(KTSG) - Đang có nhiều đề xuất ban hành một nghị quyết có tính đột phá về chính sách để phát triển kinh tế tư nhân. Liệu có cần thêm một nghị quyết về kinh tế tư nhân? Cần chính sách đột phá gì để phát triển kinh tế tư nhân? Kinh tế Sài Gòn xin giới thiệu những thảo luận của giới chuyên gia về vấn đề này, trên cơ sở những phác thảo về hiện trạng của khu vực kinh tế tư nhân (kinh tế ngoài nhà nước), cũng như vị trí, vai trò của doanh nghiệp tư nhân - một bộ phận cấu thành của kinh tế tư nhân.
- Kỷ nguyên mới phát triển kinh tế (Bài 3): Chắp cánh cho kinh tế tư nhân
- Vị trí và vai trò của doanh nghiệp tư nhân ở Việt Nam
- Kinh tế tư nhân Việt Nam cần được cơ cấu lại
Việt Nam đặt mục tiêu phát triển kinh tế tư nhân trở thành động lực quan trọng trong kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, phát triển kinh tế tư nhân nhanh, bền vững với tốc độ tăng trưởng cao cả về số lượng, quy mô, chất lượng và tỷ trọng trong tổng sản phẩm nội địa (GDP).
Niên giám thống kê chia theo thành phần kinh tế bao gồm: khu vực kinh tế nhà nước, khu vực kinh tế ngoài nhà nước và khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Kinh tế ngoài nhà nước được hiểu bao gồm các doanh nghiệp tư nhân, kinh tế hộ cá thể và kinh tế hợp tác xã.
Việc làm ăn của khu vực FDI hiệu quả có thể làm tăng GDP nhưng lại làm giảm những chỉ tiêu khác quan trọng hơn như tổng thu nhập quốc gia (GNI), thu nhập quốc gia khả dụng (NDI) và tiết kiệm (saving) của nền kinh tế. Một điều ngạc nhiên là Tổng cục Thống kê không chỉ công bố GDP mà công bố cả GNI và thu nhập sở hữu thuần (thu sở hữu trừ chi trả sở hữu) nhưng không thấy các chuyên gia kinh tế quan tâm?
Số liệu thống kê trong bảng 1 cho thấy tỷ trọng vốn đầu tư của khu vực kinh tế ngoài nhà nước là lớn nhất và có xu hướng tăng trong giai đoạn 2010-2023; trong khi đó đầu tư của khu vực kinh tế nhà nước và FDI có xu hướng giảm. Số liệu cũng cho thấy tăng trưởng bình quân giai đoạn 2010-2023 của khu vực kinh tế ngoài nhà nước là cao nhất (7,81% so với 4,04% của khu vực kinh tế nhà nước và 4,09% của khu vực FDI).
Tuy tỷ trọng vốn đầu tư trong tổng vốn đầu tư toàn xã hội của khu vực kinh tế ngoài nhà nước trong giai đoạn 2010-2023 lớn nhất trong các thành phần kinh tế (nhà nước và FDI) và có xu hướng tăng (44,6% trong năm 2010 tăng lên 56,1% vào năm 2023); giai đoạn 2018-2022 tỷ trọng đầu tư của khu vực ngoài nhà nước trong tổng đầu tư toàn xã hội rất cao (như trong bảng 1); nhưng trớ trêu là tỷ trọng giá trị tăng thêm của khu vực này trong GDP giai đoạn 2010-2023 gần như đứng im (49,7% năm 2010; 50,4% năm 2023); giai đoạn 2018-2022 tỷ trọng đầu tư của khu vực kinh tế ngoài nhà nước trong tổng vốn đầu tư toàn xã hội khá cao nhưng tỷ trọng giá trị tăng thêm của khu vực này trong GDP cũng chỉ loanh quanh 50% (bảng 2).
Câu hỏi đặt ra: Tại sao khu vực kinh tế ngoài nhà nước ai cũng bảo là quan trọng nhưng lại không thể lớn? Trong khi tỷ trọng giá trị tăng thêm của khu vực kinh tế ngoài nhà nước trong GDP và tỷ trọng thuế sản phẩm trong GDP giảm thì tỷ trọng này của khu vực FDI tăng mạnh. Phải chăng khu vực kinh tế ngoài nhà nước không lớn nổi là do không được đối xử công bằng, bình đẳng với hai loại hình kinh tế nhà nước và FDI? Nếu thực sự muốn khu vực kinh tế ngoài nhà nước phát triển, các cơ quan hữu trách cần có tinh thần kiến tạo thay vì quản lý nhằm thu thuế, phí, phạt... Cần tạo điều kiện thuận lợi cho người dân (hộ cá thể) và doanh nhiệp tư nhân làm ăn, kinh doanh mà không nơm nớp lo sợ.
Một điều cũng cần lưu ý là số liệu phần nào phản ảnh sự hiệu quả của khu vực FDI, điều này có thể dẫn đến tăng quy mô GDP của Việt Nam, nhưng lại làm giảm tổng thu nhập quốc gia (GNI = 94,8% GDP) do khu vực FDI chuyển tiền về nước một cách hợp pháp thông qua chi trả sở hữu. Số liệu thống kê có đến năm 2023 cho thấy chi trả sở hữu thuần là 534.600 tỉ đồng.
Như vậy, việc làm ăn của khu vực FDI hiệu quả có thể làm tăng GDP nhưng lại làm giảm những chỉ tiêu khác quan trọng hơn như tổng thu nhập quốc gia (GNI), thu nhập quốc gia khả dụng (NDI) và tiết kiệm (saving) của nền kinh tế. Một điều ngạc nhiên là Tổng cục Thống kê không chỉ công bố GDP mà công bố cả GNI và thu nhập sở hữu thuần (thu sở hữu trừ chi trả sở hữu) nhưng không thấy các chuyên gia kinh tế quan tâm?
Lưu ý rằng trước năm 2020 thành phần kinh tế ngoài nhà nước được chia ra thành: kinh tế tập thể, kinh tế tư nhân và kinh tế cá thể. Tuy nhiên, từ năm 2021, thông tin trên trang web của Tổng cục Thống kê đã được chỉnh sửa: số liệu từ năm 2010 là số liệu đã gộp ba thành phần kinh tế này lại thành kinh tế ngoài nhà nước. Với chuỗi số liệu bị thay đổi đột ngột như vậy, các nhà hoạch định chính sách có thể sẽ khó theo dõi tình hình kinh tế đất nước.
Có thể tham khảo về các thành phần kinh tế chi tiết ở bảng 3, theo niên giám thống kê năm 2020 bản in.
