Lợi, hại chuyện bảo hộ bằng thuế

(KTSG) - Trong danh mục các loại hàng hóa Mỹ nhập từ Trung Quốc mà chính quyền Mỹ mới tăng thuế, xe điện là mặt hàng chịu thuế cao nhất, lên đến 100%. Chính sách thuế như vậy có lợi hay có hại cho nước Mỹ?

• Nhà sản xuất tấm pin mặt trời ở Mỹ kiến nghị áp thuế phạt hàng nhập khẩu từ Đông Nam Á
• Bức tranh hai mặt của nền kinh tế tiêu dùng Mỹ

Trước tiên là tình hình thực tế, xe điện Trung Quốc đã chịu thuế nhập khẩu cao khi vào Mỹ, 25% so với chừng 10% khi nhập vào châu Âu, bên cạnh mức thuế chung cho xe hơi nhập khẩu là 2,5%. Vì thế trong tổng số xe điện, kể cả xe lai xăng - điện (hybrid) tiêu thụ ở Mỹ năm 2023, xe Trung Quốc chỉ chiếm 2%, so với tỷ lệ lên đến 25% ở thị trường châu Âu, 21% ở Hàn Quốc và 18% ở Nhật.

Với mức thuế 25%, các hãng xe Trung Quốc lớn như BYD hầu như không có nỗ lực gì để thâm nhập thị trường Mỹ; nay thuế tăng lên 100%, ắt càng ít có hãng xe nào muốn mất chi phí bán xe ở đây. Mức thuế cao, vì thế, mang ý nghĩa là rào chắn tương lai nhiều hơn nhằm mục đích trao cho các hãng xe điện Mỹ thêm thời gian nhằm chuẩn bị cạnh tranh về giá trong những năm tới. Mỹ lo ngại ngành sản xuất xe điện Trung Quốc đang lâm vào cảnh năng lực dư thừa, xe làm ra không bán hết nên họ cho rằng thuế suất 25% có thể không đủ cản đường xe Trung Quốc giá rẻ tràn vào thị trường Mỹ.

Tuy nhiên, sau khi mức thuế suất 100% được công bố, có nhiều phân tích từ các tờ báo kinh tế lớn cho rằng chính sách bảo hộ bằng thuế của Mỹ sẽ có hại cho người tiêu dùng vì ngành xe điện của Mỹ sẽ chẳng có động lực cải tiến để giảm giá xe. Hơn thế nữa, các hãng xe điện Mỹ hiện phụ thuộc rất lớn vào pin nhập từ Trung Quốc, năm ngoái lên đến 70% số pin lắp đặt so với chỉ 50% vào năm 2018. Nay thuế nhập khẩu pin lithium-ion dùng cho xe điện tăng từ 7,5% lên 25% sẽ làm giá thành xe lắp ráp ở Mỹ tăng thêm. Giá pin chế tạo tại Mỹ hiện đang cao hơn pin Trung Quốc chừng 11%.

Các phân tích này cho rằng chính sách thuế mới sẽ làm tốc độ chuyển từ xe xăng sang xe điện ở Mỹ chậm lại, tính cạnh tranh của các hãng xe Mỹ giảm sút, không chỉ ở Mỹ mà còn ở các thị trường nước ngoài.

Năm ngoái hai hãng Ford và General Motors bán ra chưa đến 150.000 xe điện, một con số rất nhỏ so với thị trường 15 triệu xe mới ở Mỹ vào năm 2023. Hãng Ford hiện đang lỗ đến 100.000 đô la cho mỗi xe điện bán ra, chủ yếu do chưa thu hồi được các khoản đầu tư lớn cho ngành xe điện. Giá bình quân các loại xe điện ở Mỹ là 55.000 đô la/chiếc, cao hơn nhiều so với các thị trường khác.

Trong khi đó, chiếc Seagull của BYD bán tại thị trường Trung Quốc với giá chỉ chừng 10.000 đô la, giá có thể cao hơn ở các thị trường khác do thuế nhưng vẫn rất cạnh tranh. Với mức thuế nhập khẩu cao, người tiêu dùng ở Mỹ không còn hy vọng có cơ hội tiếp cận xe điện giá rẻ nữa.

Nhiều dự báo cho rằng các hãng xe điện Trung Quốc sẽ tiếp tục phát triển mạnh ở nhiều thị trường, nhất là ở châu Âu và Đông Nam Á, giành lấy cơ hội cạnh tranh của các hãng xe điện Mỹ ở những thị trường này. Hơn nữa, xe điện Trung Quốc cũng có thể thâm nhập thị trường Mỹ bằng cửa sau nếu các hãng như BYD thành lập cơ sở sản xuất xe ở Mexico hay châu Á. Điều đáng nói, chưa gì để lường trước điều này, ứng cử viên Tổng thống Donald Trump đã dọa sẽ đánh thuế 200% lên cơ sở lắp ráp xe của BYD tại Mexico nếu xuất qua Mỹ.

Một trong những thành tựu được ghi nhận trong mấy thập niên thương mại tự do vừa qua là thế giới đã ngồi lại với nhau, bàn cách giảm thuế để hàng hóa được tự do lưu thông khắp thế giới. Tờ Economist cho biết thuế suất nhập khẩu bình quân trên 10% vào thập niên 1970 nay đã giảm còn 3%. Thế mà nay Mỹ lại sử dụng thuế, cao đến 100%, như một vũ khí bảo hộ sản xuất trong nước là một điều đáng tiếc.

Thay vì đánh thuế trực tiếp lên xe nhập khẩu, Mỹ có thể tính toán mức trợ giá các hãng xe Trung Quốc nhận được từ chính phủ nước họ rồi đánh thuế chống bán phá giá hay thuế chống trợ giá để đúng với quy định của WTO. Rất có thể theo chân Mỹ, châu Âu và một số nước khác cũng sẽ áp dụng thuế cao để chặn đường xe điện Trung Quốc giá rẻ tràn ngập thị trường nước họ. Tự do hóa thương mại, vì thế, càng mong manh hơn bao giờ hết.