn thiện, người dân và doanh nghiệp nên tự trang bị để có thể chủ động "sống chung với lũ".
---------------------------------------------------
(1) https://thanhnien.vn/vi-sao-nhieu-khu-biet-thu-trieu-do-van-ngap-du-ha-noi-khong-con-mua-185251002125139534.htm
(2) https://hanoimoi.vn/tan-suat-mua-vu-luong-tren-100mm-ngay-cang-nhieu-tai-thanh-pho-ho-chi-minh-639728.html
(3) https://nld.com.vn/tp-hcm-con-mua-sang-nay-co-luong-mua-cao-nhat-trong-8-nam-qua-196250510174216399.htm
(4) https://thanhnien.vn/tphcm-dang-chim-dan-co-noi-den-8-cm-nam-vi-sut-lun-dat-185250830110533103.htm
