Ami-Ami: Phân bón hay chất thải?
 |
| Nhân viên Công ty Ajinomoto biểu diển bón phân Ami-Ami cho cây ăn trái - Ảnh: HỒNG VĂN |
(TBKTSG Online) - Ngành nông nghiệp từ trung ương cho tới nhiều địa phương ở phía nam xem Ami-Ami của Công ty TNHH Ajinomoto là phân bón hữu cơ dạng lỏng. Nhưng nhiều người không nghĩ vậy.
Một số cán bộ bảo vệ môi trường ở một số địa phương, nhất là Phòng Tài nguyên-Môi trường của một số huyện ở phía nam, xem nó là chất thải.
Đây là mấu chốt của vấn đề mà cứ lâu lâu thì báo chí lại có tin bài đề cập chuyện Ajinomoto, doanh nghiệp 100% vốn của Nhật ở Đồng Nai, bán phân bón cho nông dân hay đổ chất thải gây hại cho môi trường.
Còn nông dân thì không biết đâu là thông tin chính xác, vì ngay cả một số nhà khoa học cũng có quan niệm khác nhau về Ami-Ami và chuyện này đã kéo dài cả chục năm nay.
Là phân bón lỏng
Câu chuyện phân bón Ami-Ami khá dài, nó bắt đầu từ cách nay hơn 10 năm và các hồ sơ, tài liệu chứng minh nó là… phân bón có thể cân nặng vài kí lô. Đầu năm 1997, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN-PTNT) đã có quyết định công nhận phân hữu cơ Ami-Ami là tiến bộ kỹ thuật được áp dụng trong sản xuất nông nghiệp ở Đông Nam bộ và ĐBSCL, sau khi nhà sản xuất bột ngọt Ajinomoto hợp tác với các cơ quan khoa học nông nghiệp, khảo nghiệm phân này ở phía nam.
Đầu năm sau, tức tháng 2-1998, ông Ngô Thế Dân, lúc đó là Thứ trưởng Bộ NN-PTNT đã ký quyết định ban hành “danh mục các loại phân bón được sử dụng và lưu thông tại Việt Nam”, trong đó có Ami-Ami.
Với thị trường phân bón thì đây là văn bản pháp lý, khẳng định nó là phân bón được phép sử dụng tại Việt Nam. Tất nhiên, Ajinomoto thực hiện đầy đủ các thủ tục pháp lý tiếp theo cho một loại phân bón hữu cơ, dạng lỏng là công bố tiêu chuẩn chất lượng phân bón và được Cục Nông nghiệp (nay là Cục Trồng trọt) xác nhận. Ajinomoto cũng hợp tác với các cơ quan khoa học như Viện Khoa học Nông nghiệp Miền Nam, các trung tâm khuyến nông địa phương để trình diễn mô hình bón phân Ami-Ami và ghi nhận các kết quả, hiệu quả bón phân trên các loại cây trồng, cho từng vùng, địa phương.
Ngoài ra, trong giấy phép đầu tư do Bộ Kế hoạch và Đầu tư cấp cho Ajinomoto, ngoài sản xuất bột ngọt có công suất 60.000 tấn/năm, bột nêm, dấm ăn, nước sốt, công ty này còn được sản xuất phân bón lỏng.
Theo ông Takashi Miyama, Tổng giám đốc công ty, công suất sản xuất phân bón lỏng Ami-Ami của công ty hiện nay đạt 100.000 m3 mỗi năm và cũng chừng ấy sản lượng phân được tung ra thị trường, với các thành phần dinh dưỡng chính là đạm (N) hơn 4%, chất hữu cơ trên 23% và độ pH 5-6,5%. Đồng thời, trong các tài liệu hướng dẫn kỹ thuật, công ty cũng cho biết Ami-Ami là loại phân bón chỉ thích hợp cho các cây trồng cạn như cà phê, tiêu, điều, chè, cao su, cây ăn trái hay rau quả trồng cạn khác.
Lẽ ra, với các văn bản pháp lý công nhận phân Ami-Ami thì Ajinomoto được phép cung cấp phân ra thị trường. Tuy nhiên, ông Miyama cho biết, trước khi cung cấp phân bón cho địa phương nào, công ty đều gửi công văn mang tính thông báo tới địa phương đó. Cho tới nay đã có 8 Sở NN-PTNT, cơ quan quản lý phân bón địa phương, gồm Bình Thuận, Bình Phước, Bình Dương, Tây Ninh, Bà Rịa-Vũng Tàu, Đồng Nai, Long An và Daknong, có công văn phản hồi, đồng ý cho phép lưu hành Ami-Ami ở địa phương mình.
Cũng giống như bất kỳ phân bón lỏng khác, ông Miyama cho rằng Ami-Ami khi bón cho cây trồng phải tuân thủ nghiêm ngặt quy trình kỹ thuật mà công ty đã kết hợp với các cơ quan khoa học khảo nghiệm thành công. Do vậy công ty có đội ngũ xe bồn vận chuyển phân và đội ngũ công nhân kỹ thuật nằm rải rác ở các tỉnh để hướng dẫn nông dân, chứ không khoán trắng cho các đại lý như các loại phân bón thông thường dạng hạt.
Còn ông Nguyễn Trí Ngọc, Cục trưởng Cục Trồng trọt, cơ quan quản lý nhà nước về phân bón của Bộ NN-PTNT, khẳng định cho tới giờ này, cơ quan của ông vẫn chưa ghi nhận kết quả xấu do bón phân Ami-Ami gây ra.
Có phải là nước thải công nghiệp?
 |
| Phân hữu cơ dạng lỏng Ami-Ami chứa trong các thùng chuyên dụng - Ảnh: HỒNG VĂN |
Phân hữu cơ Ami-Ami dạng lỏng được sản xuất từ phụ phẩm của quá trình sản xuất bột ngọt và nếu phụ phẩm này không sản xuất thành phân thì theo nhiều nhà khoa học, phụ phẩm đó thực chất là chất thải công nghiệp. Chính vì điều này nên trong quan niệm của một số người ở các cơ quan môi trường, thậm chí một số nhà khoa học, vẫn xem Ami-Ami là chất thải công nghiệp dạng nước.
Do vậy, khi Ajinomoto bán phân tới hộ nông dân bón cho cây trồng, một số Phòng Tài nguyên-Môi trường huyện, thậm chí là Sở Tài nguyên-Môi trường tỉnh, xem là hình thức đổ chất thải của công ty này ra môi trường sống, mặc dù ngành nông nghiệp địa phương thì xem là phân bón và cho phép lưu hành. Vậy là các sự cố xảy ra như lập biên bản đình chỉ cung cấp Ami-Ami và báo chí vào cuộc làm ầm ĩ trên dư luận mà cuối cùng nông dân chẳng biết Ami-Ami là phân bón hay chất thải có thể gây hại cho môi trường.
Mới đây, Sở Tài Nguyên-Môi trường một tỉnh ở ĐBSCL, sau khi lập biên bản và yều cầu Ajinomoto tạm ngưng cung cấp Ami-Ami cho địa phương, đã lấy mẫu phân và mẫu nước sau bón phân để xét nghiệm các tiêu chuẩn môi trường. Điều bất ngờ nhất khi cơ quan này xét nghiệm lại vận dụng Tiêu chuẩn nước thải công nghiệp TCVN 5945: 2005, chứ không phải tiêu chuẩn phân bón.
Theo TCVN 5945: 2005 thì nước thải công nghiệp muốn đạt tiêu chuẩn nhóm Ami-Ami phải có độ pH từ 6-9 và tất nhiên, Ami-Ami không đạt tiêu chuẩn này, bởi tiêu chuẩn ngành của phân bón thì độ pH 5-6,5 và của Ami-Ami, do Trung tâm tiêu chuẩn đo lường khu vực 3 tại TPHCM, kiểm nghiệm có độ pH 5,9.
Tất nhiên, pH chỉ là một trong nhiều thông số trong tiêu chuẩn ngành của phân bón và của TCVN 5945: 2005. Ông Miyama cho biết, công ty của ông sản xuất phân bón Ami-Ami thì phải tuân thủ tiêu chuẩn ngành của phân bón của Việt Nam.
Một nhà khoa học ở Viện Khoa học Nông nghiệp miền Nam, nói: “Nếu bảo Ami-Ami là chất thải vì nó được sản xuất từ chất thải của quá trình sản xuất bột ngọt và áp dụng tiêu chuẩn chất thải cho phân bón thì chẳng có phân bón hữu cơ nào trên thị trường cho nông dân sử dụng”. Thực tế của ngành phân bón thế giới và Việt Nam thì đa phần phân hữu cơ được sản xuất từ… chất thải của con người, động vật hay chất thải trong quá trình sản xuất nông nghiệp, công nghiệp.
“Nếu lấy tiêu chuẩn chất thải áp dụng cho phân bón thì sẽ phải cấm lưu hành phân hữu cơ sản xuất từ phân hầm cầu, phân hữu cơ sản xuất từ phân heo, trâu bò, phân hữu cơ sản xuất từ rác thải, từ bã bùn, chất thải của nhà máy đường”, nhà khoa học này nói thêm.
Điều lạ lùng là sau hơn 10 năm lưu hành nhưng cho tới giờ, Bộ NN-PTNT và Bộ Tài Nguyên và Môi trường vẫn chưa ngồi lại với nhau để xác định tiêu chuẩn ngành dành cho phân bón và các tiêu chuẩn về môi trường, bởi theo ông Nguyễn Văn Giàu, Giám đốc Sở NN-PTNT Đồng Nai thì không chỉ Ami-Ami, mà tất cả các loại phân bón khác, nếu bón với liều lượng đậm đặc đều có thể làm chết cây trồng và ô nhiễm môi trường.
Trả lời phỏng vấn báo chí gần đây, ông Nguyễn Trí Ngọc, cho biết trước khi đưa vào sản xuất, phân bón Ami Ami đã được kiểm nghiệm và đăng ký sản xuất theo đúng quy định của luật pháp và các tiêu chuẩn của ngành nông nghiệp, do vậy nông dân hoàn toàn có thể yên tâm sử dụng loại phân bón này.
Ngành nông nghiệp thì nói vậy nhưng ngành môi trường thì nghĩ khác và cứ áp dụng các tiêu chuẩn nước thải cho Ami-Ami, nông dân chẳng biết nghe ai bây giờ?
HỒNG VĂN
