(KTSG) - Thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) đã có sự phát triển mạnh mẽ trong năm năm qua. Tuy nhiên, sự kiện liên quan đến tập đoàn Tân Hoàng Minh mới đây được coi như tiếng chuông “cảnh tỉnh” đối với cả nhà phát hành lẫn nhà đầu tư trên thị trường này.
Kỳ vọng sự thay đổi về “chất”
Sự kiện chín lô trái phiếu của tập đoàn Tân Hoàng Minh với giá trị lên tới hơn 10.000 tỉ đồng bị hủy bỏ phát hành đã gây ra một “vụ nổ” lớn đối với thị trường TPDN trong những ngày vừa qua. Sự kiện này đã khiến cho rất nhiều nhà đầu tư phải “giật mình” nhìn lại hoạt động đầu tư TPDN cũng như “đánh động” đến rất nhiều doanh nghiệp khác đã và đang có ý định huy động vốn qua kênh trái phiếu.
Theo báo cáo mới đây của FiinRatings thì sự kiện này cùng với các thay đổi chính sách đang diễn ra, bao gồm việc Thông tư 16 của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) về việc mua bán trái phiếu của các tổ chức tín dụng và những thay đổi, bổ sung dự kiến được đưa vào trong dự thảo sửa đổi Nghị định 153 về phát hành riêng lẻ, có thể sẽ làm cho thị trường TPDN giảm đáng kể về quy mô phát hành trong năm 2022. Sự suy giảm có khả năng diễn ra nhất đối với hoạt động phát hành riêng lẻ và bởi các công ty chưa đại chúng hoặc các công ty dự án được lập ra để huy động vốn triển khai dự án đó với mức độ công bố và chất lượng thông tin còn nhiều hạn chế.
Tính đến cuối năm 2021, quy mô huy động vốn qua kênh TPDN trong nước đạt 682.000 tỉ đồng, tăng 46% so với năm 2020. Bỏ qua những vấn đề mà cơ quan quản lý đang xử lý thì thị trường TPDN đã chứng minh vai trò quan trọng là một kênh dẫn vốn trung và dài hạn cho sự phát triển của doanh nghiệp ở nhiều ngành khác nhau. Trước bối cảnh hiện nay, theo FiinRatings, thị trường TPDN sẽ có những thay đổi nhất định trong nửa cuối năm 2022 và năm 2023.
Sự suy giảm của thị trường TPDN có khả năng diễn ra nhất đối với hoạt động phát hành riêng lẻ và bởi các công ty chưa đại chúng hoặc các công ty dự án được lập ra để huy động vốn triển khai dự án đó với mức độ công bố và chất lượng thông tin còn nhiều hạn chế.
Cụ thể, các doanh nghiệp có nền tảng cơ bản tốt, nhất là các công ty niêm yết có sự minh bạch vẫn sẽ đẩy mạnh các hoạt động phát hành trái phiếu. Kênh trái phiếu vẫn là kênh huy động vốn hiệu quả trong bối cảnh (i) lãi suất mặc dù có dấu hiệu tạo đáy nhưng vẫn ở mức rất thấp trong nhiều năm qua; (ii) kênh tín dụng bất động sản từ ngân hàng bị hạn chế tăng trưởng, kể cả trước khi Thông tư 16 của NHNN có hiệu lực nhằm hạn chế tín dụng bất động sản thông qua hình thức mua trái phiếu của các ngân hàng thương mại.
Tiếp đến, hoạt động huy động vốn qua thị trường cổ phiếu có khả năng sôi động hơn mặc dù thị trường chứng khoán hiện vẫn trong giai đoạn đi ngang và có phần kém sôi động hơn thời điểm cuối năm ngoái. Hoạt động này khá phù hợp với các tổ chức phát hành là công ty đại chúng có sự minh bạch về thông tin và bài toán pha loãng sở hữu không phải là vấn đề lớn của các chủ doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, thị trường TPDN được kỳ vọng sẽ có sự thay đổi về chất và điều này có thể sẽ được thể hiện ở việc (i) phát hành đại chúng sẽ tăng trưởng mạnh về quy mô, nhất là từ các doanh nghiệp có hồ sơ kinh doanh tốt và chủ động minh bạch hồ sơ tín dụng; (ii) phát hành riêng lẻ vẫn sẽ được thực hiện mặc dù có thể kém sôi động hơn các năm qua và hướng đến cơ sở nhà đầu tư rộng rãi hơn bao gồm nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp, các định chế tài chính như bảo hiểm, quỹ trái phiếu, quỹ hưu trí,... thay vì tập trung phần lớn vào ngân hàng thương mại và công ty chứng khoán như thời gian vừa qua.
Rủi ro liệu có lan sang hệ thống ngân hàng?
Về tác động của chất lượng TPDN đến chất lượng tín dụng ngành ngân hàng, theo FiinRatings, cùng với các công ty chứng khoán, các ngân hàng thương mại đã tham gia mua TPDN qua kênh phát hành sơ cấp ở mức khá lớn, chiếm 36% tổng giá trị phát hành của các doanh nghiệp bất động sản trong năm 2021. Việc áp dụng Thông tư 16 của NHNN là điều cần thiết khi không chỉ nhằm kiểm soát chất lượng nợ xấu, quy mô tín dụng bất động sản, nhất là với các ngân hàng có chất lượng tài sản yếu kém, mà quan trọng hơn còn giúp kiểm soát các hoạt động luân chuyển tín dụng giữa hai kênh trái phiếu và cho vay của ngân hàng thông qua các nghiệp vụ tái tài trợ, tái cấu trúc vốn hoặc hay có thể là “đảo nợ” giữa hai kênh này.
Số liệu của FiinRatings cho thấy quy mô tín dụng trái phiếu ở mức 273.900 tỉ đồng vào cuối năm 2021, tức chỉ chiếm 2,16% tổng tài sản sinh lời và 2,63% tổng dư nợ tín dụng của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam. Do đó, các sự kiện vừa qua nhiều khả năng sẽ không tác động quá lớn đến vấn đề chất lượng tín dụng của hệ thống ngân hàng thương mại. Ngoài ra, nếu như những vấn đề liên quan đến các tổ chức phát hành bị xử lý được khu trú và tổ chức phát hành cũng như các bên liên quan như đơn vị bảo lãnh nghĩa vụ trả nợ nỗ lực thực hiện các cam kết với một lộ trình rõ ràng nhằm đảm bảo quyền lợi của nhà đầu tư thì rủi ro mang tính lây lan hệ thống sẽ không quá lớn. Điều này càng trở nên quan trọng bởi tính đại chúng của kênh đầu tư TPDN đã không chỉ lớn về quy mô mà còn có sự tham gia mạnh mẽ của nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp và cá nhân nhỏ lẻ thông qua hoạt động phân phối lại trái phiếu.
Về tổng thể, sức khỏe tài chính các công ty bất động sản vẫn ở mức tương đối an toàn. Điều này được thể hiện qua một số chỉ tiêu chủ chốt khi đánh giá năng lực tín dụng bao gồm: Hệ số nợ vay/vốn chủ sở hữu của các đơn vị bất động sản dân cư niêm yết hiện đang ở mức 0,7 lần; hệ số đánh giá năng lực trả lãi EBITDA/chi phí lãi vay ở mức 1,8 lần; và hệ số bao phủ nợ ngắn hạn ở mức 3,8 lần vào cuối 2021. Điểm đáng lưu ý là tình hình sức khỏe tài chính được ghi nhận trong bối cảnh tổng số lượng căn hộ bán được tại thị trường khu vực Hà Nội và TPHCM đã giảm chỉ còn chưa đến một nửa từ mức 29.000 căn/năm trong hai năm diễn ra đại dịch Covid-19, so với mức 66.000 căn/năm trong giai đoạn năm trước đó, từ 2015-2019.
Do đó, ở góc độ chất lượng tín dụng ngân hàng, quy mô tín dụng cho kênh TPDN được kỳ vọng có thể được duy trì hoặc tiếp tục tăng nhưng cần có sự chọn lọc ở những ngân hàng có hạn mức tăng trưởng tín dụng cao, được hỗ trợ bởi chất lượng tài sản tốt hơn và có mức độ tín dụng phân bổ cho ngành bất động sản vẫn ở mức thấp theo các quy định hiện hành.
